Bu düzenlemeler milyonları ilgilendiriyor

HÜLYA GENÇ SERTKAYA / Ekonomiye ilişkin düzenlemeler içeren kanun teklifi, vergi ve sosyal güvenlik sisteminde önemli değişiklikler getiriyor. Teklife göre, işveren prim teşviği imalat hariç 4 puandan 2 puana indiriliyor. Prime esas kazanç tavanı asgari ücretin 7.5 katından 9 katına çıkarılıyor. Emeklilik prim oranı işveren hissesi 1 puan artırılıyor. Gelir ve aylık bağlanmış olanlarda prim borçlarının, gelir ya da aylıklardan kesilmesi sağlanıyor. Doğum hariç borçlanma primi oranı yüzde 32'den yüzde 45'e, Bağ-Kur primlerinin ödenmemesi nedeniyle durdurulan sigortalılık sürelerinin ihya prim oranı yüzde 45'e çıkarılıyor. Araç satışlarına asgari bin liradan az olmamak üzere binde 2 harç geliyor. Harçlar Kanunu'nda yer alan bazı ruhsatlar, yıllık harç kapsamına alınıyor ile bazı yeni ruhsatlar harca tabii tutuluyor.

KOMİSYONDA YENİ MADDELER EKLENDİ

Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda ve 631 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi geçen hafta Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edildi. Teklifin öne çıkan maddelerini derledik. Komisyonda AK Parti'nin verdiği 5 önerge ile teklife yeni madde ihdasları yapıldı. Bunlardan biri, Emlak Vergisi Kanunu'nun, emlak vergi değerlerine ilişkin 2017'de düzenlenen Geçici 23'üncü maddesi, uygulama süresi dolduğu için yürürlükten kaldırılmasına ilişkin. Bir diğer önerge, 1 Ocak 2026 itibarıyla damga süresi geçmiş su sayaçları için; 31 Aralık 2028'e kadar muayenesinin yaptırılması veya geçerli muayenesi olan bir sayaçla değiştirilmesi şartıyla, bu sayaçlara el konularak mülkiyetinin kamuya geçirilmesi vb. cezaiyi müeyyidelerin uygulanmayacak olmasına yönelik. Düzenlemeye göre, 31 Aralık 2028 tarihini bir yıla kadar uzatmaya Bakanlık yetkili olacak. Bu düzenleme, Resmi Gazete'de yayımını izleyen ayın başında yürürlüğe girecek.

İhdas edilen bir diğer madde ise imalat sanayi sektörlerinde istihdamı koruma, arttırmaya yönelik. Bu kapsamda Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından imalat sektöründe istihdamın korunması ve artırılması amacı doğrultusunda uygulanacak destek programı için İşsizlik Sigortası Fonu'nun 2025 yılı prim gelirlerinin yüzde 15'ini aşmamak üzere Fondan kaynak desteği sağlanmasına yönelik düzenlemeye gidiliyor. Yine bir diğer önergeyle, imalat sanayisinin geliştirilmesi amacıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına işletmelere destek verme ve bu desteklere ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi veriliyor.

22 MİLYAR LİRALIK GELİR ETKİSİ BEKLENİYOR

Teklifle, mesken kira gelirlerine uygulanan istisna yeniden düzenlenerek, sosyal güvenlik kurumlarından emekli, maluliyet, dul ve yetim aylığı alanların Türkiye sınırları içinde sahip oldukları meskenlerden elde ettikleri kira gelirleriyle sınırlandırılıyor. Yapılan etki analizine göre; 2024'te 1 milyon 985 bin 950 mükellef bu istisnadan yararlanmış olup düzenlemeyle birlikte bu sayının 500 binin altına düşmesi bekleniyor. Düzenlemenin 2026'da elde edilen gelirlere uygulanması öngörüldüğünden 2027 yılı için bugünkü verilere göre yaklaşık 22 milyar lira gelir etkisi bekleniyor. Düzenlemenin 1 Ocak 2026 itibarıyla yürürlüğe girmesi düzenleniyor.

Teklifle, konutlar hariç olmak üzere, kiraya verilen mal ve hakların iktisabı için kullanılan borçların faizlerinin kira gelirinin tespitinde gider olarak indirilmesi uygulaması sonlandırılıyor. Etki analizine göre, 2026 yılı için gelir etkisi 1.6 milyar lira olarak hesaplanıyor.

Teklifle, geçici vergi mükellefiyeti bulunanlar için dördüncü geçici vergilendirme dönemi tekrar sisteme dahil edilerek, mükelleflerin kazançlarının artık 3, 6, 9 ve 12 aylık dönemlerle tespit edilmesi ve yılın son çeyreğine ait geçici vergi beyannamesinin alınması sağlanıyor. 2026 yılı için yaklaşık 2 milyar lira damga vergisi etkisi hesaplanıyor. Bu iki maddenin ise 2025 yılı gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğü girmesi öngörülüyor.

