İDRİZ ÇOKAL/ Ailesi 1939 yılında ikinci dünya savaşı başlarken Romanya'dan göç etmiş. Babası kısa bir dönem 1972 yılında Teşvikiye'de bir bakkal dükkanı işletmiş. Kendisi de ilk çalışma hayatını babasıyla birlikte o bakkal dükkanında çıraklık ile deneyimlemiş. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Yönetim Kurulu Başkanı ve Twigy'nin patronu Sinan Öncel, o dükkanda ticaretle ilgili çok şey öğrendiğini söylüyor. 1979'da Işıklar Askeri Lisesi'ni kazanmış. Ailesi de kendi de maddi imkanları sınırlı olduğu için buna çok sevinmiş. Askeri okulda okumanın da kendisine çok şey kazandırdığını ifade eden Öncel, bu okulda özellikle yabancı dil konusunda iyi bir eğitim aldığını, Fransız ve Rusça'yı orada öğrendiğini söylüyor. Ancak ticarete atılmayı düşündüğü için son sınıfta okulu bırakmış. Askeri okulu bırakırken ödemesi gereken tazminatı da zaman içinde kendisi ödemiş. Ayrıldıktan hemen sonra gümrük müşavirliğinde getir götür işleri yaparak çalışıp bir yandan da üniversitede işletme okumaya başlıyor. Üniversite 2'de ise bir ithalat şirketinde pazarlamacı olarak işe başlayan Öncel, klasör, video kaset, mendil velhasıl ne verirlerse onu satmış. Böylece tabir yerindeyse "piyasanın kurdu" olmuş. Bir müddet sonra da ithal ayakkabılar satmaya başlıyor. O esnada bir arkadaşının kendisine Paris'ten getirdiği numune terlikleri satmaya ve imal etmeye başlıyor. Böylece 23 yaşında imalata da adım atıyor. Bir yıl sonra 1988'de Eczacıbaşı'na promosyon yapan bir firmadan İpana'nın 'iki boş kutu getirene bir terlik' vereceğine yönelik bir kampanya için teklif alıyor. İlk partide 30.000 çift üretim yapan Öncel; oradan elde ettiği hasılatın tamamı ile İtalya'ya giderek temsilcilik alıyor. Lisana yatkınlığı dolayısıyla üniversitede okurken İngilizce, İtalyanca ve İspanyolca kurslarını da bitiren Öncel; böylelikle 2000 yılına kadar gerek maddi gerek eğitim açısından kendisini donatıyor. 1984-1985 yılları arasında öğrencilik yıllarında Güneş gazetesinde öğrenci muhabirliği de yapan Öncel; bugün hem Birleşik Markalar Derneği (BMD) Yönetim Kurulu Başkanı hem de Twigy'nin patronu.
"Twigy ile terlik konusunda çok yenilikçi ve dinamik bir firmayız. Bu işi de çok iyi yaptığımızı düşünüyoruz" diyen Öncel, 2025'te e- ticarette büyümeyi öngörüyor. Öncel ile sektörü, ABD'nin başta Çin olmak üzere tüm ülkelere uygulayacağını açıkladığı vergileri ve Twigy'deki hedeflerini konuştuk.
ABD'nin hemen tüm ülkelere getirdiği vergiler konusunda ne düşünüyorsunuz?
Yıllarca Amerikan ekonomisini Çin'den gelen ürünler karşıladı. Bunun tamamen kesilmesi mümkün değil. Eğer Trump söylediklerini yaparsa Çin açısından Uzakdoğu ve Asya'da bizden çok daha düşük maliyetli rakiplerimiz var. Bu kapsamda Bangladeş, Endonezya ve Sri Lanka'yı sayabiliriz. Oralarda işçilik fiyatları 200 dolar civarında ve bizim neredeyse beşte birimize karşılık geliyor. Bu saydığım yerlerde kapasite dolacak ki sıra bize gelsin.
Şu anda perakende sektörünün en önemli dinamikleri neler?
En önemli gündem maddemiz sorunlar. Perakendecilerin bize verdiği bilgiye göre en önemli sorun kiralar ve personel maliyetlerinin ciro içindeki payının artması. Oranın artması nedeniyle de satışların düşmesi. Dolayısıyla pazarlama, mağaza restorasyon yatırımları en son geliyor.
