PARA RÖPORTAJ/ İlköğretimden üniversite son sınıfa kadar farklı yaş gruplarına yönelik, yaparak öğrenme temelli girişimcilik eğitim programları tasarlayan Genç Başarı Eğitim Vakfı'nın Başkanı Çelik Ören ile, Türkiye'deki girişimcilik ekosistemini konuştuk. Türkiye'nin, en iyi startup ekosistemine sahip 100 ülke arasında 44'üncü olmasının sevindirici olduğunu ifade eden Ören, son bir yılda kadın girişimciliğinde düşüş yaşandığına işaret ediyor. Ören, "Gençler sadece hayallerini gerçekleştirmek için değil, işsizlik kaygısı nedeniyle de girişimciliğe yöneliyor" diyor.
Pandemi ile birlikte Türkiye'de girişimcilerin sayısında bir artış gözlemlediniz mi? Size göre son yıllarda hangi alanlarda daha çok girişim yapılıyor?
2021 yılını Türkiye Girişimcilik Ekosistemindeki yatırımlar açısından verimli sayılabilecek bir dönem olarak nitelendirebiliriz. Startupswatch'ın verilerine göre; 2020 yılında Türkiye'de startup yatırımları yüzde 31 artmış, 165 girişim toplam 139 milyon dolar yatırım almıştır. Türkiye'deki girişimler 2021 yılının ilk 9 ayında ise 206 yatırım turunda, 1 milyar 411 milyon dolar yatırım aldı. Yatırımlar teknoloji alanında yoğunlaşırken, bunların özellikle e-ticaret, oyun ve fintech sektörlerinde olduğu görülmüştür. Bir diğer olumlu gelişme ise Startup Blink tarafından yayınlanan "Küresel Startup Ekosistemi Endeksi 2021" raporunda Türkiye, en iyi startup ekosistemine sahip 100 ülke arasında 44'üncü olmasıdır. Bununla birlikte açıklanan veriler arasında ilk defa Bilecik ilinden de bir girişimin yatırım aldığı bilgisi paylaşılmıştı. Bu veri mutlu edici gibi gözükse de bu türden bir açıklama yapma gereği duyulması, çok önemli bir gerçeği de bizlere hatırlatıyor. O da ülkemizde girişimcilik ekosisteminin İstanbul başta olmak üzere birkaç büyük şehir merkezli olduğu ve yerelde etkilerinin çok nadir görülebildiğidir. Bunun yanı sıra bir diğer gerçek ise 2021 yılında yatırım alan kadın girişimcilerin oranının yüzde 13 ile son 5 yılın en düşük seviyesinde olmasıdır. Bu bilgilerle Türkiye'de girişimcilik ekosistemi hakkında genel bir yorum yapmak gerekirse, yatırımlar rakamsal açıdan incelendiğinde artış gösterse de ekosistemin aktif ve etkin bir şekilde genişlemesi, ülke içerisinde kadın girişimcilerin güçlenmesi ve girişimciliğin katma değeri yüksek ürün ve hizmetler geliştirmedeki etkisinin yeterli seviyede artmadığını görüyoruz.
Avrupa ülkeleri ile Türkiye'nin son bir yılını girişimcilik anlamında kıyaslayacak olursanız neler söylersiniz?
Mesela son bir yılda Almanya'da startupların sayısı azalırken Türkiye'de arttı. Almanya'da pandemi krizi ile birlikte, ülkedeki startupların sayısıbir önceki yıla göre yüzde 30'dan fazla azaldı. Ancak Almanya'nın Avrupa'nın en büyük ve güçlü ekonomisine sahip ülkelerinden olduğunu ve 2020 yılında kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılanın 45.000 dolar seviyesinde yer alırken, Almanya'da ekonominin 2021 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 1,6 oranında büyüme gösterdiğini de unutmamak gerekiyor. Almanya hükümeti startupların gelişimi ve özellikle de rekabetçi yapıda olabilmeleri için 2030 yılına kadar toplam 10 milyar Euro civarında bir gelecek fonu da planlıyor. 2021 itibariyle yarısı 32 yaşın altında olmak üzere oldukça genç bir nüfusa sahip olan ülkemiz Avrupa bölgesinde de genç nüfus yapısı ile ön plana çıkmakta. Gençlerin yeni teknolojilere, girişimciliğe olan eğilimi ise girişimciliği bir kariyer seçeneği olarak görmelerini sağlıyor. Özellikle iş dünyasının en aktif olduğu il olan İstanbul yeni fikirleri hayata geçirmek için en iyi noktalardan biri haline getiriyor. Tüm bu girişimcilik eğilimindeki artışlar olumlu olarak gözlemlenebilse de aslında yapılan yatırımların çoğu birkaç şirket arasında dağılmakta. Ülkenin girişimcilik yapısını ele alırken sadece yatırım tutarı üzerinde gidilmemeli, yatırım yapılan girişim sayısı, girişimlerin ömrü, yapılan yatırımın verimli kullanımı, yatırımcıların sayısı ve niteliği ile girişimlerin yarattıkları katma değere de bakmak gerek.
Girişimcilerin yaptığı hatalar nedir sizce? Girişimcilik ilkokuldan beri çocuklara aşılanan bir şey olsaydı aynı hatalar yapılır mıydı?
