PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Varlık Barışı'nda yeni dönem başladı. "Kademeli vergili" yeni "Varlık Barışı" düzenlemesiyle gerçek ve tüzel kişilerce yurt dışında bulunan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları, banka veya aracı kurumlara bildirilerek ekonomiye kazandırılacak. Yurt dışında bulunan bu varlıklar, yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan kullanılan ve 5 Temmuz itibarıyla kanun defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 31 Mart 2023 tarihine kadar kapatılmasında kullanılabilecek. Bu durumda defter kayıtlarından düşürülmesi kaydıyla, borcun ödenmesinde kullanılan varlıklar için Türkiye'ye getirilme şartı aranmaksızın bu düzenlemeden yararlanılacak. Ayrıca kanuni defterlerde kayıtlı olan sermaye avanslarının, yurt dışından getirilecek varlıklarca 5 Temmuz öncesinde Türkiye'ye getirilmek suretiyle karşılanması halinde, söz konusu avansların en geç 31 Mart 2023'e kadar defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla bu düzenlemeden faydalanılacak. Yurt dışındaki söz konusu varlıkların Türkiye'ye getirilebilmesi için vergi mükellefi veya Türk vatandaşı olma zorunluluğu olmayacak, bu düzenlemeden herkes yararlanabilecek. Yeni düzenlemeyle gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sahip olunan ve Türkiye'de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazların vergi dairesine beyan edilerek kanunu defter kayıtlarına alınabilmesine imkan sağlanacak. Gelir ve Kurumlar Vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da Varlık Barışı'ndan yararlanabilecek. Varlık Barışı kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacak.
31 MART'A KADAR BEYAN EDİLECEK
Ekonomiye ilişkin düzenlemeler içeren "Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" Cumhurbaşkanının onayının ardından 5 Temmuz'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Torba kanun olarak ifade edilen düzenleme ile Türkiye'nin 6. Varlık Barışı uygulaması da yasalaştı. Eski Varlık Barışı'nın süresi 30 Haziran 2022'de son bulduğu için, yeni Varlık Barışı düzenlemesi kanun teklifinin TBMM Genel Kurulu'ndaki (1-2 Temmuz) görüşmelerinde önergeyle eklendi. Bu zamana kadar Gelir Vergisi Kanunu'nda yapılan değişiklikle hayata geçirilen Varlık Barışı, bu defa Kurumlar Vergisi kanuna eklenen geçici maddeyle yürürlüğe girmiş oldu. Gerçek ve tüzel kişiler, yurt dışı ve yurt içi yeni Varlık Barışı'ndan 31 Mart 2023'e kadar bildirim veya beyanda bulunmak suretiyle yararlanabilecek. Bu varlıklar 213 sayılı Kanun uyarınca defter tutan mükellefler tarafından bildirim veya beyan tarihi itibarıyla kanuni defterlere kaydedilecek. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, bu düzenleme hükümleri uyarınca kanuni defterlerine kaydettikleri kıymetler için pasifte özel fon hesabı açacak. Bu fon hesabı bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmedikçe işletmeden çekilemeyecek, sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamayacak. İşletmenin tasfiyesi halinde ise vergilendirilmeyecek. Bu varlıklar dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacak ve bildirim veya beyan tarihinden iki yıl geçmesi koşuluyla vergiye tabi kazancın ve kurumlar için dağıtılabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecek. Yurt içi Varlık Barışı kapsamında beyan edilerek işletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devrine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden harç alınmayacak. Ayrıca, taşınmazların işletmeye devri, elden çıkarma sayılmayacak.
BİR YIL HESAPTA KALIRSA VERGİ İADE EDİLECEK
Yeni Varlık Barışı düzenlemesine göre banka ve aracı kurumlara bildirilen yurt dışındaki varlıkların değeri üzerinde 30 Eylül 2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için yüzde 1, 1 Ekim-31 Aralık 2022 tarihleri arasında yapılan bildirimler için yüzde 2, 1 Ocak 2023-31 Mart 2023'e kadar yapılan bildirimler için yüzde 3 oranında hesaplanacak vergi, bildirim esnasında banka ve aracı kurumlara peşin olarak ödenecek. Bildirilen varlıkların, Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılan hesaplarda en az bir yıl süreyle tutulması halinde vergi alınmayacak ve peşin olarak ödenmiş vergi bildirim sahibinin ilgili vergi dairesine başvurusu üzerine kendisine iade edilecek. Vergi dairelerine beyan edilen yurt içi varlıkların değeri üzerinde yüzde 3 oranında vergi tarh edilecek ve bu vergi, tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenecek.
