ALEV RİGEL/ ABD'nin iç istihbarat ve güvenlikten sorumlu Federal Araştırma Bürosu FBI (Federal Bureau of Investigation), kripto para dolandırıcılığı için rapor hazırladı. 60 yaş ve üzeri kişilerin, 5 milyar 600 milyon dolarlık kayıp iddiasıyla 69 binden fazla şikayette bulunduğunu bildirdi. Rapora göre, para kaybeden pek çok kişinin her hangi bir başvuru yapmaması nedeniyle mağdur sayısının aslında çok daha fazla olabileceği kaydedildi.
Mağdurlar, ATM'leri kullanarak suçlulara kripto para gönderdiler. 20 yaş altı, en az şikayette bulunan kesimi oluşturdu. 858 şikayette kaybedilen miktar neredeyse 15 milyon dolara ulaştı. Dolandırıcılar, sahte teknik destek yardımından, hükümet yetkililerini taklit eden kandırma yöntemlerine kadar her yolu uyguladı. Rakam, bir önceki yılda bildirilen kayıplardan yüzde 54 daha fazla. Halen yaygın kullanılan yeni yöntem, domuz kesme dolandırıcılığı. Bunlar; yatırım ve romantizm dolandırıcılığı olarak biliniyor. Kurbanlarını sosyal medya üzerinden kandırıyor ya da flört etme yöntemini kullanıyorlar. Üstelik bu seçenek çok basit. Öyle ileri derecede bilgisayar tecrübeniz, karmaşık mekanizmalarınız olması gerekmiyor. Hedefinizin, sabırla güvenini kazanmanız yeterli. Dolandırıcılar sahte bir kimliğe bürünerek kurbanla derin, genellikle aylarca süren romantik bir ilişkiye giriyor veya arkadaşlık kuruyor. Ardından kurbanını, birikimlerinin daha fazlasını sahte bir kripto para platformuna yatırmaya ikna ediyor (Kötü örnek olmaması açısından ayrıntı vermiyoruz).
Raporda özetle şu görüşe yer veriliyor: Dolandırıcılar yaşlı insanları hedef alıyor. Çünkü onların genellikle daha fazla servete sahip oldukları ve kripto paralar gibi yeni teknolojilere daha az aşina oldukları biliniyor. Dolandırılanlar, kripto para kiosku veya "bitcoin ATM'si" kullanıyor. Mağdurların çoğu, kripto para borsasını kullanmakta zorlanan yaşlı kişiler.
Kripto para kioskları, herkesin Bitcoin veya diğer kripto para türleri için para yatırmasına izin veren halka açık makineler. Dolandırıcılar da bu teknolojinin nasıl çalıştığını çok fazla bilmeyen kişilerin buradan para göndermesini özellikle kolaylaştırıyorlar. Polisin bu tür dolandırıcılık faillerini tutuklaması, çok görülen bir olay değil. Geçtiğimiz yıl, Birleşmiş Milletler raporu, domuz kesme dolandırıcılıklarının genellikle Güneydoğu Asya'daki insan ticareti mağdurları tarafından yürütüldüğünü ortaya çıkardı. Ancak, yine geçen yıl ABD'de federal savcılar, üçü Güney Kaliforniya'da ve biri Chicago'da olmak üzere dört dolandırıcıyı, bir domuz kesme operasyonunda 80 milyon dolardan fazla para çaldıkları iddiasıyla tutukladı.
Çılgınlıkların ardı arkası kesilmiyor. Geçtiğimiz ay, şakacı bir girişimci, piyasaya "Fartcoin"i sundu. Tamamen işe yaramaz. Buna rağmen değeri üç katına çıkarak 700 milyon doların üzerinde bir piyasası oldu. Finans araştırma analisti Toe Bautista'ya göre, uzun süredir bitcoin sahibi olanlar, değeri göklere çıkan evler ve hisse senetleri çağında servetlerini değiştirmek için can atan insanların bir karışımı.
---------------
Kripto nedir?
Bir hükümet veya banka gibi herhangi bir merkezi otoriteye bağlı olmayan bir bilgisayar ağı aracılığıyla değişim aracı olarak çalışmak üzere tasarlanmış dijital bir para birimi. Henüz resmi olarak tanımlanmamıştır. Ancak bunların soyut versiyonları mevcuttur. Kripto paralar geleneksel anlamda para birimi olarak kabul edilmez. Ücret gerektirmesi nedeniyle harcanmaya değmeyecek miktardaki kripto paralara "toz" (değersiz para) adı verilir. Kripto paranın fiziksel formda var olması amaçlanmaz.
İlk kripto para birimi, 2009 yılında açık kaynaklı yazılım olarak piyasaya sürülen Bitcoin'di. Haziran 2023 itibarıyla, piyasada 25 binden fazla farklı kripto para birimi oluştu ve bunlardan 40'tan fazlasının piyasa değeri 1 milyar doları aştı.
1982'de Amerikalı bilgisayar bilimci David Chaum, "ecash" (e-nakit) adı verilen bir tür elektronik para tasarladı. 1995'te bunu, kriptografik elektronik ödemelerin erken bir biçimi olan "Digicash" aracılığıyla uyguladı.
