PARA ARAŞTIRMA/ ÜRÜN DİRİER Türk girişimcilik ekosistemine yapılan yatırımlar, 2022'nin ilk yarısında, dünyadaki genel düşüşe rağmen büyümeye devam etti. İkinci çeyrekte düşüş görülse de ilk yarı, geçtiğimiz yılın toplam yatırım tutarını geçti. 2022 yılının ilk yarısında Türkiye Startup ekosisteminde 157 girişim, 561 yatırımcıdan 1,4 milyar dolar yatırım aldı. 2022'de yatırım alan 157 girişimin içinde 3 Unicorn (Değerlemesi 1 milyar dolar üstünde olan girişimler) var. Bunlar Getir, Dream Games ve Insider. En çok yatırım alan dikeyler ise fintech, sağlık, e-ticaret, market teslimatı uygulamaları ve oyun oldu. (İkinci Bölüm)
561 YATIRIMCI 157 GİRİŞİME YATIRIM YAPTI
StartupCentrum'un yayınladığı rapora göre, 2022 yılının ilk yarısında Türkiye Startup ekosisteminde 157 girişim, 561 yatırımcıdan 1,4 milyar dolar yatırım aldı. 2022'de yatırım alan 157 girişimin içinde 3 Unicorn (Değerlemesi 1 milyar dolar üstünde olan girişimler) var. Bunlar Getir, Dream Games ve Insider. Bu şirketlerden Insider, geçtiğimiz çeyrekte 1,1 milyar dolar değerleme ile 121 milyon dolar yatırım alarak Unicorn olmuştu. En çok yatırım alan dikeyler arasında finans, sağlık, oyun ve yapay zeka ile makine öğrenmesi yer alıyor.
Finans dikeyinde çalışan 20 girişim 27 milyon dolar yatırım aldı. 2021 yılının tamamında ise 27 finans girişimi yatırım almıştı. Buna göre finans girişimlerine olan ilginin bu yıl yüksek olduğu söylenebilir. İkinciliği paylaşan dikeyler ise 12 yatırım adedi ile sağlık, oyun ve yapay zeka ile makine öğrenmesi oldu. yapay zeka ve makine öğrenmesi dikeyindeki 12 girişime 127 milyon dolar yatırım yapıldı. 2021 yılının tamamında 46 yapay zeka girişimi yatırım almıştı. Bu yıl yapay zeka ve makine öğrenmesi girişimlerine ilginin biraz azaldığı görülüyor. Diğer taraftan, pandemi ve diğer sağlık alanındaki ihtiyaçlara cevap veren sağlık girişimleri bu yıl toplam 15,9 milyon dolar yatırım aldı. Yatırım miktarlarına baktığımızda ise yiyecek ve market teslimatı sektörü 3 yatırım turunda 771,1 milyon dolar aldı. Bu miktarın 768 milyon doları Getir'e ait. Diğer 2 girişim ise Fuudy ve Pazardan oldu. Onu Oyun sektörü 336 milyon dolar ile izledi. Yarıyıl döneminde oyun sektöründe 12 girişim yatırım aldı. Bu yıl oyun sektöründe yatırım sayısı azalsa da yatırım miktarı 2021'in toplamını geçti.
157 GİRİŞİMİN 130'U İSTANBUL'DA
StartupCentrum raporunda İstanbul Türkiye girişimcilik ekosisteminde en büyük payı alıyor. 2022'nin ilk 6 ayında 6 şehirde yatırım yapılmış ancak yatırım alan 157 girişimin 130'unun merkezi İstanbul'da. Yatırım miktarına bakıldığında ise 1,38 milyon dolar yatırım aldıklarını görüyoruz. Şehirlere göre yatırım alan girişim sayısında İstanbul'un hemen ardından 17 girişim ile Ankara ve 3 girişim ile Kocaeli geliyor. Diğer tarafta ekosistemde kadın kurucu ortakları incelediğimizde 2022'nin yarıyılında yatırım alan 157 girişimin yüzde 27'sinde en az 1 kadın kurucu ortağı olduğunu görüyoruz. Bu girişimler toplam 239 milyon dolar yatırım aldı.
KİTLE FONLAMA PLATFORMLARI GÜNCELLİĞİNİ KORUYOR
Türkiye'de aktif 4 tane kitle fonlaması platformu bulunmakta. Bu yarı yılda 4 platformun 3'ünde yatırım kampanyaları başarıyla tamamlandı. Bu 3 platformun verilerine göre 22 girişim hedeflediği fon miktarına ulaşarak yatırım aldı. Kitle fonlaması ilerleyen dönemde de birçok girişimci için kaynak olarak popülerliğini git gide artıracak gibi görünüyor. 2022'nin yarıyılında Türkiye ekosisteme yabancı yatırımcıların ilgisi yine artarak sürmekte olduğunu görüyoruz. 561 yatırımcıdan 110 tanesi yabancı yatırımcılardan oluşuyor. Yatırımcıların ülkelerine bakıldığında Kuzey Amerika kıtasından 42 yatırımcının katıldığı görülüyor. 2021 yılında Kuzey Amerika'dan toplam 49 yatırımcı Türk startuplara yatırım yapmıştı.