STOPAJ İSTİSNASI BAZI FONLAR İÇİN SINIRLANDIRILIYOR

Portföyünün en az yüzde 51'i Borsa İstanbul'da işlem gören hisse senetlerinden oluşan bazı serbest fon yatırımcıları tarafından bir yıldan fazla süreyle elde tutulan fon katılma paylarından elde edilen gelirlerine ilişkin gelir vergisi istisnasının vergi planlama aracı olarak kullanılmasını önleyecek ve vergi dışında kalan alanın kapsama alınmasına hizmet edecek şekilde düzenlemeye gidiliyor.

Teklif ile katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılabilen, Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu'nda (TEFAS) işlem görmeyen ve fon portföyüne alınacak varlık ve işlemlere ilişkin herhangi bir oransal sınırlamaya tabi olmayan yatırım fonları, bir yıldan fazla elde tutma süresine bağlı tevkifat istisnası kapsamından çıkarılıyor.

YİKOB TAŞITLARINA MTV İSTİSNASI

Teklifle, 197 sayılı Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu'nda yapılan değişiklikle büyükşehir olan illerde il özel idareleri yerine kurulan Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıklarının (YİKOB) adlarına kayıt ve tescilli taşıtlar, il özel idarelerinde olduğu gibi Motorlu Taşıtlar Vergisi'nden istisna tutuluyor. Yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları adına kayıtlı 715 taşıt bulunmakta olup, bu taşıtların MTV'den istisna tutulması halinde 2025 yılı rakamlarına göre yaklaşık 4 milyon lira vergiden vazgeçileceği öngörülüyor. YİKOB'ların, taşınmaz edinimlerinde ve satışlarında tapu harçlarından istisna tutulması sağlanıyor.

YİKOB'ların mülkiyetindeki taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler KDV'den istisna ediliyor. Bu maddenin teklifin Resmi Gazete'de yayımlanmasını izleyen ayın başında yürürlüğe girmesi düzenleniyor.

GERÇEĞE AYKIRI GAYRİMENKUL BEYANINA CEZA ARTIYOR

Teklifle, gayrimenkullerin gerçek alım satım bedelinden işlem yapılmasını teminen, tapuda yapılan beyanların gerçek durumu yansıtmadığının tespiti halinde uygulanacak vergi ziyaı cezasının yüzde 25 yerine bir kat olarak uygulanması yönünde düzenleme yapılıyor. Ayrıca, tarife hükmünde Harçlar Kanununun 63'üncü maddesine paralel olarak ifade değişikliği yapılarak tedvin tarzındaki farklılık gideriliyor. Tapu harcının, emlak vergisi değerinden az olmamak üzere beyan edilen alım-satım bedeli üzerinden alınacağı hususu pekiştiriliyor.

Kentsel Dönüşüm Başkanlığı'na, kentsel dönüşüm uygulamalarında kullanılmak üzere, sermayesinin yarısından fazlası kamuya ait bankalardan 31 Aralık 2027'ye kadar iç borçlanma yapabilme yetkisi veriliyor. Bu düzenleme ile yıllık 24.6 milyar lira ilave gelir sağlanacağı öngörülüyor.

ARAÇ SATIŞLARINA HARÇ GELİYOR

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nda değişiklik yapılan teklifle, sıfır araçların ilk tescil işlemleri ile tescil edilmiş araçların (ikinci el) satış ve devirlerinde, noterler tarafından satış ve devir bedeli üzerinden, asgari bin liradan az olmamak üzere binde 2 oranında nispi noter harcı alınması düzenleniyor. Noterler tarafından gerçekleştirilen tescil edilmiş araçların ikinci el satış ve devir işlemlerine ilişkin harç istisnası kaldırılıyor. Etki analizine göre, 2024 yılında 9.2 milyon ikinci el araç, 1.3 milyon sıfır araç satışı yapıldı. Bu satışlara göre, 2026 yılı için yaklaşık 13.1 milyar lira gelir hesaplanıyor.