İnsanımıza hata yapmaktan korkmamayı öğretmemiz lazım. Hata yapmayan insan bir şey yapmıyor demektir. Önemli olan hatalardan öğrenip hatayı başarılı bir öğrenme biçimi haline çevirip yapılan işi ileriye taşıyabilmek için kullanabilmektir. Girişimcilerimizin daha detaylı araştırma, inceleme ve sorunların kaynağına inme konusundaki yaklaşımlarında eksiklik görmekteyim. Kulaktan dolma bilgilerle ya da gerekli hassasiyeti göstermeden yapılan araştırmalarla hem işlerinde hem de iş ilişkilerinde sorunlar yaşayabiliyorlar. Bir diğer önemli hata ise finansal yönetim ve yatırımcı ilişkilerinin yönetimi konusunda karşılaştıkları sorunlar. Şirketlerinin finansal yönetimini bilinçli bir şekilde ve düzenli olarak yapmamaları ve kendilerini bu konuda çok fazla geliştirme eğiliminde olmamaları maalesef girişimcileri başarısızlığa ya da hata yapmaya itmekte. Sadece ürün/hizmet geliştirmeye ve satışa odaklanmaları maalesef finansını yönetmeyen girişimlerin yatırımı verimli kullanamaması, gelir gider dengesini koruyamaması ve gereksiz harcamalar yapmasına neden olmakta. Sadece para kazanmayı ya da yatırım almayı değil finansal hareketliliklerini yönetmeyi de öğrenmeliler. Bununla birlikte yerel değil global bakış açısına ve sürekli gelişim mantığına sahip olmaları işlerinin gelişimi ve sürdürülebilirliği için önemli. Ülkemizde girişimcilerimizin karşısına çıkan rol modellerin ve mentorların girişimcilerin bu yöndeki hata eğilimlerini göz ardı etmemeleri bu sorunların önüne geçmekte oldukça etkili olacaktır. Bununla birlikte girişimleri maddi açıdan değil vizyon açısından da destekleyecek yatırımcıların artması oldukça önem taşıyor. Tüm bunlara ek olarak özellikle vurgulamak istediğim bir nokta ise girişimci adaylarına bu bilincin çok daha erken yaşta verilmesinin fark yaratacak etkiler doğuracağıdır. Biz de Genç Başarı Eğitim Vakfı'nda çocuk yaştan itibaren 'Girişimci Zihin Yapısı'na sahip, finansal okur yazarlık becerileri gelişmiş bir nesil yetiştirmek için çalışmaktayız.
Üniversite öğrencileri ve yeni mezun gençlerde girişimcilik eğilimini nasıl görüyorsunuz? Gençlerde kendi işini kurma fikri arttı mı? İş yapış şekillerinde nasıl bir değişim söz konusu?
Lise ve üniversite seviyesindeki gençler toplum içinde aktif rol ve sorumluluk almayı seven ve kendi hayallerinin peşinde koşan bireyler. Bu sebeple girişimci ruh onlara çok daha yakın gelmekte. Ancak bireysel özelliklerinin yanı sıra sadece fark yaratmak ya da hayallerini gerçekleştirmek için girişimci olmak istemiyorlar. İşsizlik kaygısı ile karşı karşıya kalan gençler de girişimciliğe yöneliyorlar. Tüm bu etmenler de gençlerin girişimcilik ekosistemindeki rolünü güçlendiriyor. Bu noktada gençleri bilinçlendirmek çok büyük önem kazanıyor. Çünkü ilgili oldukları bir alanda ilerlemek, geleceklerine yön verecekleri adımları atarken onları doğru alanlara doğru bilgilerle yönlendirmek ve bu yolculuk için hazır hale getirmek gerekiyor. Biz Genç Başarı Eğitim Vakfı olarak bu sebeple gençlere sadece eğitim ya da mentorluk desteği sunmuyor, bu iki önemli desteğin yanı sıra deneyim kazanmaları için girişimciliğin her aşamasını denemelerine olanak veren gerçek bir yolculuğun içine alıyoruz. Gençleri, iş fikirlerinin ve odaklarının sadece pazara ürün üretmek değil aynı zamanda bir soruna çözüm üretmek noktasında yönlendiriyor, sorunları keşfeden, çözüm arayan, çevresini bu çözümü hayata geçirmek için maddi ve manevi katkı sunmaları yönünde ikna edebilecek bilince sahip vazgeçmeyen ve değişimi kucaklayan gençler olması için çabalıyoruz.
Genç Başarı Eğitim Vakfı neler yapıyorsunuz, şu ana kadar kaç girişimci yetiştirdiniz? Hangi alanlarla çalışıyorlar? Birkaç örnek verebilir misiniz?
Son 5 yıl içerisinde 150 binden fazla çocuğumuza ve gencimize erişme fırsatı yakaladık. İlköğretimden üniversite son sınıfa kadar farklı yaş gruplarına yönelik, yaparak öğrenme temelli eğitim programları tasarlayıp uyguluyoruz. İlköğretim seviyesindeki öğrencilerimiz ile JuniorBizz, liseli öğrencilerimiz ile kendi girişimlerini kurdukları ve yönettikleri uluslararası Gencbizz Lise Girişimcilik Programı, üniversite ve sonrası içinse uluslararası JA Startup Türkiye programlarını yürütüyoruz. Bugün ilk mezunlarımıza baktığımızda sivil toplum alanından inşaat sektörüne, bilişimden sosyal girişimciliğe çeşitli örnekler verebileceğimiz birçok mezunumuz bulunuyor. 115 ülkede faaliyet gösteren Junior Achievement ile de ortak projelerimiz bulunuyor. Junior Achievement, eski NBA Oyuncusu Shaquille O'Neal, Shark Tank'in yaratıcısı ve Dallas Maverick'in sahibi Marc Cuban, Subway Sandwiches'ın kurucusu Fred DeLuca gibi isimleri mezun etmiş bir kurum. Bu isimlerin en büyük özelliği erken yaşta girişimcilik deneyimini yaşayıp girişimci zihin yapısı ile yetişmeleri.
