PARA ANKARA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Milyonların beklediği düzenleme Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edildi. Çalışma hayatıyla ilgili düzenlemeler içeren "İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ne", komisyon görüşmeleri sırasında önergeyle SSK ve Bağ-Kur emekli aylıklarının iyileştirilmesi, en düşük emekli aylığının yükseltilmesine yönelik düzenlemeler de ihdas edildi. Haftaya TBMM Genel Kurulu'nda görüşülmesi beklenen kanun teklifine göre SSK ve Bağ-Kur emeklisinin yüzde 37.57 olan enflasyon zammına 5 puan ekleniyor. SSK ve Bağ-Kur emeklisinin zam oranı Ocak ayından geçerli olmak üzere yüzde 42.57'ye yükseltiliyor. Vefat eden SSK, Bağ-Kur emeklilerinin yakınlarına ödenen ölüm aylıkları da yüzde 42.57 oranında artırılıyor. 7 bin 500 lira olan en düşük emekli aylığı, Ocak ödeme döneminden geçerli olmak üzere 10 bin liraya çıkarılıyor. Zam farklarının yeni düzenlemenin Resmi Gazete'de yayımlanmasının ardından ödenmesi bekleniyor. Kabine toplantısı sonrasında açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Meclis'in onayının ardından ilave emekli zamlarının bir an önce emekli maaşlarına yansıtılacağını belirterek, böylece toplam 200 milyar liralık ilave bir kaynağı da emeklilerin istifadesine sunacaklarını ifade etti. Erdoğan, kabine toplantısında alınan kararla 2024'ü "emekliler yılı" olarak ilan ettiklerini de açıkladı.
ASGARİ ÜCRET DESTEĞİ 700 LİRA OLUYOR
Çalışma hayatına ilişkin düzenlemeler içeren İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ne göre, işverenlerin işgücü maliyetlerinin düşürülerek istihdamın artırılması ve kayıtlı istihdamın korunması amacıyla 2016'dan bu yana uygulanan asgari ücret desteği 2024'te aylık 700 lira olarak uygulanacak. (Geçen yıl aylık 500 liraydı.) Bilindiği üzere "asgari ücret desteği" asgari ücret tutarındaki artışlardan dolayı işverenlerin işçilik maliyetlerinin azaltılması, artan işçilik maliyetlerinin istihdamı olumsuz etkilememesi, koruması ve kayıt dışına yönelmemesi amaçlarıyla Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) ödeyecekleri sigorta prim borçlarından mahsup edilmek üzere getirilen bir destek uygulaması. Bu destek 2024 yılı Ocak ile Aralık dönemi için uygulanacak. Asgari ücret desteğiyle sağlanacak indirim tutarı, takip eden ay/aylardan doğan sigorta prim borçlarına mahsup edilecek. Destek ödemesinin uygulandığı yıl içinde yeni açılacak işyerlerinde çalışan sigortalıların tamamı ücret sınırı olmaksızın destek ödemesinden yararlanıyor. Etki analizine göre 2024'te aylık 700 lira olarak uygulanacak asgari ücret desteğinin maliyeti, yaklaşık 56.55 milyar lira olarak öngörüldü. Asgari ücret desteğinden yararlanmak için başvuru gerekmezken, destek işverenlerin ödeyecekleri primlerden mahsup ediliyor.
KAYIT DIŞI İSTİHDAMI ÖNLÜYOR…
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Okan Güray Bülbül, asgari ücret desteğinin kayıt dışı istihdam ve eksik ödemelerin engellenmesi yönünde olumlu bir rolü olduğunu vurguladı. Bülbül, "Uygulamanın en önemli yanı, bir yıl önce istihdam edilen kişi sayısının altına inmemek. Dolayısıyla işverenler bir yıl önce en az işçi istihdam ettikleri aydaki işçi sayısının altına inmemek koşuluyla destekten faydalanabiliyorlar. Bu da işten çıkarmaları bir seviyeye kadar engelleyebiliyor. Asgari ücret desteği alınabilmesi için işçilere eksik ödeme yapılmamış olması ve kayıt dışı istihdam gerçekleştirilmemesi şartı var. İşverenler en çok fazla mesai, ulusal bayram genel tatil gibi ödemelerin eksik yapılması nedeniyle bu desteği kaybetmekten korkuyorlar. Bu nedenle de ödemeler konusunda hassas davranıyorlar" diye konuştu.
KISA ÇALIŞMAYA YENİ DÜZEN
Yeni düzenleme ile İşsizlik Sigortası Fonu kullanılarak uygulanan pasif işgücü piyasası programlarının etkinliğinin artırılması için kısa çalışma gerekçelerine "genel salgın" durumu ekleniyor ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanılabilmesi için gereken asgari prim ödeme gün sayısı 600'den 450'ye indiriliyor. Teklife göre sigortalının kısa çalışma ödeneğine hak kazanılması için kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son üç yılda en az 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekecek. Kısa çalışma ödeneği, her ayın 5'inde aylık olarak sigortalıya ödenecek. Ödeme tarihini öne çekmeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yetkili olacak. Kısa çalışma ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmayacak. Nafaka borçları dışında onda birinden fazlası haczedilemeyecek veya başkasına devir ve temlik edilemeyecek. Kısa çalışma ödeneği olarak ödenen süreler, kısa çalışma başlama tarihinden itibaren üç yıl içerisindeki hizmet akdi fesihlerine istinaden yapılacak işsizlik ödeneği ödemelerine ilişkin hak sahipliği sürelerinden düşülecek. Bu düzenleme 1 Mart 2024 itibarıyla yürürlüğe girecek. Kısa çalışma başlama tarihi, bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce olanlar hakkında da geçerli olacak. Etki analizine göre 2024 için yıllık kısa çalışma ödeneği miktarı 100 milyon lira olarak tahmin edilirken, maliyet artışının 5.8 milyon lira olacağı tahmin ediliyor.