BAZI RUHSATLAR YILLIK HARÇ KAPSAMINA GİRECEK

Teklifle, Harçlar Kanunu'nda yer alan bazı ruhsatlar "yıllık harç" kapsamına alınıyor, bazı yeni ruhsatlar harca tabii tutuluyor. Yapılması öngörülen düzenlemeyle, mevcut durumda harca tabi olmayan; ayakta teşhis ve tedavi yapılan yaklaşık 10 bin 900 özel sağlık kuruluşundan yıllık 20 ila 50 bin lira arası, yaklaşık 17 bin 46 adet ağız ve diş sağlığı hizmeti sunulan özel sağlık kuruluşuna ait belgelerden 20 ila 40 bin lira arası, 9 bin 344 adet veteriner hekim muayenehane ve poliklinikleri ile hayvan hastanelerine verilen ruhsatlardan 10 bin ila 40 bin lira arası, 13 bin 536 adet kuyum işletmesinden yıllık 30 bin lira, 78 bin 760 adet ikinci el motorlu kara taşıtı alım satımı yapan işletme ile 86 bin 488 adet taşınmaz ticareti yapanların yetki belgelerinden yıllık 20 bin lira, yıllık harç alınması ve büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde bu harçların bir kat artırımlı uygulanması düzenleniyor. Yine madde ile 159 adet ticari havayolu ve genel havacılık işletme ruhsatlarından ve kıymetli madenler kuruluş ve faaliyet izin belgelerinden yıllık harç alınması sağlanıyor. Örneğin, kıymetli maden rafinerileri kuruluş ile faaliyet izin belgelerine her yıl için 7.5 milyon lira, tarifeli ve tarifesiz seferlerle yolcu ve yük taşımacılığı yapacak havayolu şirketlerine verilen ruhsatlara her yıl için 2 milyon lira harç getiriliyor. Ayrıca, mevcut durumda sadece ruhsat alımında harca tabi hususi hastaneleri ve laboratuvarları açmak için düzenlenen ruhsatnameler ile turizm müessesesi işletme belgelerine ilişkin harcın yıllık hale getirilmesi öngörülüyor. Yapılması öngörülen düzenleme ile yaklaşık 4.5 milyar lira gelir etkisi sağlanacağı değerlendiriliyor. Bu maddenin 1 Ocak 2026 itibarıyla yürürlüğe girmesi düzenleniyor.

2025 YILI NET BORÇLANMA LİMİTİNE ARTIŞ

Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda değişikliğe gidilen teklifle, 2025 yılı için Bütçe Kanunu ile belirlenen net borç kullanım tutarına, deprem harcamaları ve ilave finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla 595 milyar lira ilave edilerek uygulanması hedefleniyor. 2025 yılı için Bütçe Kanununda belirlenen 1 trilyon 935 milyar lira düzeyindeki net borçlanma tutarı Bakan ve Cumhurbaşkanı kararı ile yüzde 5'erlik artışla 2 trilyon 129 milyar lira seviyesine çıkmıştı. Düzenleme ile net borçlanma limitinin 2 trilyon 724 milyar Türk lirası seviyesine çıkarılması öngörülüyor.

BORÇLANMA ORANI YÜZDE 45'E ÇIKIYOR

Teklifle, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda (SSGSS) değişikliğe gidilerek sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliğine katkı sağlanması hedefleniyor. Bu çerçevede doğum borçlanması hariç borçlanma oranı yüzde 32'den yüzde 45'e, Bağ-Kur sigortalılık süreleri durdurulanların ihya prim oranı ise yüzde 34.75'ten yüzde 45'e yükseltiliyor. Ayrıca Askeralma Kanunu'nda değişiklik yapılarak, askerlik hizmetine devam edenlerin hizmet borçlanması taleplerinde dikkate alınacak prim oranı, 5510 sayılı Kanun'a paralel olarak yüzde 32'den yüzde 45'e yükseltiliyor.

Borçlanma oranlarının yüzde 45'e yükseltilmesi ile yıllık 2.2 milyar lira, ihya oranlarının yüzde 45'e yükseltilmesi ile yıllık 2.98 milyar lirailave gelir sağlanacağı öngörülüyor. Teklifle bu maddelerin 1 Ocak 2026'da yürürlüğe girmesi düzenleniyor.

PRİM ORANINDA 1 PUAN ARTIŞ

İsteğe bağlı sigorta, tarım işçileri, kısmi süreli çalışanlar ve ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların malullük, yaşlılık ve ölüm (MYÖ) sigortaları prim oranları yüzde 20'den yüzde 21'e yükseltiliyor. Prim oranındaki 1 puanlık artışın 12 aylık mali etkisinin dört sigortalılık türü için toplam 676 milyon lira olacağı öngörülüyor. Uzun vadeli sigorta kolları işveren hissesi prim oranı 1 puan artırılarak yüzde 20'den yüzde 21'e çıkarılıyor. 1 puanlık bu artışın mali etkisi toplam 110.96 milyar lira. İmalat dışı sektörlerdeki işverenlere sağlanan 4 puanlık Hazine prim teşviki 2 puana düşürülüyor. İşveren prim teşvikinin 2 puan düşürülmesiyle kamu giderlerinde yıllık 97.6 milyar lira azalma öngörülüyor.

