PARA BORSA/ ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Her ne kadar yatırımcılar borsaya yatırım yapmak için yükselişlerle gündeme oturmasını bekleseler de borsa aslında uzun vadeli yatırım yeri. Yükselirken alayım, kısa dönemde kazanayım, diye düşünenlerin çok büyük bir kısmı hayal kırıklığına uğruyor burada. Her şey çok güzel giderken bir anda işler tersine dönüveriyor. Ya da her şey çok kötü, borsada bir şey olmaz diye düşünüldüğü bir anda, trend tersine dönüyor ve bu kez kötümser yatırımcılar, piyasanın arkasından bakakalıyor. Gelin, bu hafta elimiz erdiğince, dilimiz döndüğünce borsayı, borsaya yatırım yapmayı bir kez daha anlatalım. Yatırımcılar neye yatırım yaptığının ve risklerin farkında olsun.
"ŞİRKETİ İYİ TANIMAK GEREKLİ, ANCAK YETERLİ DEĞİLDİR"
Uğur BOĞDAY / Ziraat Yatırım Genel Müdürü
Aracı kurumdan yatırım yapmakla bankalardaki yatırım hesaplarından yatırım yapmak arasında herhangi bir fark bulunmamakta. Aslında bankada yapılıyormuş gibi gözüken işlem, aracı kurum tarafından yapılmakta ve tüm hizmetlere de -raporlar dahil- ulaşılmaktadır. Aracı kurumlar, SPK kanununa tabi olarak gerekli şartları sağlamaları halinde kurulabilmektedir. Aracı kurumların verebileceği hizmetler, aldıkları faaliyet izinlerine göre geniş yetkili, dar yetkili ve kısmi yetkili olarak ayrılmaktadır. Alınabilecek hizmetler açısından aracı kurumun kurumsal kimliği, sermayesi, hizmet ağı ve sektördeki deneyimi önem kazanmaktadır. Hisse senedi yatırımı, riskli yatırım araçlarından biri olması nedeniyle yatırımcının risk profiline uygun olmalıdır. Herhangi bir şirkete yapılan doğrudan yatırım, stratejik ortaklık olarak değerlendirilmeli, şirketin operasyonel performansında olumsuz bir durum gözlenmedikçe, yatırımcı piyasalardaki oynaklığa karşı psikolojik sakinliğini koruyabilmeli, sabırlı olmayı öğrenmelidir. Borsada iyi getiri elde etmek için şirketi iyi tanımak gerekli, ancak yeterli değildir. Resmin tamamlanması için psikolojik tarafı da çok önemlidir. Bu kapsamda, yatırımcı için "sabır" önemli bir kişilik özelliğidir. Diğer yandan, döngüsel veya orta dönemli yatırım yapmak için şirket ve sektörlere ilgi göstermek gerekmektedir. Kısa vadede piyasaları yenmek kulağa hoş gelse de oldukça zor bir süreçtir. Bu anlamda, doğrudan yapılan yatırımların kısa vadeli olmasını önermiyoruz. Ancak yatırımcı kısa vadeli alım satım stratejisi belirlemişse, günlük haber akışı ve hisse hareketlerini mutlaka takip edebilecek durumda olmalıdır. Öte yandan, eğer yatırımcının yeterli analiz bilgisi yoksa, çalıştığı kurumun profesyonellerinden destek isteyebilir, vakti ve analiz isteği yok ise yatırım fonlarına yönelebilir veya bireysel portföy yöneticilik hizmeti alabilir. Kurumumuz, borsada yatırım yapmak isteyen tüm bireysel ve kurumsal yatırımcılara herhangi bir alt limit olmaksızın hizmet vermektedir.
