ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Geçen yılın 1 Temmuz'unda, başka bireysel emeklilik şirketlerinin fonlarından tercihte bulunma olanağı sağlayan BEFAS Platformu uygulamaya geçti. İlk önce, gönüllü bireysel emeklilik tarafında olup da en çok katılımcıya sahip faizli emeklilik planlarına BEFAS'tan tercih yapma hakkı tanındı. Ardından 3 Ocak itibarıyla tüm gönüllü faizli emeklilik planları ve OKS faizli emeklilik planı sahipleri BEFAS'tan fon seçmeye başladı. En sonunda da 1 Nisan 2022'de gönüllü BES ve OKS tarafındaki katılım emeklilik planları da BEFAS'tan fon tercih etmeye başladı. Böylece BES katılımcılarının tamamına BEFAS'tan fon tercih etme hakkı tanındı. Bu bir yıllık yolculukta aşağıdaki tablodan da izlenebileceği gibi işlem adetleri ve tutarları, sürekli bir artış trendinde.
Ancak gönüllü BES ve OKS dahil olmak üzere toplamda 14 milyona yakın katılımcının olduğu sistemde (her bir katılımcının birden fazla sözleşmesi olabildiği için toplam sözleşme adedi 18 milyona yakın) sadece 18 bin katılımcı ve 22 bin 235 adet sözleşmenin BEFAS'tan fon tercih ettiği görülüyor. Keza, 300 milyara yaklaşan fon büyüklüğü içerisinde 1,3 milyarlık işlem hacmi de oldukça düşük. Bu da BEFAS'ın henüz katılımcılar tarafından bilinmediği, kullanılmadığı anlamını taşıyor.
TERCİH EDİLEN FONLAR
BEFAS'ta en fazla tercih edilen fon, CHH-Cigna Hayat ve Em. Birinci Hisse Senedi EYF oldu. Onu AVR-Agesa Hay. ve Em. Teknoloji Sektörü Yabancı Değişken EYF takip ederken, üçüncü sırayı ATE-Anadolu Hay. Emek. İş Bankası İştirak Endeksi EYF aldı. Katılımcıların tercihlerine bakıldığında iyi getiri sağlayan hisse ve endeks fonlar öne çıkarken daha sonraki sıralamalarda altın fonlarının bulunması kıymetli maden yatırımının halen tercih edildiğini ifade ediyor.
BEFAS'TA KULLANICILAR
Bireysel emeklilik sisteminde kadın ve erkek katılımcıların, hem katılım hem de birikimlerinde ciddi bir fark var. Gönüllü BES tarafında katılımcıların yüzde 59'u erkek, yüzde 41'i kadın iken, OKS tarafında çalışanların yüzde 66'sı erkek, yüzde 34'ü kadın çalışanlardan meydana geliyor. Sistemdeki birikimlerin ise yüzde 55'i erkek katılımcılara, yüzde 45'i kadınlara ait. BEFAS'ın kullanımında da erkek katılımcıların ağırlıkta olduğu gözleniyor. Gönüllü BES tarafında kullanıcıların yüzde 68'i erkek, yüzde 32'si kadın iken, OKS tarafında erkek kullanıcıların oranı yüzde 83'e çıkıyor. Bu görünüm kadınların BEFAS konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığını düşündürüyor.
SORUN, GÖRÜŞ VE ÖNERİLER
BEFAS uygulamaya geçtikten sonra sistemden çok memnun olan da var, hiç memnun olmayan da. Katılımcıların çok büyük bir kesiminin ise BEFAS'tan haberi yok. Birikimlerinin bankada mevduat olarak tutulduğunu sanan, azımsanmayacak bir katılımcı kitlesi mevcut. Bu katılımcılar birikimlerinin fonlarda değerlendirildiğini ve bu fonları değiştirebileceklerini bilmiyorlar. Bu nedenle zaten fon değiştirme talepleri yok.
Uygulamayı kullananlar açısından ise, şirketlerin BEFAS'a uyumu ve kullanıcılara sunumu konusunda farklılıklar bulunuyor. BEFAS'ı kullanımı teşvik eden ve kolaylaştıran şirketlerde memnuniyet oldukça yüksek. BEFAS konusunda katılımcılarından gelen şikayet, öneri ve görüşler, aşağıdaki başlıklarda toplanabilir:
-BEFAS konusunda katılımcıların büyük bir çoğunluğu bilgi sahibi değil, bu nedenle kullanım talebi de oluşmuyor.
-BEFAS'tan fon seçince şirketlerin katılımcılara portföy ve fon getirisi ile ilgili istatistiki veri paylaşımında bulunmadığına dair iddialar var. Ayrıca BEFAS'tan tercih edilen fonların valör süreleri tamamlanıp, hesaba yansıyana kadar toplam portföy verisi alınamadığı söyleniyor.
-Fon içeriklerinin TEFAS'taki gibi ayda bir yayınlanması talep ediliyor. İçerikler bilinemediğinden, özellikle değişken fonlarda katılımcılar önünü göremiyor, herhangi bir varsayımda bulunamıyor.
-BES'te fonlardaki valör süreleri nedeniyle fon alım satımlarında süre kaybı oluyor. BEFAS'tan fon tercih edenlerin birikimleri fon dağılım değişikliği süresince nemalandırılmadığından gelir kaybı oluşuyor.
-BES katılımcılarının da TEFAS'tan fon tercih edebilmesine yönelik çok sayıda katılımcı talebi mevcut.
-Devlet katkısı fonlarının getirilerinin düşüklüğünden bahisle bu fonların da BEFAS'ta işlem görmesi talep ediliyor.