Türkiye startup ekosistemi için umut dolu bir yıl olduğunu ifade eden StartupCentrum Kurucu Ortağı Müge Bezgin, "Türkiye startup ekosistemi için daha da umutlanmamıza sebep oluyor. Çok yolumuz var fakat harika startuplarımız da var. 2022 yatırım miktarı olarak rekor kırılan bir yıl oldu. Bu cümleyi 1,5 yıldır kullanıyoruz sanırım ama yatırımlar bunun ötesinde çeşitli rakamlarla da büyüdüğünü gösteriyor. Örneğin bu yıl ticket-size'ların arttığını görüyoruz. Yabancı yatırımcıların ilgisinin arttığını, 100 milyon dolar üzeri 3 yatırım turu gerçekleştiğini ve çok daha fazlasını görebiliyoruz" dedi.
İSTANBUL 15. SIRAYA YÜKSELDİ
BTM Genel Müdürü İbrahim Elbaşı, 2022'nin ilk 6 ayına baktığımızda İstanbul'un, "Küresel Olarak Gelişmekte Olan 100 Ekosistem" arasında 15. sıraya yükseldiğini belirterek, "Bununla birlikte Türkiye'nin girişim ekosisteminin 2022'nin ilk çeyreğinde rekor yatırım hacmine ulaştığını görüyoruz. 2022'nin ilk çeyreğindeki bu başarı Türkiye'deki girişimcilik ekosistemi için tüm zamanların en başarılı çeyreği. Insider, Dream Games ve Getir Türkiye'deki girişimcilik ekosisteminde bu anlamda öncü adımlar attılar. BTM olarak bizim de bu başarıda katkımızın olması bizler için ayrıca büyük bir gurur kaynağı" dedi. 2022'nin ilk 6 ayında 10 BTM girişiminin yatırım aldığını, böylelikle BTM girişimlerinin toplam yatırım değerlemesinin 1 milyar 453 milyon 64 bin 500 TL'ye ulaştığını ifade eden Elbaşı, "Girişimlerimizin toplam satış miktarı ise 93 milyon TL'yi geçti. Önümüzdeki günlerde de BTM girişimlerinden Arche Robotics, Phoenix Enerji, Wastepresso, Atlas Office Hiperaktif Kredi gibi girişimlerin ismini sıkça duyabilirsiniz. Girişimcilik ekosistemini desteklemek ve startuplara yapılacak yatırımlara teşvik etmek amacıyla BTM olarak 2022'nin ilk çeyreğinde İstanbul Kalkınma Ajansı'nın destekleriyle erken aşama girişimler için yatırımcı geliştirme program olan Yatırımcı Hızlandırma Programı'nı hayata geçirdik. Beklenenin çok üzerinde bir talebin olduğu ve geçtiğimiz haftalarda ilk mezunlarını verdiğimiz bu programdan 109 iş insanı startup yatırımcısı olarak mezun oldu" diye konuştu.
GLOBALDE SON 5 YILIN EN BÜYÜK DÜŞÜŞÜ YAŞANDI
Girişimci geliştirme platformu helo! Kurucu CEO'su Orhan Bayram, 2021'in girişimcilik dünyası için altın yıl olduğunu, globalde 34 bin 800 şirkete 625 milyar dolar yatırım yapıldığını, ülkemizde ise son 10 yılda teknoloji girişimlerine yapılan yatırımın neredeyse iki katının (1,5 milyar dolar) bir yılda gerçekleştiğini hatırlatarak, "2022 yılının ilk çeyreğindeki yatırımlar ise globalde bu trendin süreceği yönünde bir algı oluşturken, ikinci çeyrek globaldeki finansal dalgalanmalara uyumlu olarak yatırımlar yavaşladı. Global yatırımlarda son 5 yılın en büyük düşüş oranı yüzde 23 düşüş ile ikinci çeyrekte yaşandı. Girişimlere olan etkileri hızlı hissedildi, ilerleyen dönemlerde çok daha fazla hissedilecek. Bu durum, sektörde değerlemeler başta olmak üzere bir çok optimize edilecek alana yoğunlaşılacağına işaret ediyor. Sektör bir yandan yeni yatırım kuruluşları ve girişimlerle büyürken, diğer taraftan fona erişim bir önceki döneme göre daha zor bir sürece dayanacak gibi gözüküyor" dedi.