"HİSSE PİYASASI, ÖZEL BİR YATIRIM ALANIDIR"
Aysel GÜNDOĞDU / Finansoloji Eğitim ve Danışmanlık Kurucusu
Borsada yatırımcı, bir şirkete ortak olmak amacıyla yatırım yapar. Şirkete ortak olmak demek, bir adet hisse alsanız bile, şirketin kârına ortak olmak demektir. Madem ortak oluyorsunuz o zaman bu şirket ne kadar satış yapıyor, kâr oranı ne kadar, sermayesi nedir, satışların maliyeti, borçluluk durumu, likidite durumu, stok ve alacak durumu gibi temel finans künyesini bilmek de gerekir. Bu bilgilere ulaşmak, çoğu zaman yatırımcıya zor gelir. Bilgiyi bulsa bunu yorumlamak da ayrı mesele. Bu nedenle hisse piyasası, özel bir yatırım alanıdır. Belirli bir seviyedeki bilgiyi elde edemeyecekseniz, bu piyasada yatırım yapmanın riskli olacağı açıktır. Borsa yatırımcısının kara belası "tüyo"lar var. Bilginin eşit yayılmadığı zayıf formda piyasalarda, maalesef bazen bu tüyolar satışların, kâr marjının da önüne geçip bütün mantığı alt-üst ediyor. Ancak siz siz olun, şunu unutmayın; bu işlemlerin asılsız çıkma olasılığı çok yüksektir. Borsada tüyo için yatırım yapmak, dayınızın emlakçısının öve öve bitiremediği haritada yerini bile bilmediğiniz bir arsaya yatırım yapmaya benzer. Sizin bilginiz dışında; bir başka karar vericinin anlattıklarına inanarak yatırım yapılmaz. Yatırım ile aranızda duygusal bir bağ kurmayın, ona bağlanıp inanmayın. Sonuçta mantık ile yapılan bir iştir yatırım…
"FON YATIRIMI, BASİT TABİRLE TOPLANIP 'DANAYA GİRMEK'TİR"
Haydar ACUN / Marmara Capital Yönetim Kurulu Başkanı
Borsada da iyi bir yatırımcı olmak için (uzun vadede sürdürülebilir bir şekilde reel kazanç elde etmek), fizik mühendisi olmanıza gerek yok. Ama belli bir finansal okur yazarlığa, spekülasyon (moda tabiri "borsada oynamak") ile yatırım arasındaki farkı anlamaya ve psikolojik dayanıklılığa sahip olmanız ve vakit ayırmanız gerekir. Çoğu zaman borsaya yeni giren yatırımcılar, biraz birikmiş para ve "acele zengin olma" iştahı dışında bunlardan hiç birine sahip değil. Gelişmiş ülkelerde nüfusun büyük çoğunluğu direkt borsaya girmek yerine, fonlar vasıtasıyla yatırım yaparken, ülkemizde finans profesyonelleri arasında dahi fon yatırımı konusunda oldukça yüksek bir bilgi eksikliği mevcut. Fon yatırımı nedir derseniz, en basit tabiriyle toplanıp "danaya girmek" tir. Tek başına bir dana almaya yetecek parası olmayan, dananın fiyatı nasıl belirlenir, pazardan kazıklanmadan nasıl alınır, sonra danaya nasıl bakılır, çaldırmadan, hastalıktan kaybetmeden nasıl beslenip-büyütülür, ileride nasıl süt sağılır ve sonunda karlı bir şekilde satılır, gibi bir sürü konuyla uğraşmak istemeyen, ama dana sayesinde para kazanmak isteyen kişilerin toplanıp, ortaklaşa bir dana alması ve danayı da profesyonel bir çobana emanet etmesi metaforuyla anlatılabilir. Finansal tabirlerle konuşursak; burada pazar (borsa), dananın kendi ağırlığı ve karkas kg fiyatı (hisse senedi), çoban (fon yöneticisi), süt (temettü), dananın saklandığı çiftlik (Takasbank), dananın ortaklarının sahip oldukları pay adetlerini koruyan kurum (saklama bankası), çobanın belli yazılı kurallar ışığında danaya iyi bakıp-bakmadığını, dananın ortaklarının çıkarlarını koruyup korumadığını kontrol eden kişi ve kurumlar (SPK, bağımsız denetçi, müfettiş) olarak tanımlanabilir. Tahmin etmişsinizdir, burada bütün iş çobana düşmekte, doğru danaları seçmeli, doğru fiyattan almalı, doğru fiyattan satmalıdır. Neticede vaktiniz olmayan ve anlamadığınız bir işe girişmektense, her şeyi şeffaf ve denetlenen iyi bir çobanla yola çıkmak, yatırım hayatınızı tahmin ettiğinizden daha fazla kolaylaştırabilir.
