PARA ARAŞTIRMA- 3. BÖLÜM/ ESİN ÇETİNEL Tüm dünyada dijital varlıklara olan talep adeta patlarken, artık her gün yeni bir kripto para, metaverse projesi, token arzı veya NFT'nin piyasaya çıktığına yönelik haberler duyuyoruz. Ve aslında artık çoğumuz buna çok da şaşırmıyoruz… Çok değil daha pandeminin başında, yani 2020 yılının başlarında tüm bu yatırım araçları az sayıda kişinin ve az sayıda projenin olduğu sığ bir pazarken artık üç haneli milyar dolarlık büyüklüğe doğru hızla koşuyor.
ABDİ İBRAHİM'DEN 'THE JOURNEY OF HEALING'
Türk ilaç firması Abdi İbrahim, dünya ilaç sektöründe bir ilk olan "The Journey of Healing" NFT koleksiyonunu OpenSea platformunda satışa çıkardı. ABDİ İbrahim'in 110 yıllık tarihinin bilim ve sanat ile kombinasyonundan oluşan ve kolaj sanatçısı Selman Hoşgör tarafından eserleştirilen bu NFT koleksiyonu, bilimin iyileştirici gücünden inovasyona, Abdi İbrahim'in tarihinde çok önemli yer tutan "iyileştiren kadınlardan" sürdürülebilirliğe kadar farklı konularda eserlerden oluşuyor.
"The Journey of Healing" NFT koleksiyonu, Abdi İbrahim'in "HEAL2030" adını verdiği sürdürülebilirlik stratejisi çatısı altındaki sosyal sorumluluk projelerine ilave kaynak sağlama amacıyla kullanılacak. Bu kapsamda NFT koleksiyonundan elde edilecek geliri, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği'nin "Anadolu'da Bir Kızım Var" projesine aktararak kız çocuklarının eğitimlerine destek sağlamayı hedeflediklerini açıklayan Abdi İbrahim, "Atılan bu adımla geleceğin güçlü kadınlarının yetişmesine katkı sağlayarak eğitim hakkından eşit şekilde yararlanma ve ayrım yapılmaksızın tüm öğrencilerin çağdaş eğitime ulaşması konusunda toplumsal farkındalığı artırmayı amaçlıyoruz" bilgisi paylaştı.
Bu özel NFT'leri satın alan kişiler, dışarıdan ziyarete kapalı olan Abdi İbrahim'in İstanbul Esenyurt'ta bulunan Üretim Kompleksi'ni uzmanlarla birlikte gezme fırsatı ve çok özel bir deneyim yaşama şansı da bulacak.
Selman Hoşgör imzası taşıyan sekiz esere ilave olarak Abdi İbrahim çalışanlarının 21 Ocak'ta gerçekleşen İnovasyon Günü'nde kendi fotoğraflarıyla oluşturdukları görselin NFT uygulaması da yine 'The Journey of Healing' koleksiyonunda hatıra olarak yerini aldı.
NFT dünyasına katılarak bir ilki gerçekleştiren Abdi İbrahim, önümüzdeki dönemde de farklı ve çeşitli teknolojiler aracılığıyla bireylerin birbirleri ve çevreleri ile üç boyutlu fiziksel etkileşime girebilecekleri sanal bir gerçeklik olarak tanımlanan meta evrenini oluşturmayı ve günlük iş süreçleri içinde olup dijitalleştirilebilecek olan her aşamayı üç boyuta çevirerek kendi dijital evrenine aktarmayı ve Web 3.0 dünyasına hazırlanmayı planlıyor.
DANIŞMANLIK DA YAPIYOR
Dünyanın en aktif NFT platformlarından Babylons, kendi geliştirdiği yazılımlar sayesinde otomatik olarak diğer blokzincirlerden çok daha ucuza içeriği NFT'ye dönüştürme, NFT alım satımı yapabilme, NFT'lere teklif verme ve açık artırmaya çıkarma işlemlerini dünya genelinde kullanıcılarına sunuyor. Türkiye'de de faaliyet gösteren Babylons'a aynı zamanda Bitexen Teknoloji, tohum yatırımcı oldu.
