PARA ARAŞTIRMA/ MERVE YILMAZ GERGİN Lostralar, Osmanlı'da önemli meslek kollarından birisiydi. İnsanların uğrak yerlerinden biri olan lostra salonlarında sohbetler edilir, gazeteler okunurdu. Günümüzde de lostracılar genellikle dükkanlarda veya alışveriş merkezlerinde varlıklarını sürdürmeye devam ediyorlar. Üstelik son yıllarda bu iş kolunda talep patlaması yaşanıyor. Ayakkabıların giderek artan fiyatları, tüketicileri yeni bir çift almak yerine mevcut olan ayakkabılarını tamir ettirmeye yönlendiriyor. Bu eğilim, lostra sektöründe bir hareketlenme oluştururken, işletmeler de talebi karşılamakta zorlanıyor. Çünkü çalışacak eleman yok. Lostralara daha çok spor ayakkabı getiriliyor. Fiyatlar ise yapılacak işleme göre değişiklik gösteriyor.
"İŞLERE YETİŞEMİYORUM"
Baba mesleği olduğu için 10 yaşından beri lostra meslek kolunun içinde olan Emin Lostra'nın sahibi Kadir Ayıntap, günde ortalama 10 ile 25 çift aralığında ayakkabı tamir ettiğini söylüyor. Eskiden marka ayakkabıların 500 lira bandında olduğunu şimdilerde ise 5 binlere ulaştığını ifade eden Ayıntap, alım gücü düştükçe insanların istediği ayakkabıyı almakta zorluk çektiğini, bu sebeple de elindeki ayakkabıyı tamir ettirdiğini belirtiyor. Son iki yıldır işlerinin çok yoğun olduğunu da ekleyen Ayıntap, artık kundura devrinin bittiğini, daha çok spor ayakkabı tamiri yaptıklarını dile getiriyor. Lostralara daha çok Adidas, Nike, Reebok, Skechers gibi markaların ayakkabıları geliyor. Daha çok iç astar, yırtık, yama, arka çoraplık tamirat işlemleri yaptırılıyor. Ayıntap'a göre eskisi kadar boya işlemi yaptırılmıyor. Fiyatlar ayakkabıya göre değişiyor. Emin Lostra'da ufak bir yama işlemi 40 ile 100 lira arasında değişirken, arka çoraplık 150-200 lira arasında değişiklik gösteriyor. Ayakkabı boyası ise 50, süet ayakkabı boya fiyatı ise 100 liradan başlıyor. İşler son dönemde oldukça artmış ancak mesleğe yeterince ilgi olmadığından çalışacak eleman sıkıntısı yaşanıyor. Sektörde çıraklığın bittiğine değinen Ayıntap, mesleğin geleceğinden kaygı duyduğunu vurguluyor.
EN ÇOK TAMİR SPOR AYAKKABIDA
Kerem Kundura sahibi Mustafa Doğan ise 40 yılı aşkındır bu işin içinde. İmalatçı olarak başladığı iş hayatına sonradan tamir işleri yaparak devam etmiş. Ayakkabılara ömür kattıklarını söyleyerek konuşmasına başlayan Doğan, ayakkabılardaki fiyatların yükselmesi ile birlikte tamir ekonomisinin de aşırı derecede hareketlendiğinin altını çiziyor. Günde en az 30 çift ayakkabı tamir ettiğini belirten Doğan, en çok spor ayakkabılarında patlak file ve arka çoraplık tamiri yaptığını söylüyor. Kerem Kundura'da da tamir fiyatları yapılan işe göre değişiyor. En ucuz iş 20 liradan başlıyor. Komple alt taban değişim işlemleri için ise rakam 700 liraları bulabiliyor. Tamir sektörünün geleceğini karanlık gördüğünü belirten Doğan, sözlerini şöyle tamamlıyor: "Usta yok, çırak yetişmiyor. Herkes çocuğunu okutup doktor, öğretmen yapmak istiyor. Ben artık 5-6 yıl daha çalışabilirim. 40 yaşındaki bir usta ise bir 20 yıl daha çalışabilir. Sonra Avrupa gibi tüketim toplumu oluruz. Sadece basit tamir işleri yapılır. Ustalık isteyen işler yapılamaz.".
SEMTİNE GÖRE FİYAT VAR
1994 yılından bu yana mesleğin içinde olduğunu söyleyen Takva Kunduru sahibi Arif Duman da çıraklıktan yetişmiş. Ustası iş yerini Duman'a bırakıp emekli olmuş. Artan fiyatların lostracıların yüzünü güldürdüğünü söyleyen Duman, bu meslekte son nesil olduklarını ifade ediyor. Çünkü sektörde çırak bulmak imkansız hale gelmiş. Günde 15-20 çift ayakkabı tamiri yaptığını belirten Duman, daha fazla işin geldiğini ancak yetişemediğini dile getiriyor. Tamir işlemlerinde en çok taban yapıştırma, yama ve dikim işlemleri yaptırılıyor. Duman, fiyatların semte göre farklılık gösterdiğini söylüyor. Takva Kundura'da yapıştırma ve dikme işlemleri 100 lira, boya 25 lira, komple taban 400 liraya yapılıyor. Mesleğin geleceğinin olmadığına vurgu yapan Duman, al at döneminin başlayacağına da işaret ediyor. Duman, sözlerini sonlandırırken fazladan ayakkabı getirenlerin olduğunu, onları da tamir edip ihtiyaç sahiplerine verdiğini ifade ediyor. .
ALIM GÜCÜNDEKİ DÜŞÜŞ SEKTÖRE YARADI
İstanbul Lostra firma sahibi Sertaç Doğanaslan, bu mesleği çocukluğundan beri yapanlardan. Firmalaşma süreçleri İstanbul Anadolu yakasında yer alan Capitol AVM ile başlamış. Şu anda halihazırda İstanbul'un farklı lokasyonlarında olmak üzere beş atölyeleri var. Ayrıca yurt geneline de kargo hizmetleri mevcut. Özellikle pandemiden sonra insanların alım gücündeki düşüşle beraber lostralara olan talebin arttığına işaret eden Doğanaslan, en yoğun sezon olan Ekim-Aralık arasında günde ortalama 100 çift ayakkabı tamir ettiklerini, sezon dışında ise bu rakamın yüzde 80 azaldığını söylüyor. "Ekonomik kriz dönemlerinde ekstra talep artışıyla karşılaşıyoruz" diyen Doğanaslan, bu duruma alıştıklarını, ancak pandemi dönemi sonrasında insanların alım gücündeki düşüşle birlikte sektörün canlandığını dile getiriyor. Sektörün geleceği hakkında da konuşan Doğanaslan, "Her geçen gün teknolojinin gelişmesiyle müşterilere sunulan çözümler de gelişiyor. Ancak aynı pozitifliği personel bulma konusunda göremiyorum. Çırak bulmayı geçtim, çalışacak personel ve usta da maalesef artık bulamıyoruz."
