Serbest Telekomünikasyon İşletmecileri Derneği (TELKODER), 2024 yılına ilişkin hazırladığı "Sektör Düzenlemelerine Yönelik Değerlendirmeler" raporunu kamuoyuyla paylaştı. Raporda, 443 şirketin faaliyet gösterdiği sektörün büyüme potansiyeli ile mevcut yapısal sorunları detaylı olarak analiz ediliyor. Rapora göre, Türkiye elektronik haberleşme sektörü nominal olarak 407,4 milyar TL büyüklüğe ulaştı. Ancak dolar bazlı gelirler 2013'teki 18,02 milyar USD'den 12,41 milyar USD'ye gerileyerek uluslararası rekabet gücünde düşüşe işaret ediyor. Alternatif işletmecilerin pazar payı %8,14 ile sınırlı, Raporda ayrıca sektör şirketlerine yönelik 115 yetkilendirme iptali gibi belirsizlikler sektörde kritik riskler olarak öne çıkıyor.
Sektör gelirlerinden enflasyon etkisi arındırıldığında, elektronik haberleşme sektöründeki reel büyüme de gözler önüne seriliyor. TÜİK enflasyon verileri kullanılarak yapılan hesaplamalara göre, 2003 yılından itibaren sektörde dikkat çekecek bir büyüme yaşanmıyor.
2003 yılında 14,98 milyar TL olan enflasyondan arındırılmış sektör gelirleri, 2020 yılında 15,27 milyar TL, 2024 yılında ise 15,17 milyar TL olarak ölçülüyor. Elektronik haberleşme sektörü, serbestleşmenin başladığı 2002 yılından itibaren 2020 yılına kadar büyük ölçüde durağan kalıyor, 2020'den sonra ise küçülme eğilimi gösteriyor. 2024 yılı itibarıyla sektör, 2003 yılındaki seviyesine geri dönüyor ve herhangi bir büyüme kaydetmiyor.
Alternatif İşletmecilerin fiber altyapısı büyüyor
Raporda, genişbant abone sayısının 96,3 milyon olduğu ve fiber aboneliğe sahip hanelerin yalnızca %25,3 ile sınırlı kaldığı belirtiliyor. TELKODER, bu rakamın 2024 yılı başlarında Avrupa Genişbant Konseyi (FTTH) tarafından yayımlanan"Eve Kadar Fiber" Raporu tarafından ortaya konduğunu not ediyor. Bu durumun en önemli sebeplerini; Türkiye'nin özellikle fiber konusunda Avrupa'daki gelişmeleri geriden takip etmesi ve ülkemizde fiber altyapı kurmak ve altyapısını genişletmek isteyen alternatif işletmecilerin engellerle karşılaşması olarak özetliyor.
Bu durum, özellikle yüksek hızlı internet erişimi ve dijital dönüşüm hedefleri açısından kritik önem taşıyor. 2024 yılında; Türk Telekom'un 18,3 Milyar TL ve alternatif işletmecilerin 24,9 Milyar TL olmak üzere toplam yatırımın 43,2 milyar TL seviyesinde gerçekleştiği görülüyor. Alternatif işletmecilerin yüksek yatırım iştahına sahip oldukları ancak altyapı paylaşımı ve yetkilendirme belirsizliklerinin yatırımların önünü kestiği raporda vurgulanıyor.
Türk Telekom'un fiber altyapı uzunluğu 2009-2024 yılları arasında %270,66 büyürken, alternatif işletmecilerin fiber altyapısı %659,66 oranında artış gösterdi. Bu veriler, alternatif işletmecilerin pazarın daha rekabetçi hâle gelmesi için güçlü bir yatırım potansiyeline sahip olduğunu gösteriyor.