Zengin içerik kategorisi sayesinde sanattan oyuna, modadan müziğe her türlü dijital varlığın erişebileceği bir platfrom olan Babylons, sanat tarafında Altın Çağ (Golden Age) Ressamı ve Bavyera Saray Ressamı Potma'nın Müzelik Başyapıtı; LECTIO RELIGIO adlı eserini 3d tarayıcılar ile tarayarak NFT'ye dönüştürdü. Bu NFT obj formatında olduğu için metaverse'lerin içerisine entegre edilebilir halde dijital bir varlığa dönüştürülmüş oldu. Babylons, aynı zamanda Türkiye'de de geleneksel ve dijital sanatçıların, galerilerin ve müzayede evlerinin elindeki sanat eserlerini çok daha ucuz bir mint ücreti (blokzincire eklenmesi için o ağa ödenen ücret) ile blokzincire eklenmesine de aracılık etti.
Babylons bu kapsamda güncel olarak yeni NFT partnerlikleri yapıyor, IDO (initial dex offering) ve INO (initial nft offering) gibi aktiviteler gerçekleştiriyor. Kurum ana sayfasında da günlük olarak bu programları paylaşıyor.
Kullanıcılar telegram ve discord gruplarından bu projeleri kendileri değerlendirebiliyor. Örnek olarak; Sidus Heroes, NETVRK VE Blokpad by Bloktopia'nin gösterilebileceğine dikkat çeken kurum, ancak bunların Babylons'un sanat ve oyun alanında 100'ün üzerindeki partnerlerinden sadece birkaçı olduğunu da vurguluyor. Ayrıca Babylons kendi DAO'sunda (decentralized autonomous organization) discord kanalı sayesinde sadece mesaj odalarında iletişime geçerek level atlayıp whitelist (ön katılım hakkı) almaya hak kazanlar için ön satış imkanı da sunuyor. Uygulanan tier sistemini kullanmak istemeyenlere alternatif bir çözüm olarak sunulan bu hizmet elinde babi coin bulunmayan ama whitelist almak için bekleyenler için geliştirilmiş durumda.
NFT pazarının metaverse'lere, sanal galerilere ve oyun içeriklerinin bolca satılacağı bir ekosisteme evrileceği bilgisi paylaşan Babylons, önümüzdeki döneme ilişkin şu tespitte bulunuyor;
"Metaverse'lerin içerisindeki ürünleri, objeleri, sanat eserlerini veya oyun itemlerini kullanıcıların bir şekilde satın alması gerekiyor. Bu satın almalar metaverse'in kendi içerisinden de alınabileceği gibi metaverse dışı NFT marketlerinden de alınabiliyor. NFT marketleri çeşitliliği ve karşılaştırmayı sağlar. Ayrıca blokzincirlere kaydedilen bu envarterler metaverse içerisinde o ürünün size ait olduğunu, bu blokzinciri kullanan tüm kullanıcılara kanıtlanmış olur. NFT kullanarak firmalar, hedef kitlelerine çok hızlı bir şekilde yönelip onlara ulaşabilirler. Bu konuda Babylons olarak deneyimlerimizi her çeşit şirketle görüşüp beyin fırtınası yaparak bu teknolojiyi farklı sektörlere de uygulamaya çalışıyoruz."
NFT ÇIKARTMANIN MALİYET 40-50 CENT
NFT pazarına dahil olmak isteyen kurumlar ve bireylerin öncelikle kripto para platformlarına başvurmaları gerekiyor. Kurumdan kuruma farklılık göstermesine rağmen genelde borsalar NFT çıkartmak isteyen kurum ve bireylere son derece kolay adımlarla başvuru imkanı sağlıyor. Örneğin Türkiye dahil dünya çapında faaliyet gösteren blokzincirlerden babylons müşterilerine iki adımda talep oluşturma hakkı sunuyor. Bunun için Babylons'un ana sayfasında bulunan partner formunun doldurulması yeterli oluyor. Büyük çapta proje işbirlikleri için bu formun doldurulması gerektiğinin altını çizen Babylons, "Form değerlendirmesinden sonra Babylons takımı başvuruyu yapan kurum veya birey ile iletişime geçip süreci başlatıyor" bilgisi paylaşıyor.
Ayrıca Babylons Discord kanalından (Babylons Dao) yöneticilere ulaşıp iletişime geçerek hızlı bir şekilde NFT pazarına da dahil olunabiliyor. Ancak kurumun bu konuda bazı şartları da var. Öncelikle ve en önemlisi başvuranların orijinal içerikler üretmeleri aynı zamanda, üretilen içeriğin arkasında durup bu projeyi sürdürülebilir hale getirmeleri isteniyor. Babylons üzerinden NFT çıkartmanın maliyeti ise ortalama 40-50 cent arasında bulunuyor. Şirketten yapılan açıklamaya göre diğer platformlarda bu ücretler 60-80 dolarlara kadar çıkabiliyor.
