PARA RÖPORTAJ/ ÜRÜN DİRİER Dijitalleşmenin tüm dünyada hız kazanması bireysel girişimciliğin gelişmesine neden oluyor. Kuşkusuz pandemi de dijitalleşme sürecini daha da hızlandırdı. Tüm dünyada parlak zihinler her geçen gün yeni fikirlerle ortaya çıkarken bu girişimlerin fonlanması daha da önem kazanıyor. Ancak pek çok büyük fon ya da banka için bu fikirlere kaynak sağlamak kendi sistemleri içinde çok olası değil. İşte bu noktada kitle fonlama sistemi girişimciler için ideal bir fon sağlama mekanizması ortaya koyuyor. Bir girişimcinin, KOBİ'nin ya da proje sahibinin ihtiyacı olan sermayeye ulaşması için toplulukların bir araya gelerek finansman sağlaması olarak tanımlanabilecek olan "Kitle Fonlama" sistemi, tüm dünyada her yıl ciddi bir büyüme gösteriyor. Herhangi bir banka veya benzeri bir kuruma gerek kalmadan toplumun istediği girişimi, istediği miktarda fonlayabiliyor olması bu modelin en önemli özelliği. Zaten tam da bu yüzden kitle fonlaması; finansmanın demokratikleşmesi olarak adlandırılıyor. Fongogo Kurucu Ortağı ve CEO'su Ali Çebi ile kitle fonlaması modelinin avantajlarını ve devreye alacakları yeni projeleri konuştuk.
Kitle fonlamasının girişimcilere ve yatırımcılara sağladığı avantajlar neler?
Girişimci tarafından başlamak gerekirse; bugün Türkiye'de girişim ekosistemi çok hızlı bir şekilde büyüyor. Türkiye girişim ve startup ekosistemine yapılan yatırım miktarı 2021 yılında 1,5 milyar dolara ulaştı. Ülkemizde çok sayıda girişim ve girişim fikri var. Bu girişimlerin birçoğu henüz yolun başında sermaye yetersizliği sorunu ile karşı karşıya kalıyor. Kitle fonlama sistemi işte tüm bu süreçlerde girişimcilere aradıkları desteği sağlayabiliyor. Binlerce insanın ufak katkılarıyla tıkanıp kalmış bir girişim yol alıp büyüyebiliyor. Şunu açıkça belirtmem lazım ki girişimlerin ihtiyaç duyduğu sermayeye doğru zamanda ulaşması büyük önem taşıyor. Kitle fonlama gibi yeni finansman modelleri işte tam da bu noktada işletmenin finansmanını sağlayabilecek yeteneğe sahip. Sistem yatırımcı için de pek çok avantaj barındırıyor. Her şeyden önce yatırımcı, dakikalar içinde istediği girişime uygun gördüğü tutar kadar yatırım yapabiliyor. Bir alt ya da üst limit yok. Ayrıca sadece yatırım amaçlı değil sosyal faydayı göz önünde bulundurarak da yatırım yapma imkânı sunuyor bu sistem.
Kitle fonlamasına dünyadaki ve Türkiye'deki ilgi nasıl?
Dünya kitle fonlama pazar büyüklüğü bugün 120 milyar dolara ulaşmış durumda ve önümüzdeki 10 yıl neredeyse her yıl ortalama yüzde 20'ler mertebesinde büyüyerek 500 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Çin ve Amerika modelin en yaygın olduğu ülkelerin başında yer alıyor. Türkiye de kitle fonlama sisteminin hızlı büyüdüğü ülkelerden. 2021 Ekim ayında yürürlüğe giren Kitle Fonlaması Tebliği bu alanda atılan önemli adımlardan biri. Türkiye bu düzenleme ile birlikte kitle fonlamayı hayata geçiren dünyadaki ilk 10 ülkeden biri haline geldi.
Fongogo hakkında bilgi verebilir misiniz? Ne zaman, hangi amaçla kuruldu?
Türkiye'nin öncü kitle fonlama platformu olarak 2013 yılında kurulduk. Fongogo olarak her türlü projenin hayata geçmesi için ihtiyaç duyulan sermayenin kitlelerin desteğiyle bir araya getirilmesine aracı olmayı amaçlayarak aynı zamanda yatırımcılara, dünya ligine yükselmeye aday girişimlere ve işletmelere yatırım yapma fırsatı sunuyoruz. Bunu kitle fonlama sisteminin her dikeyinde hayata geçirmeyi hedefliyoruz. Bunu da şöyle açıklayabilirim: Kitle fonlama sisteminin dört dikeyi bulunuyor "ödül", "bağış", "pay" ve "borç". Fongogo ilk kurulduğu dönemde faaliyet alanında ödül ve bağış bazlı kitle fonlaması bulunuyordu. Ödül bazlı kitle fonlaması; bir ön satış yöntemi gibi çalışır. Girişimcinin sermaye alarak yapmayı planladığı ürün ve servisin önden satışını kitlelere duyurup finansman sağlanır. Bağış ise insanların girişimciye hiçbir karşılık beklemeden destek olduğu bir yöntem. Bu nedenle de genellikle sosyal sorumluluk projelerinden oluşur. Bunların yanı sıra Fongogo olarak 6 Ocak 2022'de SPK'nın yetkilendirmesi ile faaliyet alanımıza paya dayalı kitle fonlamayı da dahil ettik. Paya dayalı kitle fonlaması; bir projenin veya girişim şirketinin ihtiyaç duyduğu fonu, tamamen elektronik ortamda hizmet veren platform aracılığıyla birey ve kurumlardan yatırım şeklinde toplamasını sağlıyor. Borç dikeyi ise şirketlerin aradıkları kaynağı kitlelerden borç yolu ile bulması, yatırımcının ise verdiği borç karşılığında bir faiz geliri elde etmesini sağlıyor. 2023'te faaliyetlerimize borç dikeyini de ekleyerek bütüncül bir alternatif finansman platformu olma yolunda fon arayan şirketlerin elini daha da rahatlatmak istiyoruz.
