ÜRÜN DİRİER / Genom analiz firması NPGenetics, güvenlik güçlerinin yetenek ve performansını artırmaya yönelik Ar-Ge projeleri yürütüyor. Güvenlik güçlerine özel bir genetik test paneli geliştirdiklerini aktaran Nörobilim Uzmanı Ahmet Vedat Karaca: "Hedefimiz güvenlik güçlerinin bilişsel ve fiziksel performanslarının artırılmasını sağlamak."
Genom analiz firması NPGenetics, savunma sanayi teknolojilerinin geliştirildiği Teknopark İstanbul bünyesinde, güvenlik güçlerinin yetenek ve performansını artırmaya yönelik Ar-Ge projeleri yürütüyor. "Güvenlik Unsurlarının Yeteneklerinin Artırılmasında Genetik Optimizasyon" projesi ile, güvenlik güçlerinin bilişsel ve fiziksel performanslarının artırılması hedefleniyor. Türkiye demografisine uygun, çeşitli genetik test panelleri geliştirdiklerini ifade eden NPGenetics'in Kurucusu ve Nörobilim Uzmanı Ahmet Vedat Karaca; "Güvenlik unsurlarının, insan kaynakları yönetimini, beslenme biçimlerini ve spor eğitimlerini, genetik yapılarına göre optimize etmek için yerel demografiye uygun genetik belirteçlerin belirlenmesinde olumlu yok kat ettik. Bu çerçevede bireylerin, oksijen kapasitelerinden enerji metabolizmalarına, güç ve dayanaklılık potansiyellerinden, muhakeme kabiliyetlerine, genel bilişsel yeteneklerinden davranış genetiğine kadar çok çeşitli başlıklarda Ar-Ge amaçlı genom analizleri gerçekleştiriyoruz. 2021 hedefimiz ise güvenlik güçleri için planladığımız Ar-Ge projemizi, ilgili kamu kuruluşları ile görüşerek sonuca ulaştırmak" açıklamasında bulundu.
Güvenlik güçlerine özel test paneli
Genetik raporlar, yetenek yönetimi, davranış-karakter kontrolü, spor ve fitness programlarının belirlenmesi, diyet tercihlerinin yönetilmesi gibi hususlarda bireylere kendileri hakkında çeşitli bilgiler sunuyor. Genom analizlerinin, dünyada uzun yıllardır güvenlik güçlerinin geliştirilmesi için de kullanıldığını ifade eden Karaca, "Teknopark İstanbul bünyesinde bulunan biyoteknoloji ve Yaşam Bilimleri Laboratuvarı'nda, biyoteknolojik Ar-Ge gayesiyle birçok genetik analizi yapabilir durumdayız. Bunun için sadece tükürük örneği yeterli oluyor. Ülkemizin en önemli insan kaynaklarından biri olan güvenlik güçlerimize özel olarak da bir test paneli geliştirdik. Güvenlik kurumlarıyla her türlü işbirliğine açığız" dedi. ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde özellikle ordu, emniyet ve istihbarat birimlerinin, güvenlik unsurlarının yeteneklerini artırabilmek için genetik analizlerden faydalanıldığını belirten Karaca şunları aktardı:
Dünya ordularında genetik manipülasyon
"Mesela ABD ordusu özel operasyon görevlendirmelerinde DNA verilerinden yararlanıyor. Örneğin RYR1 genin özel bir mutasyonunu taşıyan askeri personel ısıya bağlı yaralanmalara, bayılmalara, bilişsel yetkinliklerin kaybedilmesine daha duyarlıdır. Belli bölgelerde performans düşüklüğü yaşayacağından genetik yapısının potansiyelinden en faydalı şekilde yararlanılabilecek şekilde görev tayini yapılmaktadır. Personelin genotipinin önceden bilinmesi, aşırı sıcak ortamlarda yorucu fiziksel aktiviteye ve sıcağa maruz kalmasını sınırlandırma imkanı tanıyor. Bu çerçevede Rusya da, genetik ve biyopsikofiziksel temelli askeri çalışmalar yaptıklarını duyurmuştu. Çin'in ise biyolojik olarak geliştirilmiş yeteneklere sahip askerler geliştirmek için 2013 yılından beri çalıştığı biliniyor. 4 kat daha fazla güçlü ve dayanıklı askerler geliştirmeye başladılar. Geçen ay Fransa dahi genetik olarak güçlendirilmiş askerler ile ilgili bir program başlattıklarını duyurdu. ABD Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı DARPA, Biyoteknoloji Ofisi bünyesinde yürütülen 'Detect It with Gene Editing Technologies' (DIGET) programı kapsamında 6 kuruluşa sadece bu ay çeşitli araştırmaları için yaklaşık 40 milyon dolar hibe etti. Bu program gen düzenleme teknolojilerini kapsıyor. İsrail ordusunda da personel görev yetkinlikleri genetik faktörlere göre programlanıyor. Bilhassa CRISPR teknolojisi gibi gen düzenleme yöntemlerine yönelik çalışmaların son yıllarda yükselişe geçmesi, manipülasyon odaklı genetik çalışmaların da önünü açtı. Bu çerçevede güvenlik unsurlarının biyo-savunma mekanizmalarının güçlendirilmeye çalışıldığı bir döneme girdik de diyebiliriz. Biz de Teknopark İstanbul bünyesinde güvenlik güçlerine yönelik genetik optimizasyon çalışmaları için ilk adımımızı attık. Yolun daha çok başında olsak da genetik test panelimiz hazır."