"En büyük yenilik oyun ve gayrimenkulde olacak"
Tim MANGNALL / Capital Block Kurucusu ve CEO'su
2018 yılında NFT'nin toplam satış hacminin 41 milyon dolardan 2021 sonunda 41 milyar dolar seviyesine ulaştığını hatırlatan Capital Block Kurucusu ve CEO'su Tim Mangnall, NFT'nin gelecekte hayatımızın her alanına dokunabileceğini belirtip beklentilerini şöyle özetledi;
"Her marka, NFT dünyasının bir parçası olmayı düşünmeli ve düşünecektir de. Bu konuda çok büyük organizasyonların farklı projelerini görmeye başladık bile. Aynı şekilde kulüpler de bu alana girmeye başladı ve arkasının geleceğini düşünüyorum.
Ayrıca, Türk halkının yaklaşımını da son derece olumlu buluyorum. Türkiye'nin yüzde18 gibi bir oranla diğer Avrupa ülkelerinden daha fazla kripto sahibi olduğunu söyleyebilirim. Ülke ortalamasında ise yüzde 9'luk bir sahiplik var. Bu; sadece ülkede yükselen enflasyonun yeniden bir projeksiyonu olarak görülmekle kalmıyor, aynı zamanda Türk halkının kripto ve blok zinciri teknolojisini anladığı ve inandığına dair güçlü bir destek ve sinyal gösteriyor.
Türkiye'de 5 milyondan fazla kayıtlı kullanıcıya sahip Binance Türkiye'den ve Galatasaray'ın arza sunduğu NFT koleksiyonunun 59 saniyede tükenmesinden bunu rahatlıkla anlayabiliriz.
NFT'de en büyük yenilikler, oyun ve gayrimenkul alanında olacak. Metaverse'de şimdiden büyük miktarda arsa satın alındığını görüyoruz ve bunun devam edeceğini düşünüyorum. Kripto sektöründe oyun oynamanın yanı sıra para kazanmak için oyun oynamanın da 2022'de büyük bir yükselişe geçeceğini öngörüyorum."
"NFT'te güvenlik açıkları had safhada"
Kadir KURTULUŞ / Proofstack kurucu ortağı / Avukat
NFT'yi çıkartan firmalar ve bireylerin çok sayıda riski bulunduğunu bu açıdan hukuki düzenlemelerin önemli olduğunu söyleyen Avukat Kadir Kurtuluş, firmalar ve bireylere şu uyarıda bulunuyor;
"Öncelikle çok yeni bir alan, dolayısıyla güvenlik açıkları had safhada. Özellikle akıllı kontratlarda çok dikkatli olmak gerekiyor, zira buralardaki açıklardan dolayı birçok NFT projesinde mağduriyetler olduğunu biliyoruz. Şu an için NFT ile kayıt edilmiş bir eserin telif haklarının size ait olduğuna dair kesin kanıtlanmış gibi bir algının olması yanlış, zira dünyadaki hukuk sistemleri, henüz NFT'lerin üretildiği blokzincir protokollerini tanımış değil. Bazı ülkelerde ise kuvvetli delil kabul edilebilmekte. İleride belki de hukuk sistemleri bazı blokzincir protokollerini tanıyacak, bazılarını ise tanımayacak. Bunun anlamı, sizin eserlerinizi NFT olarak kaydettiğiniz protokol, hukuk sistemleri tarafından tanınmayabilir ve eserinizi başkaca yöntemlerle tekrar token haline getirmek mecburiyetinde kalabilirsiniz. Ayrıca NFT'si yapılmış bir eserin kopyalanamayacağı gibi bir algı da mevcut. Her eser NFT olsa da kopyalanabilir, hatta aynı eserden birçok NFT farklı kişilerce yapılabilir. Burada önemli olan muteber bir blokzincir protokolünde ilk önce kimin NFT haline getirdiğidir. Kopyalanan eserlere ilişkin ise ilk NFT'yi yapan ya da hak sahipliğini kanıtlayan kişi, diğer NFT üretimlerine ya da kopyalamalara karşı hukuki işlem başlatabilir.