1996'da Ulusal Güvenlik Ajansı NSA (National Security Agency), bir kripto para sistemini tanımlayan "How to Make a Mint: The Cryptography of Anonymous Electronic Cash" (Nasıl Para Basılır: Elektronik Paranın Anonim Kriptografı) başlıklı bir makale yayınladı. Amerikalılar kripto parayı böyle öğrendi. Ama kullanmak için 13 yıl daha geçmesi gerekecekti. Bu süreçte pek çok girişimci yeni kripto paralar oluşturdu.
Kripto para birimi, 2011'den 2023'e kadar neredeyse her yıl, piyasa çöküşleri de dahil olmak üzere çeşitli büyüme ve gerileme dönemlerinden geçti. Haziran 2021'de kripto para birimini yasal ödeme aracı olarak sınıflandıran bir yasa tasarısını kabul eden El Salvador, ardından Bitcoin'i yasal ödeme aracı haline getiren ilk ülke oldu. Eylül 2021'de, kripto para birimi için en büyük pazar olan Çin, tüm kripto para birimi işlemlerini yasadışı ilan etti.
Kripto paralar öncelikle bankacılık ve kamu kurumları dışında kullanılır ve internet üzerinden takas edilir.
Kripto para borsaları, müşterilerin kripto paraları geleneksel itibari para gibi diğer varlıklarla takas etmelerine veya farklı dijital para birimleri arasında takas yapmalarına imkan tanır.
Robocoin'in kurucusu Jordan Kelley, 20 Şubat 2014'te Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk Bitcoin ATM'sini açtı. Austin/Teksas'a kurulan kiosk, banka ATM'lerine benziyor ancak kullanıcıların kimliklerini doğrulamak için sürücü belgesi veya pasaport gibi hükümet tarafından verilmiş kimlikleri okuyan tarayıcılara sahip.
Mart 2018'de kripto para birimi kelimesi Merriam-Webster'e (sözlükleriyle tanınan Amerikan şirketi) eklendi.
Aynı yılın Ağustos ayında, kripto para piyasası çöktükten sonra kriptoyla ilgili intiharlarda artış görüldü. Kripto tüccarlarının "intihar izlemesi" altında olması nedeniyle durum özellikle Güney Kore'de kritikti.
UNICEF (BM Uluslararası Çocuk Fonu) de dahil olmak üzere bir dizi yardım kuruluşu kripto paralarla bağış kabul etmeye başladı. UNICEF baş danışmanı Christopher Fabian, çocuk fonunun bağışçı protokollerini destekleyeceğini, yani çevrimiçi bağış yapan kişilerin para yatırmalarına izin verilmeden önce kontrolden geçmeleri gerekeceğini söyledi.
Ancak 2021'de bazı kurumlar Bitcoin'i kabul etmekten vazgeçti. Greenpeace'in ABD kolu, yedi yıl sonra Bitcoin bağışlarını reddetmeye başladı (Greenpeace, 1971'de Kanada'da bir grup çevre aktivisti tarafından kurulan, bağımsız küresel kampanya ağı).
Ukrayna hükümeti, Rusya'nın 2022 yılında ülkesini işgal etmesinin ardından kripto para birimi aracılığıyla 10 milyon ABD dolarından fazla yardım topladı.
Yatırımcılar Warren Buffett ve George Soros sırasıyla bunu bir "serap" veya bir "balon" olarak nitelendirirken, JP Morgan Chase CEO'su Jamie Dimon ise bunu bir "dolandırıcılık" olarak nitelendirdi. Ancak Dimon daha sonra Bitcoin'i dolandırıcılık olarak adlandırdığı için hata yaptığını söyledi.
Haziran 2022'de de Microsoft'un kurucu ortağı, Amerikalı iş insanı ve hayırsever Bill Gates, kripto para birimlerinin "yüzde 100 aptal teorisine dayalı" olduğunu iddia etti.
--------------
Koşulları
Kripto para birimi, altı koşulu karşılayan bir sistemdir:
(1) Sistem, merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymaz; durumu mutabakatla korunur.
(2) Sistem, kripto para birimlerinin ve bunların mülkiyetinin genel görünümünü tutar.
(3) Sistem, yeni kripto para birimlerinin oluşturulup oluşturulamayacağını tanımlar. Yeni kripto para birimleri oluşturulabiliyorsa, sistem bunların kökeninin koşullarını ve bu yeni birimlerin mülkiyetinin nasıl belirleneceğini tanımlar.
(4) Kripto para birimlerinin mülkiyeti yalnızca kriptografik olarak kanıtlanabilir.
(5) Sistem, kriptografik birimlerin mülkiyetinin değiştirildiği işlemlerin gerçekleştirilmesine izin verir. Bir işlem bildirimi yalnızca bu birimlerin geçerli mülkiyetini kanıtlayan bir kuruluş tarafından verilebilir.
(6) Aynı kriptografik birimin mülkiyetini değiştirmeye yönelik iki farklı talimatın aynı anda girilmesi durumunda sistem bunlardan en fazla birini gerçekleştirir.
