ÜRÜN DİRİER/ Malum, Türkiye deprem kuşağında yer alan bir ülke. Yeryüzünün derinliklerinden gelen bu ani sarsıntı, insanoğlunun karşı koyamadığı en büyük doğal güçlerden biri. Modern mühendislik, sağlam binalar ve afet planları, riskleri azaltmak için önemli adımlar atıyor. Ancak saniyelerin hayat kurtardığı gerçeği göz önüne alındığında, deprem gerçekleşmeden önce haber almak paha biçilmez bir avantaj. İşte deprem erken uyarı uygulamaları tam da bu noktada devreye giriyor.
Bugün, cep telefonlarımız yalnızca iletişim aracı değil, aynı zamanda cebimizde taşıdığımız mini birer sismoloji laboratuvarı. Gelişmiş sensörler, yapay zekâ algoritmaları ve küresel veri ağları sayesinde, bu uygulamalar bize sarsıntı başlamadan saniyeler hatta bazı durumlarda bir dakikaya yakın bir süre kazandırabiliyor. Bu kısa zaman dilimi; gaz vanasını kapatmak, asansörden çıkmak, tehlikeli alanlardan uzaklaşmak ya da yalnızca güvenli bir pozisyona geçmek için yeterli olabiliyor.
Deprem erken uyarı teknolojilerinin önemi yalnızca bireysel güvenlikle sınırlı değil. Metro sistemlerinin durdurulması, sanayi tesislerinin korunması, kritik altyapıların devre dışı bırakılması gibi toplu önlemler de bu sayede mümkün hale geliyor. Japonya'dan Meksika'ya, ABD'den Türkiye'ye uzanan geniş bir coğrafyada bu sistemler artık hayatın doğal bir parçası.
Türkiye'de ve dünyada kullanılan en popüler ve güvenilir deprem erken uyarı uygulamalarını, sundukları imkanları, uyarı sürelerini ve başarı hikayelerini araştırdık. Depremin ne zaman ve nerede olacağını bilemeyiz ama teknoloji, bize onunla yüzleşmeden önce hazırlanma şansı verebilir…
TÜRKİYE'DE EN ÇOK KULLANILAN UYGULAMALAR
Ülkemizde kullanılan başlıca deprem uygulamalarını sıralayacak olursak AFAD Deprem, Deprem Ağı, Deprem Uyarılarım, Kandilli Deprem Bilgi Sistemi, Google Deprem Uyarı Sistemi ve EDİS ilk sıralardan yer alıyor. Resmi kaynak ve güvenilirlik açısından öne çıkan AFAD Deprem Mobil Uygulaması'nda, "Depremi Hissettiniz mi?" gibi özellikler var. Kullanıcılar, uygulama içerisinde yer alan "Depremi Hissettiniz mi?" bölümünü kullanarak bulundukları alanda 4.0 veya daha fazla büyüklükte deprem olduğunda, deprem anı bilgilerini ve fotoğrafları AFAD ile paylaşabiliyor. Kullanıcı sayısı an itibariyle yaklaşık 137 bin. Uygulama, Türkiye Deprem Veri Merkezi'nden alınan verileri kullanılarak yapılan deprem çözümlerini kullanıcılara sunuyor. Görme engellilere yönelik özellikleri de barındırıyor.
Bir diğer uygulama ise Deprem Ağı Erken Uyarı Sistemi. Ücretsiz temel sürüme ek olarak PRO sürümü de bulunuyor. Kullanıcı deneyimlerine göre 30–45 saniye önceden uyarı verdiği belirtiliyor. Bir diğer popüler uygulamalardan Deprem Uyarılarım Uygulaması ise, global depremleri harita ve liste formatında gösteriyor. Kandilli Deprem Bilgi Sistemi (Deprem Bilgi Sistemi 3.0) uygulamasına bakacak olursak, bu uygulama Kandilli Rasathanesi verilerini kullanıyor. Veriler her 10 saniyede bir güncelleniyor ve hissetme ihtimali yüksek depremleri anında bildiriyor. Birçok kullanıcının telefonunda yüklü olan Google Android Deprem Uyarı Sistemi de 10 ile 30 saniye öncesinden deprem uyarısı yapabiliyor. Süre, kullanıcının deprem merkezine olan uzaklığına bağlı olarak değişiklik gösteriyor. EDİS (Yerli Erken Uyarı Sistemi) ise Yıldız Teknik Üniversitesi tarafından geliştirilmiş, güvenilir uygulamalardan biri. 23 Nisan 2025'teki İstanbul depremini merkezde 8 saniye, uzak bölgelerde (örneğin İzmir/Manisa) 69 saniye önceden bildirerek güvenilirliğini ispatladı. Ücretlendirmelere bakacak olursak, AFAD, Deprem Uyarılarım, EDİS ve Kandilli uygulamaları ücretsiz. Deprem Ağı'nda ise temel sürüm ücretsizdir fakat PRO sürüm için ücret talep edilir. Google Deprem Uyarı Sistemi ise Android cihazlarla entegredir ve ücretsizdir. Bildirim süreleri de uygulamadan uygulamaya ve deprem merkezine olan uzaklığa bağlı olarak değişiyor. Örneğin Deprem Ağı, Kullanıcı deneyimlerine göre 30–45 saniye önceden uyarı veriyor. Google Android Deprem Uyarısı ise 10–30 saniye önceden bildirim gönderiyor. EDİS, merkezde 8 saniye, uzak yerlerde 69 saniyeye kadar uzanan erken uyarı sağlayabiliyor. Özetle Türkiye'de, resmi ve güvenilir olması bakımından AFAD Mobil, en uzun erken uyarıyı göndermesi açısından EDİS ve Deprem Ağı, kullanıcı dostu olması ve kapsamlı bilgi sunması bakımından Deprem Uyarılarım, ekstra veri kaynağı sunduğu için Kandilli Deprem Bilgi Sistemi, altyapı bazlı erken uyarı bildirimi yaptığı için de Google Android Deprem Uyarıları öne çıkıyor.