Kira tespit davaları ile çözemiyor musunuz sorunlarınızı?
Tabii davalar açılıyor. Ancak AVM'lerde en yüksek kiraları kuyumcular öder. AVM yönetimi de davalara bakan bilir kişilerle kuyumcuların kira bedelini paylaşıyor. Hemen her AVM de 2-3 adet kuyumcu oluyor. Öte yandan genel giderlerde sorun olmaya devam ediyor. Örneğin AVM yönetimleri kiracıdan ay başında tahsil ettiği genel giderleri hizmet aldığı yerlere ay sonunda ödüyor. Ortak alan giderleri ile ilgili kanun 2022'de çıkmasına karşın bizler hala genel giderleri kontrol etmekte de zorluk çekiyoruz.
Siz bu kadar sorundan bahsediyorsunuz ama AVM'lerin hepsi de dolu, hiç boş mağaza görmüyoruz.
Çünkü davaları devam edenler var, piyasaya yeni giren markalar var, ya da hazır giyim mağazalarının önemli bir bölümü ev, çocuk, iç giyim vs gibi ek yeni mağazalar açıyor. Ayrıca ihracatta da firmalar markalaşarak yeni mağazalar açıyor.
Peki sektörde online satışların durumu nedir?
Genel olarak toplam satış içindeki payı yüzde 15-20 arasında bir seyir izliyor. Dönem dönem yüzde 40'lara çıktığı da oluyor.
Sektör yapay zekadan ne kadar faydalanıyor?
Gerek sektör gerekse bizim Twigy olarak yapay zeka kullanım oranlarının çok artığını söyleyebilirim. Örneğin ben son 5 aydır bütün içeriklerimi yapay zeka ile yapıyorum. Yapay zekanın normal hayatla kullanılamayacak imkanları var. Benim normal bir prodüksiyon ile 1 milyara yapacağım bir işi yapay zeka bana 20 bin liraya yapabiliyor. Yapay zekaya eğilimlerin ne yönde olduğu dahil olmak üzere birçok şeyi sorarak stratejilerimizi çok daha net belirleyebiliyoruz. Yenilikçilik anlamında çok büyük katkıları var. Yapay zeka şirketleri yenilikçi bir firma olarak ön plana çıkarıyor. Nitekim bizim geçen seneye göre satışlarımız adet bazında yüzde 40 civarında arttı. Bunda ürün geliştirme, doğru fiyat ve doğru ürünün çok büyük katkısı var. Ancak yapay zekanın da etkisi göz ardı edilemez.
Sektörde e ticaretin- e ihracat ile haksız rekabet oluşturduğu konuşuluyor. Bu ne kadar doğru?
Evet bu konuda ciddi mağduriyetler var. Biz Uzakdoğu'dan ara mal veya bitmiş mal, ne getirirsek getirelim, çok ciddi test süreci ve standart kontrollerinden geçiyoruz. Ve malımızın en az 15-20 gün gümrükte kalmasına neden oluyor. Bu da bize geciken satışlar, ardiye maliyeti olarak yansıyor ve moda ürünler ise sezonu kaçırıp maliyetin altında satmak zorunda kalıyoruz. Bu yüzden yükleme tarihlerini öne çekmek durumunda kalıyoruz. Ayrıca ara mallara yönelik kabul edilebilir değer oranları Avrupalı rakiplere göre çok yüksek. Bu da bizim maliyetleri etkiliyor, haksız rekabete neden oluyor. Çünkü yurt dışından e-ticaret ile gelen ürünlerde herhangi bir test kontrolü söz konusu değil.
Twigy'de 2025 hedefleriniz nedir?