Bu arada Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın iş sağlığı ve güvenliği konularında bazı yetki ve sorumlulukları da kanun teklifiyle yargı kararları çerçevesinde yeniden düzenleniyor.
"O SÖZ MUTLAKA YERİNE GELECEK"
Çalışma hayatına yönelik yeni düzenlemeler de gündemde. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, Bağ-Kur'luların emekli olabilmeleri için gereken prim gün sayısının 9 binden 7 bin 200'e düşürülmesine yönelik düzenlemeyi Orta Vadeli Plan'da hayata geçireceklerini kaydetti. "Sıkıntı yok. O söz mutlaka yerine gelecek ama bütçe disiplininden de çok uzaklaşmamamız gerekiyor" diyen Işıkhan, kadınlara prim desteğini de gündeme alacaklarını vurguladı.
Sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda ise Bakan Işıkhan, 2024'te emeklilerin yaşam kalitesini artırmak, sağlıktan ulaşıma, sosyal imkanlardan kültürel faaliyetlere kadar haklarını genişletmek amacıyla çalışmalar başlatacaklarını bildirdi.
TÜRK İŞ KODU OLUŞTURULACAK…
Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu, Adalet Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, "İş Kanunu" için çalışmalara devam ediyor. 2019'dan bu yana yürütülen çalışmaların tamamlanmasının ardından kanun teklifi TBMM'nin takdirine sunulacak. Geçtiğimiz günlerde gerçekleştirilen iş kanunlarına yönelik toplantıya ilişkin açıklamalarda bulunan Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum, 20 farklı kanunda çalışma hayatını ilgilendiren hükümler yer aldığını ve bu hükümlerin birbiriyle çelişen ve çatışan yanları bulunduğunu dile getirmişti. Uçum, Hukuk Politikaları Kurulu'nun 2019'dan bu yana Türkiye'de çalışma hayatındaki bu mevzuat dağınıklığını gidermek ve "Türk iş kodu" oluşturmak için uzun vadeli bir çalışma süreci başlattığını kaydetti. Kabine toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada Bakan Işıkhan, Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu koordinasyonunda yapılan iş kanunlarına yönelik toplantıda, esnek çalışma ve uzaktan çalışma gibi yeni modellerin de ele alındığını, ön görüşmelerin gerçekleştiğini, ancak henüz bir takvim oluşturulmadığını belirtti.
TEŞVİK UYGULAMASININ SÜRESİ UZATILIYOR
Teklif ile ilave istihdamın sağlanması ve özel politika gerektiren kadın, genç ve mesleki yeterlilik belgesi sahibi olan işsizlerin istihdamının desteklenmesi amacıyla 2011'den itibaren uygulanan ve yüzde 55'i kadın olmak üzere yıllık ortalama 650 bin kişinin yararlandığı teşvik uygulamasının süresi 31 Aralık 2025'e kadar uzatılıyor. Ayrıca uygulamanın 31 Aralık 2026'a kadar uzatılabilmesi için Cumhurbaşkanına yetki veriliyor. Etki analizine göre 2024, 2025 ve 2026 yıllarında teşvik kapsamında yıllık ortalama 650'şer bin sigortalının istihdamının sağlanması beklenmekte olup teşvikin öngörülen maliyeti 2024 yılı için 24.6 milyar lira, 2025 yılı için ise 32.7 milyar lira ve 2026 yılı için 37.6 milyar lira olarak öngörüldü. Söz konusu değişiklikle uygulamasına devam edilecek teşvikten yararlanma şartları; temel olarak sigortalı yönünden altı aydır işsiz olma, işyeri yönündense kişinin istihdam edildiği tarihten önceki son altı ayın ortalama sigortalı çalışan sayısına ilave olarak istihdam edilmesiyle özetlenebilecek.
"Kalıcı olarak aylık bağlama oranlarında düzeltmeye gidilmeli"
Dr. Okan Güray BÜLBÜL / Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Üyesi
Enflasyonist dönemlerde ücretlerin alım gücünün korunabilmesi güçleşiyor. Bu durum da işyerinde ücret artışları açısından huzursuzluk yaratabiliyor. Bu huzursuzluk hem verimliliğe yansıyor hem de çalışanların işten ayrılma eğilimi artıyor. Dolayısıyla işyeri içi ve dışı hareketlilik açısından 2024, zorlu bir yıl olacak. Çalışma hayatına yönelik torba kanunda asgari ücret desteğinin 700 lira olarak uygulanması, 6111 kanun kodlu teşvikin devamı, kısa çalışma uygulamasından yararlanma koşullarının kolaylaştırılması yönünde düzenlemeler yer alıyor. Özellikle kısa çalışma uygulamasından yararlanmanın kolaylaştırılması yönündeki düzenleme önemli. Torba kanunun kamuoyunu en çok ilgilendirecek maddesi SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin ilave zam oranı. Şu an için 5 puan ilave zam ve en düşük emekli aylığının 10 bin TL olarak ödenmesi yönünde düzenleme Komisyonda torba kanuna eklendi. Ancak emeklilerin beklentisi en düşük emekli aylığının 11 bin liraya yükseltilmesi ve zam oranının da 49.2'ye tamamlanması yönünde. Bu yönde bir değişiklik genel kurul aşamasında olabilir. Ancak bu da geçici çözüm olacaktır. Kalıcı olarak aylık bağlama oranları ve en düşük emekli aylığı bağlanmasına dair hükümlerde düzeltmeye gidilmesi gerekiyor.