"İLGİYİ ARTIRABİLİR"
Uzmanlar, Türkiye'nin ülkeler arası "otomatik bilgi paylaşımı" anlaşmalarının vergiden kaçmayı zorlaştıracağına dikkat çekerek, Eylül 2022'den itibaren ülkeler arası bilgi paylaşımının daha da artacağı beklentisinin Varlık Barışı'na ilgiyi artırabileceği görüşünde. Türk Sanayici ve İşadamları Vakfı Vergi Platformu Başkanı Serkan Kumdakçı, ülkeler arası bilgi paylaşımı ilkeleri çerçevesinde Türkiye'de 1 Ocak 2020'den itibaren yürürlüğe giren "vergi konularında idari yardımlaşma anlaşmalarının" aşamalı olarak başlayacağını vurgulayarak, artık yurt dışı işlemler aracılığıyla vergiden kaçınmanın gittikçe zorlaşacağını kaydetti. Ülkelerin Maliye Bakanlığı gibi mali otoritelerinin artık banka ve finansal kurumlardan sağladıkları bilgileri karşılıklı olarak paylaşacaklarını, hatta karşılıklı vergi incelemelerinin bile söz konusu olabileceğini dile getiren Kumdakçı, şunları paylaştı:
"Bu kapsamda; banka, mevduat, saklama ve yatırım kuruluşları ile belirli sigorta şirketleri nezdindeki; mevduat hesapları, saklama hesapları, ortaklık ve borç ilişkisi menfaati, nakdi değer sigorta sözleşmeleri, düzenli ödeme sözleşmelerine ilişkin finansal bilgileri karşılıklı olarak paylaşılacak. Bu çerçevede; banka hesap numarası, hesap bakiyesi ya da değeri, hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü, menkul kıymet satış kazancı gibi gelirlerin ya da hesapta tutulan varlıkların satışında doğan gelirlerin toplam brüt tutarı ve benzeri bilgilerin, İlgili ülke Maliye Bakanlığı veya Vergi İdarelerine iletilmesi söz konusu olacak. Bu bağlamda Eylül 2022'den itibaren ülkeler arası bilgi paylaşımının daha da artacağı beklentisi içerisinde olan kamuoyunun bilgi paylaşımları sonrası varlık barışı uygulamasına ilgisinin artması beklenebilir."
Pamukkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersan Öz de Türkiye ile İsviçre başta olmak üzere OECD ülkeleriyle ve Türk vatandaşlarının yoğun yaşadığı ülkelerle yapılan otomatik bilgi paylaşımı anlaşmalarının yeni Varlık Barışı düzenlemesine ilgiyi artırabileceği görüşünde.
ÜLKELER ARASI BİLGİ PAYLAŞIMI
Hazine ve Maliye Bakanlığı'ndan edinilen bilgiye göre Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), G20 ve AB'nin vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi ile vergi uygulamalarında şeffaflığın sağlanmasına dönük çalışmaları sonucunda, "Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesi'ni oluşturdu. Avrupa Birliği üyesi ülkelerin tamamının yanı sıra toplam 144 ülkenin taraf olduğu sözleşme 2011'de Türkiye tarafından da imzalandı, kanunlaşma ve onay sürecini tamamlayarak 2018'de yürürlüğe girdi. Bu sözleşmenin uygulama anlaşma niteliğini taşıyan ve 25 Eylül 2021 itibarıyla toplam 114 ülkenin taraf olduğu "Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması'nı da Türkiye, 2017'de imzaladı ve 2019'da onayladı. Anlaşma çerçevesinde 2017'de bazı ülkelerce ilk bilgi değişimi yapılmaya başlandı, 2020 itibarıyla da 100'den fazla ülke ve idare anlaşma veya ikili düzenlemeler çerçevesinde bilgi değişimi yaptı. Türkiye dışındaki tüm G20 ve OECD üyesi ülkeler de kendi aralarında halihazırda bilgi değişimine başladı. Türkiye ise ihtiyaç duyulan idari ve yasal çalışmaları tamamlamak ve vatandaşları bilgilendirmek saikiyle uzun bir geçiş dönemi öngören daha geç bir takvimi tercih etti, bilgi değişimi takvimini daha ileri bir tarihe erteledi. Bu çerçevede uluslararası yükümlülüklere uygun olarak 2019 ve 2020 yıllarına ilişkin bilgilerin karşılıklı olarak paylaşımına 2021 yılı içerisinde başlanmış olup söz konusu paylaşım büyük ölçüde tamamlandı. 2021 yılına ilişkin bilgilerin ise bilgi değişimi takvimine uygun olarak 30 Eylül 2022 tarihine kadar paylaşılması öngörülüyor.