Bu arada yapılan analiz çalışmalarında olumlu etkisi tespit edilemeyen genç girişimcilere sağlanan bir yıllık prim desteği uygulaması kaldırılıyor. Bunun toplam mali etkisi ise 11.7 milyar lira. Bu maddelerin 2026 yılı Ocak ayı başında yürürlüğe girmesi düzenleniyor.

Prime esas kazanç üst sınırı artırılıyor

5510 sayılı Kanunun 82'nci maddesinde yapılan değişiklikle, prime esas günlük kazanç üst sınırı asgari ücretin 7.5 katından 9 katına çıkarılıyor. Etki analizine göre, bu düzenlemenin 2026 yılı için ilave mali etkisi 63.7 milyar lira.

Teklifle, genel sağlık sigortası prim borçlarının gelir ve aylıklardan mahsup edilmesi öngörülüyor. Yapılan düzenlemeyle, Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan (SGK) : gelir veya aylık alanların kendi sigortalılıkları veya hak sahibi olduğu kişinin sigortalılığı nedeniyle oluşan prim ve prime ilişkin borçları, gelir ya da aylıklarından yüzde 25'i geçmemek üzere kesilerek tahsil edilmesi öngörülüyor. Etki analizine göre, bu düzenleme ile 2.9 milyar lira genel sağlık sigortası prim borcunun tahsil edilmesi öngörülüyor. Söz konusu 2 maddenin de yürürlük tarihi ise 1 Ocak 2026.

2025 yılında götürü bedel üzerinden hizmet alım sözleşmesi yapılan kamu üniversite sağlık hizmeti sunucularının Kuruma 31 Aralık 2025 tarihine kadar bu sözleşme kapsamında verdikleri tedavi hizmetlerine ilişkin toplam tahakkuk tutarının götürü bedel sözleşme tutarından düşük olması durumunda, aradaki fark üniversite hastanelerinin 2026 yılındaki alacaklarından mahsup edilecek.

Süre uzatımları

Teklifle, dernek veya vakıflar ile Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı okullardaki atölye ve uygulama birimleri ile çıraklık ve halk eğitim merkezlerindeki uygulama birimlerine bağlı döner sermaye işletmelerinin söz konusu gelirleri nedeniyle iktisadi işletme oluşmuş sayılmayacağına ilişkin düzenlemenin uygulama süresi 31 Aralık 2035'e kadar uzatılıyor. Üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ibrazının geçersiz olduğuna ilişkin süreli düzenlemenin 31 Aralık 2025'e kadar olan geçerlilik süresi 31 Aralık 2028 olarak belirleniyor.

31 Aralık 2025'te geçerlilik süresi sona erecek olan İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi kapsamındaki KDV istisnasının uygulama süresi 31 Aralık 2035, Dönüşüm Projeleri Özel Hesabının kapatılma süresi ise 31 Aralık 2027 olarak düzenleniyor.

Teklifle, genel aydınlatma giderlerine genel bütçenin katkısını sağlayan uygulamanın süresi 31 Aralık 2025'ten 31 Aralık 2030'a uzatılıyor ve belediyelerin genel bütçe vergi gelirleri payından yapılacak kesinti oranları artırılıyor.

631 sayılı KHK'nın 12. maddesine ekleme yapılarak, mahalli idare organlarında seçimle göreve gelmiş olanların (belediye başkanı/vekili, meclis/encümen üyeleri vb.) ilgili kanunları uyarınca kendi bünyelerinde yürüttükleri zorunlu görevler nedeniyle aldıkları ödenek ve huzur hakları, genel tek ücret kuralının kapsamı dışına çıkarılıyor. Ancak bu görevlerden sadece biri için ödeme yapılacağı düzenleniyor. Bu düzenleme 1 Ocak 2025'ten geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girecek.

BES'e yapılacak devlet katkısında yetki düzenlemesi

Teklifle bireysel emeklilik tasarruf ve yatırım sistemine yapılacak devlet katkısında yetki düzenlemesine gidiliyor. Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) devlet katkısı oranını (yüzde 30), Cumhurbaşkanının yüzde ellisine kadar artırmaya, sıfıra kadar indirmeye yetkili olması sağlanıyor. Yapılması öngörülen düzenlemenin doğrudan bir bütçe etkisi bulunmuyor. Ancak, Cumhurbaşkanlığı makamına verilen yetki sonucunda ikincil düzenlemelerle bütçe üzerinde etki söz konusu olabilecek.

Teklifle, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nda değişikliğe gidilerek, Vakıf yükseköğretim kurumlarında hazırlık sınıfı ve/veya birinci sınıf dışındaki öğrenim ücretlerinin, Mütevelli Heyet yerine, cari yıl haziran ayı yıllık ÜFE ve TÜFE artışı ortalaması da dikkate alınarak Yükseköğretim Kurulu'nun belirleyeceği esaslara göre tespit edilmesi öngörülüyor.