"YATIRIMCI ONLİNE OLARAK HESAP AÇABİLİR"
Üzeyir DOĞAN / Gedik Yatırım-Yatırım Danışmanı Müdürü
Yatırım hesabı açmak için yatırımcının talebi üzerine sözleşme tarafına gönderilebilir ya da 2021 başından beri yapılan düzenleme ile yatırımcı online olarak hesap açabilir. Her iki durumda da yatırımcı, kendisi için atanan yatırım uzmanı ile süreci her adımda birlikte götürmektedir. Hesap açılış sürecinde kimlik, yerleşim yeri belgesi gibi belgelerin yanında, yatırımcının uygunluk ve yerindelik testleri gibi yatırım uzmanının yatırımcıyı daha iyi tanıyabileceği bazı testleri ve bilgileri doldurması gerekmektedir. Aynı zamanda borsaya yeni katılacak olan yatırımcılar, youtube başta olmak üzere kurumumuzun sosyal medya hesapları üzerinden de yayınlarımızı takip edebilir; günlük piyasa yorumları, teknik analiz, haftaya bakış, strateji raporlarına ve uluslararası piyasalar üzerine yapılan yorumlarımız ile bilgi sahibi olabilirler.
Borsada yatırım yapmak için belli bir alt limitimiz bulunmuyor. Borsaya ilk defa yatırım yapacak kişiler açısından en büyük risk, yeterli bilgi birikimine ve tecrübeye sahip olmamalarıdır. Çünkü ilk anda onlardan çok daha tecrübeli ve deneyimli bir yatırımcı kitlesi ile karşı karşıya kalacaklar. Bu riski minimize etmek için tecrübeli yatırım danışmanlarından ve seçtikleri aracı kurumun tecrübelerinden faydalanmayı denemeliler. Şirketlere ortak olma mantalitesiyle orta uzun vadeli bir perspektif oluşturmak yerine; hisse senedi fiyatlarındaki ani değişimlerinden büyük kazançlar elde etmeye çalışmak, riski artırabilen önemli faktörlerdendir. Aracı kurum raporları ve uzmanlarından ziyade farklı ortamlarda alınan duyum, tüyo, öngörüler vb. haber akışları ile şirket hisselerinde spekülatif kar peşinde koşmak, ciddi zararlar getiren ve maalesef son dönemde sıklıkla karşılaştığımız bir başka durum. Bu bakımdan öncelikli olarak yatırımcılara finansal okuryazarlığını geliştirmelerini öneriyoruz. Hesap açtıkları aracı kurumların bülten ve raporlarını dikkatle incelemelerinin ve aracı kurum bünyesinde lisanslı çalışan uzmanlardan görüş almalarının yatırımcıların riskini azaltan önemli unsurlar olduğunu düşünüyoruz.