Sabit ve Mobil Trafik Eğilimleri: Rekabet Eksikliği Etkiliyor
Rapora göre, sabit ses trafiği 2010 yılından itibaren ciddi düşüş eğilimi gösteriyor. 2022, 2023 ve 2024 yıllarına gelindiğinde mobil trafik artış oranlarında da yavaşlama olduğu dikkat çekiyor. Bununla birlikte, 2024 yılında 14 yıl içinde ilk defa sabit telefon trafiğinin bir önceki yıla göre artışa geçmiş olması dikkat çekiyor. Ancak, sektördeki rekabet eksikliği, yeni girişimcilerin fiyat ve kalite üzerindeki baskısının sınırlı olması, mevcut işletmecilerin Ar-Ge, yatırım ve tarife politikalarını olumsuz etkiliyor. Mobil trafik artış oranlarındaki yavaşlama ise, sektördeki büyüme dinamiklerinin yeniden gözden geçirilmesini gerektiriyor.
Uydu Sektörü 10 Kat Büyümeli, Veri Merkezleri Ülke İçinde Güçlenmeli
2024 yılı itibariyle uydu haberleşme hizmetleri abonelerinin sayısı yalnızca 15.959 olarak ölçüldü. Raporda, Türkiye Uydu Sektörünün potansiyelinin büyük olduğu ve Türksat'ın iç ve dış pazarlarda fırsatları kaçırmaması gerektiği vurgulanıyor. Uydu sektörünün dünya ile benzer büyüklüğe ulaşabilmesi için en az 10 kat büyümesi gerektiği belirtiliyor.
Küresel veri merkezi ve bulut pazarı 2024 yılı için 242,72 milyar USD olarak hesaplanırken, 2032 yılına kadar 584,86 milyar USD'ye ulaşması öngörülüyor. Pazarın %70'i Aşırı Büyük Ölçekli (Hyperscale) Veri Merkezleri tarafından domine ediliyor. TELKODER, HDC işletmecilerinin Türkiye'deki veri merkezi şirketleri ile iş birliği yaparak yerli ekosistem oluşturulmasını ve verilerin güvenli bir şekilde ülke içinde tutulmasını öneriyor.
TELKODER Yönetim Kurulu Başkanı Halil Nadir Teberci rapora ilişkin şu değerlendirmelerde bulundu: "Raporumuz, sektörün nominal olarak büyümeye devam ettiğini ancak bu büyümenin ardında önemli kırılganlıklar barındırdığını net bir şekilde gösteriyor. Dolar bazında 2013 gelir seviyelerine dahi ulaşılamamış olması, yatırım öngörülebilirliğini zorlaştıran en temel sorundur. Diğer yandan, alternatif işletmecilerin toplam pastadan aldığı %8,14'lik pay, rekabetçi ve liberal bir piyasa hedefi için yeterli değildir. 2024'te yaşanan 115 yetkilendirme iptali, yeni girişimciler ve mevcut oyuncular için operasyonel belirsizliği artıyor. Sektörün sağlıklı büyümesi için fiber altyapıya erişim, altyapı paylaşım mekanizmalarının etkinleştirilmesi ve düzenleyici süreçlerde istikrar hayati önem taşıyor."
TELKODER, sektörün sürdürülebilir büyümesi ve sağlıklı rekabet ortamının sağlanması için kapsamlı öneriler sunuyor. Rapora göre, fiber dönüşüm takviminin şeffaf şekilde açıklanması ve altyapı paylaşım modellerinin etkin bir biçimde hayata geçirilmesi, özellikle alternatif işletmecilerin yatırımlarını artırmaları ve pazarın daha rekabetçi hâle gelmesi açısından kritik önemde. Ayrıca, yetkilendirme politikalarında öngörülebilirliğin artırılması, iptal ve yenileme süreçlerinde tam şeffaflık sağlanması, sektördeki belirsizlikleri azaltarak yeni girişimcilerin ve mevcut işletmecilerin operasyonlarını güvence altına alacak. İnternet Değişim Noktaları (İDN) ve veri merkezi yatırımlarının desteklenmesi ile güncellenmiş düzenleyici etki analizlerinin derhal uygulanması, dijital altyapının güçlenmesine katkı sağlayacak ve Türkiye'nin ulusal veri güvenliğini artıracak. TELKODER, ceza mekanizmaları ile yatırım teşviklerini dengeleyen yeni bir düzenleyici çerçevenin oluşturulmasının, sektörün hem yatırımcı dostu hem de tüketici odaklı bir yapıya kavuşması için hayati öneme sahip olduğunu vurguluyor.