Yılın ilk yarısı gerçekleşen yatırımlardan öne çıkanların Insider, Spyke ve Midas yatırımları olduğuna işaret eden Bayram, "Insider aldığı yatırım ile unicorn yani milyar dolarlık girişimler klübüne katılırken, Spyke daha ilk yatırım turunda 50 milyon dolar yatırım alarak hızlı bir başlangıç yaptı. Midas fintech alanında son kullanıcıya giden ürünlerin önünü açtı, regülasyon ve büyük oyuncuların varlığı birçok girişimi korkutsa da iyi bir yolculuk ile hızlı büyüyen girişimlere büyük fırsatlar içerdiğine dair güzel bir örnek oluşturdu. Her 3 girişimin de ortak özelliği kurucularının deneyimli, işine adanmışlığı yüksek ve destekleyici yatırımcılara sahip olması" diye konuştu.
Bayram ilk yarıda öne çıkan diğer yatırımlarla ilgili de şu bilgileri aktardı: "En fazla yatırım alan sektörlerden finansal teknolojiler alanında öne çıkan diğer yatırımlar Param, ödeal ve CraftGate oldu. Yine bu yıl Navlungo'nun tamamlayıcı bir girişim olan Park Paleti satın alması öne çıkan diğer bir gelişme. Fona erişimin zorlaşması nedeniyle sektörde bu tarz satın alma ve birleşmeleri çok daha fazla göreceğimize inanıyorum. Sektörde yetenek ve müşteri kazanımı için birleşme ve satın almalar da artacaktır. Bunun en güzel örneklerinden biri Amerika merkezli Glimps grubun PulpoAR'ı satın alması oldu. Bu yıl ilk yarı yatırımlarda öne çıkan sektörler ve dikeyler ise; oyun, siber güvenlik, sağlık, fintech, lojistik & tedarik zinciri, finansal teknolojiler."
TÜRKİYE DÜNYADAN FARKLI, İLK YARIDA REKOR TAZELEDİK
ScaleX Ventures Kurucu ve Yönetici Ortağı Dilek Dayınlarlı'ya göre, pandemi sonrası artan likiditenin yavaş yavaş çekilmeye başladığını görüyoruz. ABD Merkez Bankası (FED) istikrarlı bir şekilde parasal sıkılaşma politikası izleyerek faiz oranlarını artırıyor. Buna dünyadaki enflasyonist ortam sebep gösterilebilir. Değerlemelerin ise buna bağlı olarak daha da azaldığına tanık olduğumuzu ifade eden Dayınlarlı, "Normalde erken aşama yatırımlara bakıldığında, bu etkinin bir yıl sonrasında iyice görülebilir olduğunu söyleyebilirdik ancak insanların beklentileri çok hızlı değişiyor ve bu da sürecin daha hızlı işlemesine sebep oluyor. ABD borsaları yüzde 20 civarlarında düşerken, hızlı büyüyen teknoloji şirketlerinin değerlerinin yüzde 50 ila 90 arasında gerilediğini gözlemledik. Örnek vermek gerekirse, SaaS şirketleri geçen yılda 35 kat kadar değerleme çarpanlarına ulaşabiliyorken, bu yıl çarpanlar 5 ila 8 kat arasında seyrediyor. Bununla birlikte, global yatırım miktarının da 2022'nin ilk yarısında 258 milyar dolar olarak, geçen yılın ilk yarısına göre yüzde 20 daha düşük gerçekleştiğini belirtmekte fayda var" açıklamasında bulundu. Türkiye'de ise durumun daha farklı olduğuna işaret eden Dayınlarlı, "Geçmiş yıllarda olduğu gibi 2022 yılının ilk yarısında da Türkiye startup ekosistemi yatırım rekorunu tazeledi. İlk yarıda, toplam 124 turda 1,4 milyar dolar yatırım yapıldı ve bu miktar 2021 yılının tamamının yüzde 90'ından fazlasına eşit oluyor. Bu toplam yatırım miktarları içinde Getir, Dream Games, ve Insider gibi büyük yatırım turları da mevcut" dedi.
2022 yılının ilk yarısında, Getir tek başına 768 milyon dolar, Dream Games 255 milyon dolar ve Insider 121 milyon dolar yatırım topladı. Büyük yatırım turları hariç tutulduğunda, ilk yarıda toplam yatırım miktarı 300 milyon dolara yaklaştı. Yine Getir, Dream Games gibi büyük yatırım turları hariç tutulduğunda, 2021 yılı toplam yatırım miktarı yaklaşık 365 milyon dolardı ve bu yılın ilk yarısında bu miktarın yüzde 80'i çoktan aşıldı. 14 yatırım turuyla kitle fonlaması da 2022'nin ilk yarısında hız kazandı. Bununla birlikte, en çok yatırım yapılan alanlar sırasıyla finansal teknolojiler, oyun ve yapay zekâ oldu.