DÜNYADA NELER KULLANILIYOR?
MyShake: Kaliforniya, Oregon ve Washington'da çalışan ücretsiz bir uygulama. ABD Jeoloji Kurumu'nun (USGS) ShakeAlert sistemiyle entegre çalışıyor. 4.5 ve üzeri büyüklüğe sahip depremler için saniyeler öncesinden uyarı gönderiyor. Uygulama dünya genelinde de faydalı data toplamak amaçlı olarak kullanılmakta. Simülasyon sonuçlarına göre yoğun nüfuslu bölgelerde etkili. MyShake, bilime dayalı erken uyarı kapasitesiyle öne çıkıyor. UC Berkeley'in geliştirdiği MyShake uygulaması, 2019'dan bu yana 170 deprem için 5 milyondan fazla uyarı gönderdi ve 4 milyon indirme sayısını geçti. Örneğin San Diego bölgesinde yaşanan 5.2 büyüklüğündeki depremde kullanıcılar bir uyarıyı sarsıntıdan 35 saniye önce aldılar. 2024'te Bakersfield yakınındaki 5.2 büyüklüğündeki sarsıntıda milyonlarca "drop, cover, hold on" tipi uyarı gönderildi; bazı kullanıcılar 30–45 saniye önceden uyarıldı.
Android Earthquake Alerts System (Google): Android işletim sistemine entegre çalışan bu sistem, dünya çapında cihazlardaki ivmeölçerleri (accelerometer) kullanarak P-dalgalarını tespit ediyor. 2021'den bu yana 98 ülkede aktif hâle gelmiş durumda. Bu sistem, geleneksel sismometrelerle karşılaştırılabilir bir güvenilirlikte deprem tespiti sağlıyor. Yüz milyonlarca kullanıcıya ulaşan sistem, 2024 yılı itibarıyla 11 binden fazla deprem tespit etti ve bin 200'ü aşkın uyarı gönderdi. Kullanıcıların yüzde 36'sı yer sarsılmasından önce uyarı alırken, yalnızca 3 yanlış alarm kaydedildi. Etkili ve ölçeklendirilebilir bir küresel sistem olarak öne çıkıyor. 2025 tarihli bir çalışmaya göre, bu sistem kullanıcılarına sarsılma başlamadan 15 saniyeden 1 dakikaya kadar erken uyarı sunabiliyor. "TakeAction" ve "BeAware" adlı farklı düzeyde bildirimlerle ayrım yapıyor; ilk durum daha acil uyarı içeriyor, ekranı kaplayarak sessiz modları da geçersiz kılıyor.
Earthquake Network: 2012'den bu yana aktif olan bir vatandaş bilimi (citizen science) projesi. Akıllı telefonlardaki sensörleri kullanarak deprem tespiti yapıyor ve gerçek zamanlı uyarı gönderiyor. Şu ana kadar 20 milyondan fazla kullanıcıdan edinilen verilerle 7 bin 800'den fazla gerçek zamanlı uyarı yapılmış durumda.
SASMEX (Meksika): Meksika'nın merkezi ve güney bölgelerini kapsayan bu sistem, Meksiko Şehri gibi büyük yerleşim yerlerine 60 saniyeye varan erken uyarı sağlama kapasitesine sahip. 1993'ten beri kamuya açık olarak kullanılıyor.
GeoNet (Yeni Zelanda): Yeni Zelanda'daki doğal afet izleme sistemi, deprem, tsunami, volkan gibi olayları takip ediyor. Uygulaması sayesinde kullanıcılar doğal afetler hakkında bildirim alıyor. Örneğin, 2016 Kaikōura depremi sırasında uygulama 2 günde 109 milyon bildirim gönderdi. GeoNet sistemi, 2001'den bu yana ülke genelinde doğal afetleri izliyor. Sensörleriyle yılda ortalama 20 bin deprem tespit ediyor.
J-Alert (Japonya): Uydu tabanlı bu sistem, deprem, hava saldırısı, tsunami gibi tehlikelere yönelik uyarıları televizyon, radyo, cep telefonu, siren ve diğer kanallardan ileterek kullanıcıları bilgilendiriyor. Yetkililere yaklaşık 1 saniye, halka ise 4–20 saniye içinde bildirimi ulaştırabiliyor.
QuakeAlert (Pilot Aşama): ABD merkezli erken uyarı uygulamasıdır. Deneme (beta) sürecindedir ve bazı kullanıcılar için 20 saniyeye kadar erken uyarı verebilme potansiyeline sahiptir.
ICL (Çin) – Ulusal Seviye Erken Uyarılar: Chengdu merkezli ICL sistemi, 2011'den bu yana kritik altyapılara uygulamalarla dikkat çekti ve 2013'te Yunnan'da meydana gelen 4.9 büyüklüğündeki deprem için 15 saniye önceden uyarı verme başarısını gösterdi. 2024 itibarıyla sistem, 80 yıkıcı deprem için zamanında uyarı verdi; ayrıca toplu alanlarda, okullarda ve metro sistemlerinde aktif olarak kullanılmakta.