Bu zamana kadar kaç startup için fon sağladınız?
Kurulduğumuz 2013 yılından bugüne kadar bin 500 üzerinde kampanya yayına aldık ve bunların 500 kadarının hedef fonlarına ulaşmalarını sağladık. Şu an için 90 bine yakın üyemiz oldu ve bu üyeler girişimler için toplamda 10 milyon TL'nin üzerinde kaynak sağladı ve biz buna aracılık ettik. Paya dayalı dikeyde ilk kampanyamız mart ayında yayınlandı. Bugüne bu kadar bu alanda beş kampanyayı yayına alındık. Bunların ikisi başarılı şekilde fonlandı. Tüm bunlarla birlikte iş birliği yaptığımız girişimlere farklı alanlarda da destek olmak istiyoruz. Örneğin; kampanya başvurusu yapan proje ve şirketlerin proje yazımından hukuk ve mali müşavirliğe kadar her türlü ihtiyacını karşılıyoruz. Bu amaçla bir çözüm ortakları ağı oluşturduk. Girişimlere yatırım öncesi ve sonrası danışmanlık paketleri ile destek olarak hem kampanyalarının başarılı olmasını hem de yatırımla aldıkları fonları en doğru şekilde kullanabilmelerini sağlamak istiyoruz. Son olarak kuruluş çalışmalarını yaptığımız fon ve dijital melek yatırım ağı yapılarımızla üzerimizden gerçekleşen kampanyaları desteklemeyi hedefliyoruz.
Ödül tarafındaki kampanyalarda hangi projelere öncelik veriyorsunuz? Bunun için belirlediğiniz bir kriter var mı? Bu projelere örnek verebilir misiniz?
Fongogo olarak hayatın her alanında hayallerini gerçekleştirmek isteyenlere yıllardır destek oluyoruz. Eğitimden çevre bilincine farklı alanlardaki sosyal projeye ve fikre katkıda bulunmak isteyenler için son derece önemli bir kanal vazifesi üstleniyoruz. Birlikten güç doğacağının bilinciyle destek olduğumuz kampanyalarla ülkemizdeki pek çok sorunun çözümüne katkıda bulunulabileceğimize inanıyoruz. Bu noktada bizler için işin sosyal fayda tarafı son derece önemli. Bu noktada ödül bazlı kitle fonlama sistemiyle 2013 yılından beri girişimcinin sermaye alarak yapmayı planladığı ürün ve servisin önden satışını kitlelere duyurup finansmana erişmesine aracılık ediyoruz. Özellikle uzun yıllar kültür sanat kategorisinde sayısız sinema filminin seyirciyle buluşması için fon bulmasına destek olduk.
Bu projelerden bir başkası da SOYL-GEL projesi. Türkiye İş Bankası'nın Workup çatısı altında tarım girişimcilerine özel kurduğu WorkupAgri programı girişimlerinden olan SOYL-GEL, Sabancı Üniversitesi'nden bir grup araştırmacının, sürdürülebilir tarım için başlattığı bir proje. SOYL-GEL, ağırlığının 600 katı suyu tutarak kullanılan sulama suyunun yarı yarıya düşmesini sağlayan bir ürün geliştirdi. SOYL-GEL ürünü, emdiği suyu bir ay boyunca muhafaza ediyor ve bu sayede bitkinin ihtiyacı olan suyu karşılanırken, sulama sıklığı ise yarı yarıya kadar azalıyor. Ürün, aynı zamanda toprağa uygulanmış gübrelerin de etkinliğini artırıyor. Ürünün geliştiricisi SOYL-GEL ile birlikte "Gelecek Kadınların Bereketli Ellerinde Yeşerecek" projesini hayata geçirdik ve ödül bazlı kitle fonlama sistemi ile hedeflenen 175 bin TL fonu toplamayı başardık. Bunun gibi projelerin Türkiye'ye örnek olmasını, yaygınlaşmasını ve çoğalmasını diliyoruz. Geleceğe umut veren sosyal fayda içeren projelere can suyu olmaya devam edeceğiz.
Yıl sonu ve 2023 yılı için hedefleriniz neler?
Bu yılın tamamında tüm bu kampanyalardan 30 milyon TL'lik bir fona aracılık etmeyi hedefliyoruz. Planlarımız çerçevesinde önümüzdeki üç yıl içerisinde 400 girişimin 1 milyar TL'nin üzerinde fon bulmasına da aracılık edeceğiz. Ancak bunların ötesinde Fongogo olarak asıl amacımız; finansmanı Türkiye'nin kılcal damarlarına yani girişimlere aktarma sürecini hızlandırmak. Bu hem girişimler hem yatırımcılar hem de ülkemiz ekonomisi için oldukça önemli bir konu. Bu süreci tamamladıktan sonraysa yurtdışına açılarak vizyonumuzu yurtdışında sürdürmek istiyoruz. Böylece ülkemizdeki girişimlerinin yabancı sermaye ile buluşmasını sağlayarak ekosistem içerisindeki girişimlerin daha hızlı büyümesine destek olmak istiyoruz. Diğer yandan Türk yatırımcılarının yurtdışındaki benzer fırsatları takip etmesine ve yatırım yapabilmesine de aracılık etmeyi amaçlıyoruz. Bunları da en kısa sürede gerçekleştirmeyi planlıyoruz. Önümüzdeki dönemde kitle fonlaması alanında bölgesel bir oyuncu olmak istiyoruz.
