Rusya-Ukrayna savaşı hem politik hem ekonomik yönden dünya gündeminde tüm sıcaklığıyla yer alırken birçok sektörü derinden etkileyecek tsunami dalgaları beklenmeye başlandı. Asya, Afrika, Avrupa ve Amerika pazarlarında 20'ye yakın ülkeye transit ticaret gerçekleştiren, buğday tedarikçisi Taban Gıda'nın Ceo'su Hasan Hacıhaliloğlu, Rusya-Ukrayna savaşının dünya tarım ekonomisi üzerine etkileri ve beklentiler üzerinde değerlendirmede bulundu. Hasan Hacihaliloğlu "Önümüzdeki sezon belki de dünyanın hiç görmediği fiyatlara şahit olabiliriz" dedi.
Rusya 2021 yılında yaklaşık 38 milyon ton buğday ihraç etti, Haziran 2022 sonuna kadar da 31 milyon ton buğday ihraç etmesi bekleniyor. Rusya bugün 75 milyon tonun üzerinde buğday üretimiyle dünyayı besleyen dev bir güç. Aynı şekilde Ukrayna da sahip olduğu ekim alanlarıyla Rusya'dan sonra gelen büyük üreticilerden biri. Bu iki dev üretim üssünün savaşı dünyayı derinden etkileyen tarımsal emtiada kriz beklentilerine de neden oluyor. "Her yıl 25 milyon tona yakın buğday ihracatı yapan Ukrayna savaş öncesi bu rakamın 18 milyon tonunu gerçekleştirmişti" diyen Taban Gıda CEO'su Hasan Hacıhaliloğlu, "Ukrayna'nın savaş sonrası, geçtiğimiz hasat dönemine ait ihraç edebileceği 6 milyon ton buğdayı daha var. Liman, nakliye gibi savaş sonrası ortaya çıkan birçok sorundan dolayı bu ihracatın gerçekleşeceğini düşünmüyoruz. Bu da ister istemez bu ticaret hacminin başka bölgelere kaymasına ve fiyatların yükselmesine sebep oluyor. Daha büyük sıkıntı önümüzdeki hasat ile ilgili. Ekim-Kasım aylarında ekilen bölgeler var. Aynı zamanda ekilip zarar görmüş alanlar da olacaktır. Ukrayna da bunun dışında önümüzdeki 1 ay içerisinde ekim alanları ve arazileri olacak. Savaşın 1 ay daha sürmesi bile ekimin yapılamamasına; dolayısıyla buğday, mısır, çiçek başta olmak üzere tarımsal emtianın üretiminin azalmasına ve fiyatların yukarıda kalmasına sebep olacaktır. Bunun yanında Amerika'daki kuraklık gibi bölgesel sorunlar da eklenince önümüzdeki sezon belki de dünyanın hiç görmediği fiyatlara şahit olabiliriz" dedi.
Hasan Hacıhaliloğlu
Yatırımlar devam edecek.
İhtiyaç ve talep odaklı transit ticaret gerçekleştiren Taban Gıda küresel iklim değişikliği, pandemi ve navlun krizi gibi global krizlerin oluşturduğu çeşitli riskleri ve fırsatları analiz ederek yeni yatırım hamleleri gerçekleştiriyor. Önümüzdeki 3 yıllık süreçte gemi, silo ve un fabrikası yatırımları için kolları sıvayan Taban Gıda, bu yatırımlar için 100 milyon dolarlık bütçe ayırdı. Uzun süreli kiralama gerçekleştirdiği Samsun limanında toplam buğday ithalatı kapasitesinin yüzde 15'ini tek başına gerçekleştiren Taban Gıda, kendi silo yatırımını da bu şehirde gerçekleştirecek. Geçtiğimiz yıldan bu yana; çatı şirketi Vivalon AG tarafından toplam 25 milyon dolarlık gemi yatırımı ile kendi filosunu kuran şirket, yeni gemi alımlarına da sıcak bakıyor. Gelişen gündemin yatırımları etkilemediğini ancak beklemede olduklarını belirten Hasan Hacıhaliloğlu "Samsun'da silo yatırımı bu yıl hayata geçecek... Bazı Afrika ülkelerinde depolama alanlarına yönelik fizibilite çalışmalarımız sürüyor. Kısa sürede gerçekleştirmeyi planladığımız yatırımların başında geliyor. Gemi işletmecisiyiz, bu alanda yatırım planlarımız hep devam ediyor. Filomuzu genişletmeyi düşünüyoruz. Rusya'daki un fabrikası yatırımında son aşamaya geldik. Ancak savaş bizi bir süre bekleyip görmeye itti. Ticaretimizle ilgili belirsizliklerimiz var tabii çünkü en büyük tedarikçimiz Rusya'ydı. Önümüzdeki günlerde Rusya'ya yönelik yaptırımlar pozisyonumuzu değiştirebilir. Yine de en büyük tedarikçimiz Rusya ve Ukrayna olacak. Dünyadaki buğday ihtiyacının Rusya ve Karadeniz havzasından başka bir bölgeden karşılanma olasılığı çok düşük. Bölge uzun yıllar bu avantajını sürdürecek. Transit ticarette ticaretin uygulama şekillerinde değişiklikler olabilir ancak bizim hem bu pazarlarda edindiğimiz deneyim ve güç hem de yakın coğrafyada yer alıyor olmamız, orta ve uzun vadede bizim için yeni fırsatları yaratacaktır. Özellikle Rusya'dan çekilen global oyuncular bizim pastadaki payımızı artıracaktır. Bu yüzden yatırım kararımız devam ediyor.2022 yılında planlamanın üzerinde bir büyüme hedefliyoruz" şeklinde bilgi verdi.