"KAYIT DIŞINDAKİ VARLIKLAR EKONOMİYE KAZANDIRILACAK"
Serkan KUMDAKÇI / Türk Sanayici ve İşadamları Vakfı Vergi Platformu Başkanı
Varlık Barışı uygulamaları ile gerçek ve tüzel kişilerce sahip olunan para, döviz, altın, hisse senedi, tahvil ve diğer menkul kıymetlerin Türkiye'ye getirilmesi suretiyle milli ekonomiye kazandırılması ve sahip olunan söz konusu kıymetlerin banka ve aracı kurumlara bildirilmek suretiyle kayda alınması amaçlanıyor. Yurt dışı Varlık Barışı uygulamasının yanında, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yurt içinde sahip oldukları varlıkları kayıt altına almaları teşvik ediliyor. Yeni Varlık Barışı uygulamasında diğerlerinden farklı olarak ilk defa, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlara da yurt içinde sahip oldukları varlıkları için bu yeni Varlık Barışı düzenlemesinden yararlanma imkanı sağlanıyor. Daha önceki uygulamalarda eksiklik olarak göze çarpan bu durum, mevcut uygulamada düzeltilerek kamuoyunun beklentilerini karşılamış oldu. Eski düzenleme vergisiz iken, yeni Varlık Barışı düzenlemesi vergili olacak. Yurt dışı Varlık Barışı'nda, bildirilen varlıkların bildirimin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde Türkiye'ye getirilmesi veya Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi gerekiyor. Bildirilen varlıkların, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde Türkiye'ye getirilmemesi veya Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmemesi ile bildirilen veya beyan edilen tutarlara ilişkin tarh edilen vergilerin süresinde ödenmemesi hallerinde, varlık barışının sağladığı avantajlardan yararlanılamıyor. Tahakkuk eden verginin vadesinde ödenmemesi halinde vergi aslı gecikme zammı ile takip ve tahsil edilecek. Bu şekilde tahsil edilmiş olan vergiler, bildirim sahiplerine red ve iade edilmeyecek.
"DAHA FAZLA KAYNAĞIN KAYDA GİRMESİ HEDEFLENİYOR"
Prof. Dr. Ersan ÖZ / Pamukkale Üniversitesi Öğretim Üyesi
Yeni Varlık Barışı, ilk defa Kurumlar Vergisi Kanunu'na eklenen bir madde ile düzenlendi. Varlık Barışı ile hem kayıt dışı varlıkların ekonomiye kazandırılarak ekonomiye taze nefes verilmesi hem de kayıt dışı ekonomiyle mücadele stratejisine destek olunması hedefleniyor. Yurt dışı varlıkların ülkeye çekilmesi, ayrı bir önem arz ediyor. Yeni varlık barışı uygulamasında önemli değişikliklerden bir diğeri ise yurt içinde gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti olma koşulu kaldırılarak gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da yurt içi varlık barışı uygulamasından faydalanabilir hale getirilmiş oldular. Yani kapsam genişletilerek daha fazla kaynağın kayıtlara intikali hedefleniyor. Yurt dışı Varlık Barışı'nda, bildirilen varlıkların bildirimin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde Türkiye'ye getirilmesi veya Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi gerekiyor Belki bildirim ve beyan için son gün biraz daha geri çekilip Türkiye'ye getirme için altı ay izin verilebilirdi. Fakat bu hali de büyük sorun teşkil etmez. Bu süre kapsamında Türkiye'ye getirilmediği takdirde Varlık Barışı'nın sağladığı avantajlardan yararlanılamıyor. Yeni düzenlemede bildirilen veya beyan edilen varlıkların belirlenen matrah farklarından mahsubuna kadar daha detaylı hükümler dikkat çekiyor. Bu durum hukuki güvenlik ve belirlilik ilkeleri bakımından önem arz ediyor. Lakin incelenmeme garantisi yine eleştiri konusu yapılacak gibi görünüyor.