"SUNİ ÖZGÜVEN, BÜYÜK ÇAPLI ZARARLARIN KAPISINI AÇIVERİYOR"
Kıvanç ÖZBİLGİÇ / Matriks Akademi Direktörü
Benim açımdan borsaya yeni giren yatırımcıların yaptığı hataların ilki ve en önemlisi, daima kazanacağını zannetmek. Yeni yatırımcıların borsaya ilk giriş hikayeleri, genellikle duydukları veya şahit oldukları, başka birine ait kazanç hikayesine dayanıyor. Bu durum, yatırımcıların işe sadece kazanç odaklı başlamalarını sağlıyor. En küçük bir kayıpta büyük bunalımlar oluşabiliyor. Yükseliş dönemine denk gelen yatırımcılarda, kısa sürede piyasanın şifresini çözdüklerine dair bir özgüven oluşuyor. Fakat bu suni özgüven, devam eden süreçte büyük çaplı zararların kapısını açıveriyor. İkinci bir husus da yenilerin tepe ve diplere olan hassasiyetleri. Borsada uzun yıllardır işlem yapanlar bilirler ki, tepe ve diplerde nokta atışı işlem açmak, eğer piyasayı siz yönlendirmiyorsanız, tamamen bir rastlantıdır. Olabildiğince bu noktalara yakın olmak amaçlanır. Fakat yeni yatırımcılar, genellikle tepeye yakın bile satsalar, akılları hep o tepe noktasında kalır ve "keşke" ile başlayan cümleler kurarlar. Öncelikle belirli bir bilgi ve birikime ulaşana kadar yatırımcılara hisse seçmemelerini öneririm. Kurumlarından ve araştırma raporlarından bu konuda profesyonel destek alabilirler. Sonrasında, her konuda olduğu gibi piyasalarda da uzmanlaşmanın yolu, bilgi ve birikimden geçiyor. Kendilerini geliştirmek adına, ücretli veya ücretsiz platformlardan eğitimler alabilirler, belirli bir tecrübeye sahip olduktan sonra da hisse seçimi yapabilirler. Temel ve teknik verilerden ve tabii ki haber ve beklentilerden faydalanabilirler. Yatırımcılara her fikre açık olmalarını, herkesi dinleyip en mantıklı gelen alternatifleri, başkaları dedi diye değil de kendi iradeleriyle seçmelerini öneririm. Borsada saniyeler içerisinde giriş çıkış yapmaktan yıllarca taşıyabileceğiniz pozisyonlara kadar, birçok işlem yöntemi mevcut. Piyasayı takip edemeyenler için iki seçenek var: Ya nispeten daha uzun vadeli yatırımlara (doğru hisse seçimi ve zamanlama önemli) yöneleceksiniz ya da işlemlerinizi bilgisayarlar yardımı ile otomatik olarak gerçekleştireceksiniz. (Algoritmik işlemler)
"EN GÜVENİLİR YOL, HİSSE SENEDİ YATIRIM FONLARIDIR"
Tevfik ERASLAN / Rota Portföy Yönetim Kurulu Başkanı
Öncelikle hisse senedi yatırımının bir şirkete ortak olmak anlamına geldiğini, bu nedenle de yatırım vadesi olarak orta ve uzun vadeli bir yatırım hedefi belirlenmesinin uygun olacağını belirtmek isterim. Herhangi bir ürün veya hizmet alımı yapmadan önce yaptığımız kalite ve fiyat araştırmasının benzerini, hisse senedi yatırımlarından önce de muhakkak yapmalıyız. Teknik bilgimiz yeterli ise bizzat, yeterli değil ise bir yatırım danışmanı eşliğinde yatırım yapılacak hisse senetlerinin tespit edilmesi, beklediğimiz getirinin elde edilmesi için faydalı olacaktır. Yatırım yaptığımız şirketlerin; ortaklık yapısı, yöneticileri, şirketin finansalları, sektörü gibi konularda muhakkak uzmanlardan bilgi alınması faydalı olacaktır. Halka arzlara katılım sağlanmadan önce şirket ile ilgili yazılmış fiyat tespit raporunun okunması ve aracılık yapacak kurumdan şirket ile ilgili bilgi alınmasını tavsiye ederim. Yatırım danışmanlarından ayrıca şirketle ilgili bilgi alınması iyi olur. Hisse senedi yatırımları için belirtmiş olduğum tavsiyeyi burada yatırım fonları için de yinelemekte fayda görüyorum. Şirket bilanço analizi, sektör takibi, finansal piyasaların takibi konularında uzmanlığınız yok ise hisse senedi yatırımı yapmanın en güvenilir yolu, hisse senedi yatırım fonlarına yatırım yapmaktır. Bu konuda da yatırım danışmanlarından görüş alınabilir. Bu sayede uzmanların kontrolünde hisse senedi yatırımları yapılmış oluruz. Hisse senedi yatırımlarında çeşitlendirme riskin düşürülmesini sağlayacaktır. Bu nedenle bir hisse senedi yerine, hisse senetlerinden oluşan bir sepete yatırım yapılması, daha iyi bir risk/getiri bileşeni sağlayacaktır.