Ttwigy'nin şu anda 19 mağazası var. Biz hem kadına hem erkeğe hem çocuğa hem yeni doğana satış yapan bir markayız. Şu anda 150 çalışanımız bulunuyor. Halen 1.5- 2 milyon çift üretim kapasitesine sahibiz. Aynı zamanda civar ülkelere Balkanlara, Yunanistan'a ve Körfez ülkelerine de e-ticaret aracılığı ve toptan satış yapıyoruz. Üretimimizin yüzde 15'i ihracat. Ancak son 2 yıldır ihracat düşüyor. Çünkü fiyatlar inanılmaz artış gösterdi. Bu arada dünyanın en büyük terlik üreticisi Grendinea'nın temsilcisi ve onların Rider, Grenda, İpanema, Zaxy terlik ve ayakkabılarının Türkiye'deki tek yetkili dağıtıcısıyız. 2025'de de yeni mağaza fırsatlarını değerlendirirken en önemli hedefimiz e-ticarette büyümek.
Peki yeni temsilcikler veya iş birlikleri düşünüyor musunuz?
Tabii bu kapsamda görüşmelerimiz var. Fırsat olursa yaparız. Bu konuda radarımız hep açık.
Terlik dışında yeni bir ürün segmenti düşünüyor musunuz?
Bildiğiniz gibi biz İspanya ve İtalya'da kendi markamızla üretim yapıp içerde satıyoruz. Hem üretici hem ithalatçı hem de iç piyasada üretim yapıyoruz. Üretim portföyümüzde 4 adet Brezilya markası var. Terlik konusunda çok yenilikçi dinamik bir firmayız. Ve bu işi çok iyi yapıyoruz. Geçmiş yıllarda pijama ve çamaşır sattık ama istediğimiz sonuca ulaşamadık. "Kazanan başarılı takımı değiştirmemek" gerektiğini anladık. Dolayısıyla terlik dışında yeni bir segmente girmeyi düşünmüyoruz.
Twigy'nin bir anlamı var mı?
Hayır 1988 yılında değişik örnekler çıkarttım. Bu kabul gördü öyle devam etti.
Geçtiğimiz hafta Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu tekstil sektöründe ünlü firmalara 4.8 milyon TL tutarında bir ceza kesti. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Evet Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu Başkanlığı ile üyelerimizin de katılımı ile çok kısa zamanda bir toplantı planlıyoruz. Sanırım indirim yönetmeliğine göre firmaların sıkça yaptığı hatalar söz konusu bunların anlatılması netleştirilmesi gerekiyor.
"Çin'den teklif aldık"
ABD'nin hemen tüm ülkelere getirdiği vergiler sonrası Çin'den
teklif aldıklarını söyleyen Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Yönetim Kurulu Başkanı ve Twigy'nin patronu Sinan Öncel, "Size saya gönderelim bitmiş ürünü ABD'ye satalım dediler. Biz de beklemedeyiz izliyoruz. Ancak Çin bunu pazarı kaybetmemek için geçici bir süre için yapar diye düşünüyoruz. Çünkü Bangladeş'e gidip orada fabrika kurmayı tercih edecektir." diyor.
"Trump'ın kararlarını bizim açımızdan avantaja çevirebiliriz"
Amerika'nın Çin'e uyguladığı gümrük duvarlarını yükseltmesini bizim açımızdan avantaja çevirebileceğimizi öngören Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Yönetim Kurulu Başkanı ve Twigy'nin patronu Sinan Öncel eğer gerçekleştirebilirsek Çin'den ara mal ithalatı ile çok iş birlikleri sağlayabileceğimizi düşünüyor. Örneğin ayakkabı sayasının çok ciddi bir problem olduğunu belirten Öncel, "Ayakkabı sayasını ithal edip bitmiş ürünü tüm dünyaya satabiliriz. Üstelik üzerine de 'Made in Turkey' yazarak. Çünkü bizim ayakkabı üreticilerimiz çok iyi. Şu anda sayaya yüzde 20-25 vergi ödüyoruz. Oysa yakın tarihe kadar bu oranlar yüzde 3'lerde idi. Vergisiz getirebilirsek ciddi iş yaparız. Yine aynı şekilde hazır giyimde de kumaş getirebilirsek tüm bu gelişmeleri bizim açımızdan avantaja çevirebiliriz. Bu bilgileri ilgili bakanlıklara ilettik. Böylece de ayakkabı ve hazır giyimde rakamlar aşağı gelir" yorumunu yapıyor.