ScaleX olarak 2022 yılının ilk yarısında toplam 1670 girişim gördüklerini ve bunlardan 284 tanesiyle iletişime geçtiklerini, yine ilk yarıda 5 adet girişime yatırım yaptıklarını ifade eden 2022'nin ilk yarısında dikkatini çeken girişimleri şöyle şıraladı: Resmo, Midas, Altogic, Insider, Upstash ve Atlas Robotics.
YAVAŞLAMAYA RAĞME KÜRESEL REKABETE YENİ OYUNCULAR KATTIK
Pandemi sonrası zayıf büyüme ve yüksek enflasyon döneminin küresel ekonomideki yavaşlamayı da birlikte getirmiş olmasıyla, özellikle 2022'nin ikinci çeyreğinde hissedilen yavaşlamanın Türkiye startup ekosistemini negatif yönde etkilediğine işaret eden Yıldız Ventures CEO'su Yahya Ülker, "Bu yavaşlamaya rağmen Türkiye startup ekosistemi 2022'nin ilk yarısında özellikle online marketçilik, e-ticaret, oyun, SaaS, fintech, teslimat ve lojistik gibi alanlarda önemli miktarda fonlama alarak decacorn ve unicornlar çıkardı ve küresel alandaki rekabete önemli oyuncular kattı" dedi. 2022 yılında yatırımlar belli bir oranda ivme kaybetse de teknoloji ve dijital anlamda değişimin devam etmekte olduğuna değinen Ülker, "Bu sebeple de bu senenin ilk çeyreğinde Gözde Girişim'in yeni nesil teknoloji yatırım kolu Gözde Tech Ventures'ı kurduk. Yeni şirketin vizyonu, teknoloji alanındaki gelişmelere paralel olarak dünyada büyük bir dönüşüm gösteren yeni iş metotlarını ve fırsatlarını değerlendirmek. Gözde Tech Ventures olarak ilk yatırımımızı insan kaynakları ve personel yönetim yazılımı Kolay İK'ya yaptık" diye konuştu. 2022'nin ikinci çeyreğinde Gözde Tech Ventures ile ağırlıklı olarak e-ticaret ve sağlayıcıları, fintech, SaaS, oyun, lojistik, blokzincir, yapay zeka, insan kaynakları teknolojileri, eğitim teknolojileri alanlarında 250'den fazla girişimi değerlendirdikleri bilgisini de veren Ülker şunlrı aktardı: "Yıldız Ventures olarak 2022 yılının ilk yarısında da yatırımlarımıza devam ettik. Amerika, Avrupa ve Asya merkezli sektör agnostik erken aşama teknoloji startup'larına ve blockzincir teknolojilerine yatırım yapan dört VC fonuna yatırım yaptık. Türkiye'de yatırımcısı olduğumuz 212 Capital, Revo Capital, Earlybird, ScaleX, 500 (İstanbul) ve dünyada Susa Ventures, Beenext, Tusk Ventures, Tribe Capital, Food Labs, Hambro Perks, Pantera, Endeavor, CMCC Global gibi 15 tane uluslararası ve yerli girişim sermayesi fonu aracılığıyla yatırım portföyümüzü hem Türkiye hem de global girişim sermayesi ağında genişletiyor ve ortak yatırım fırsatlarını değerlendirmeyi sürdürüyoruz."
CVC TARAFINA DA YOĞUN MESAİ HARCIYOR
2022 yılında kurumsal girişim sermayesi (CVC) tarafında yoğun mesai harcamaya devam ettikleri bilgisini veren Ülker, "Yıldız Ventures'ın inkübe ettiği yatırımlarından istegelsin, eStar ve EuroFresh 2022 yılının ilk yarısında da hızlı büyümeye ve kendi sektörlerinde önemli oyuncular olmaya devam etti. CVC alanındaki yatırımlarımızdan istegelsin 30 milyon dolar yatırımla Ventures'ın şimdiye kadarki en büyük inkübasyon girişimi olmayı sürdürüyor. istegelsin gibi kurum içinden çıkan başka girişimlerimiz de bulunuyor. Bunlardan biri EuroFresh, kullanımı son derece pratik yıkanmış ve doğranmış sebze meyveleri müşterilerine ulaştıran girişim, çoklu-kanal stratejisi doğrultusunda pazardaki konumunu her geçen gün güçlendiriyor. Bununla birlikte yine e-ticaret alanında, online alışveriş kanallarına hizmet veren Türkiye'nin ilk online tedarikçisi eStar da Yıldız Ventures bünyesinde kurulan diğer girişimlerden. eStar, MENA operasyonunun ilk ayağı olan BAE'de satışlarını mart ayında başlatırken, çok yakın zamanda ABD pazarına girmeyi hedefliyor" dedi.