Kadına şiddete yönelik genetik ar-ge yapacak
Genetik testler ile kamu kuruluşları ve özel sektörün ihtiyaçlarına göre çeşitli hedefli projeler geliştirebildiklerini belirten Karaca, son zamanlarda gündemimizden düşmeyen kadına şiddet suçunun önlenmesi için de bir genetik Ar-Ge çalışması planladıklarını ifade etti. Genetik raporların, suç analizi ve kadına şiddet gibi psiko-genetik faktörlerin tespit edilerek yönetilebilmesinde kullanılabildiğini ifade eden Karaca, emniyet birimlerinin kullanabileceği bir psiko-genetik test paneli üzerinde de çalıştıklarını ifade etti. Şiddet davranışının kökeninde yer alan psikolojik ve bilhassa genetik faktörlerin araştırılıp bir korelasyon model çerçevesinde, kadına şiddet ve cinsel istismar suçları başta olmak üzere tüm şiddet suçlarının önlenmesinde, azaltılmasında, tespit edilmesinde kullanılabilecek bir psiko-genetik test panelinin oluşturulmasını amaçladıklarına dikkat çeken Karaca, "Şiddet ve saldırganlık davranışı sergilemedeki genetik faktörlerin etkisinin yüzde 76-84 arasında olduğunu vurgulamak isterim. Böylece psikometrik ölçekler ve yapılacak genetik analizlerin sonuçlarından bir korelasyon ilişkisi kurularak bireylerin şiddet eğilimlerinin, potansiyellerinin tiplemeleri oluşturulabilecektir. Psiko-genetik faktörlere dayalı bu sınıflandırmalar ise alınmasına karar verilecek önleyici tedbirlerin şeklini, süresini ve ilk şikayet sonrası tedavi gerekliliği için psikososyal destek merkezlerine yönlendirilmesine katkı sunacaktır" dedi.
Psiko-genetik sınıflandırma ne işe yarar?
Nörobilim Uzmanı Ahmet Vedat Karaca'nın verdiği bilgilere göre, şiddetin psiko-genetik sınıflandırılması ile, bireylerin psiko-genetik verisine dayanarak şiddet eğilimlerine yönelik risk değerlendirmesi yapılabilir. Kadına şiddet hususundaki önleyici tedbir kararlarının verilmesinde, yönetilmesinde destekleyici bir delil niteliği taşıyabilir. Hakimler için koruma tedbiri kararlarının ideal sürelerde oluşturulmasına bilimsel bir faktör olarak yardımcı olabilir. Türkiye'de kadına yönelik şiddette genetik faktörlere dayalı olarak şiddet eğilimleri haritası çıkartılabilir. Genetik faktörlere dayalı olarak ülkenin şiddet eğilimleri haritası çıkartılabilir. Kadına şiddetin biyolojik alt sınıflandırılması yapılabilir. Psikososyal Destek Merkezleri'nde gerçekleştirilecek tedavi ve rehabilitasyon süreçlerinin genetik unsurlara göre programlanabilmesi sağlanabilir.