ÜNLÜLER NFT'Yİ SEVDİ
Son bir yıldır NFT'ler giderek popüler hale gelirken Türk sanatçıları da NFT çıkartanlar kervanına katılmaya başladı. Önce Türkiye'nin çok tanımadığı sanatçılarla başlayan NFT çılgınlığına, bugün starlar da dahil oldu. İşte kendi NFT'lerini çıkartan bazı Türk sanatçılar;
SPORDA 2 MİLYAR DOLARLIK PAZAR YARATACAK
Deloitte'un hazırladığı Teknoloji, Medya ve Telekomünikasyon (TMT) Öngörüleri raporuna göre Türkçe karşılığı 'değiştirilemez para-çip' olan NFT çılgınlığı, spor dünyasını da etkisi altına alacak. Rapora göre, özgünlüklerini doğrulamak ve alıcıların mülkiyeti onaylamasına izin vermek için bir blok zincirinde şifrelenmiş, eşi ve benzeri olmayan NFT tarzı eserlerin 2022 sonuna kadar milyonlarca spor taraftarına ulaşacağı tahmin ediliyor. Deloitte'un tahminlerine göre 2022'de dünya genelinde 4-5 milyon taraftar, spor içerikli NFT'lere sahip olacak. Spor dünyasıyla alakalı NFT'lerin satışından elde edilecek rakamın, 2022'de bir önceki yıla göre ikiye katlanarak 2 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Pandeminin hızlandırdığı dijital dönüşümün bir uzantısı olan NFT'lerin, yakın gelecekte gündelik hayatın bir parçası haline geleceğini ifade eden Deloitte Türkiye Blokzincir Hizmetleri Lideri Uğur Kağan Dinçsoy, hazırladıkları rapordan öne çıkan bazı satırbaşları hakkında şu bilgiyi veriyor;
YAPI KREDİ
Arda ÖZTAŞKIN / Yapı Kredi Kurumsal İletişim Direktörü
World'un Vadaa'sı NFT oldu
Yapı Kredi World 30'uncu yılı şerefine 2021'in Kasım ayında, Türkiye'nin sevilen maskotlarından Vadaa ile NFT dünyasına giriş yaptık. Böylece Türkiye'de ilk defa bir marka, bir marka karakteriyle NFT üretip bu NFT'leri de hediye ettik. Dijital eserlere sahip olmak için kullanılan bir sertifika niteliğindeki NFT dünyasına adım atmış olduk. Oluşturulan NFT koleksiyonunda 19 adet farklı Vadaa karakteri ve bir adet eskiz Vadaa'nın 20 yıl önceki çizim aşamasındaki hali bulunuyor.
Vadaa, 2003 yılında Yapı Kredi kampanyalarının habercisi olarak hayatımıza girdi. Vadaa, Yapı Kredi için bir maskotun ötesinde, çok güçlü bir özvarlık. Vadaa'ya duyulan sevgi ve gösterilen ilgiye hediye edilecek NFT'lerimizin çekiliş aşamasında da buna tanıklık ettik. Sosyal medya üzerinden ve Yapı Kredi içerisinde düzenlediğimiz çekilişlere oldukça yoğun bir katılım oldu. Hazırladığımız Vadaa koleksiyonumuz, dünyanın en büyük NFT platformlarından OpenSea'de, Worldcard hesabı altında listelendi. Bu NFT'ler, sosyal medya üzerinden ve bankamız içerisinde düzenlenen çekilişlerle kullanıcılara ve Yapı Kredi çalışanlarına hediye edildi. Hazırladığımız NFT koleksiyonunun gelir elde edeceğimiz bir proje olarak değil, World'ün 30. yılını tüm paydaşlarımızla birlikte kutlayabilmek adına onlara verdiğimiz bir armağan olarak konumlandırdık.
Bugün Metaverse ile birlikte sanal dünya ile gerçek dünyanın birleşimi üzerine yapılan çalışmaların son derece popüler hale geldiğini görüyoruz. NFT, AR/VR ve bu teknolojilerin bir arada kullanımını gelecekte daha çok göreceğimizi söyleyebilirim. Özellikle Metaverse evreniyle doğrudan bağlantılı olan NFT'ler, sanat eserlerinin milyonlarca dolara satılmasına olanak sağlamanın yanı sıra, dijital bir varlığın sahipliğini kanıtlamayı da mümkün kılıyor.
Dolayısıyla bir sanatçı için NFT, sanatını dijital dünyaya sunmanın ve kazanç elde etmenin bir yolu. NFT, bir sanatsever ya da koleksiyonerin hayranlık duyduğu sanatçıları desteklemesine ya da beğendiği ürünleri biriktirip koleksiyon oluşturmasına da bu yolla imkân sağlıyor.