Ukrayna'nın ekim sıkıntısına girmesi büyük problemlere sebep olabilir.
"Tarım ekonomisi şu an savaşa odaklansa da sektörün gündeminde iklim değişikliği gibi sorunlar her zaman sıcaklığını koruyor. Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de gündemi meşgul eden bir konu. Ülkemizde mısır üretimi artarken buğday üretimi düşüyor, verimlilik sebebiyle çiftçi mısırı tercih ediyor. Yine de savaş şu an ülkenin sıcak gündeminde" diyen Hacıhaliloğlu, "Rusya'ya şu an uygulanan ve önümüzdeki süreçte uygulanabilecek yaptırımlar gidişatı belirleyecek. Ülke olarak buğday, mısır, arpa ve ayçiçeği gibi ürünlerde dışa bağımlılığımız her sene artıyor. İthalat yapmak zorunda kalıyoruz. Türkiye özelinde buğday ekim alanları gitgide azalıyor. Mısır, çiçek ve yağlı tohumlar artıyor. Ekilmeyen küçük arazilerin sayısı gitgide artıyor. Savaşın sürmesi durumunda, Ukrayna'nın ekim sıkıntısına girmesi büyük problemlere sebep olabilir. Özellikle yağlı tohumlarda Ukrayna'nın saf dışı kalması hem Türkiye'yi hem dünyayı büyük sıkıntılarla karşı karşıya bırakır" dedi.
Un ihracatında da uzun vadede dengeler değişecek.
Türkiye un ihracatında dünyada birinci, makarna ihracatında ise ikinci sırada yer alıyor. Ancak bu sektörü de Rusya-Ukrayna savaşı etkileyecek görünüyor. Taban Gıda Ceo'su Hasan Hacıhaliloğlu, "Türkiye un ihracatında hala lider konumunda. Rusya'nın da en büyük müşterilerinden ve pazarlarından biri Türkiye. Yaptırımlar devam ederse bu artarak devam edecek. Belki Rusya için Türkiye transit ticaret noktası olacak. Türkiye üzerinden birçok ülkeye ticaret gerçekleştirilecek. Rus buğdayının diğer büyük üretici ülkelerin yanında fiyatları aşağıda kalmıştı, bu bizim için avantajdı. Daha rekabetçi fiyatlar verebildik. Bu bir süre daha bu şekilde devam edebilir. Un ihracatında lider olmamızın en büyük sebebi Rusya'nın sağladığı avantajlar. Rusya üretim fazlasını ihracata yönlendirdiği zaman liderlik bizim elimizden gidecektir. Bir diğer tehlike ise Irak tarafında. Türkiye Irak'a da büyük oranda un ihracatı yapıyor ancak ülkemizin bu konumunu birkaç sene içinde kaybedeceğini düşünüyoruz. Çünkü Irak kendi yapılanmasını kuruyor. Yeni fabrikalar açılmaya başladı. Bu pazarı kaybederse Türkiye büyük yara alacak" dedi.
Önümüzdeki hasat döneminde yem hammaddeleri pazarında büyüme hedefi…
Taban Gıda önümüzdeki 3 yıllık süreçte tedarik zincirini destekleyecek üretim ve lojistik yatırımları ile buğday dışında soya ve ayçiçeği küspesi, arpa, mısır, buğday kepeği gibi yem hammaddeleri çeşitliğinin yer aldığı ürün grubunda da pazar payını yükseltme hedefinde. 2022 yılında bu alanda önemli bir büyüme hedefi koyan marka, değişen gündemle birlikte özellikle fiyat artışlarına bağlı nakit akışında yaşanan dalgalanmalar ve nakit sermaye ihtiyacından dolayı büyüme hedefini 2023 yılı olarak güncelledi. Hasan Hacıhaliloğlu 'Yaşanan savaş ve ticaretteki belirsizlikler fiyatları çok ciddi oranda yukarı doğru hareketlendirdi. Piyasalardaki belirsizlik ve bankacılık sistemlerindeki güvensizlik nedeni ile nakit sermaye ihtiyacı arttı. Bu da bizim farklı sektörler için korumada kalmamızı sağladı. Yem hammaddeleri pazarı oldukça büyük bir pazar. Bizim büyüme projeksiyonumuzun da önemli alanlarından biri. Ancak bu hedefi 2023 yılı olarak güncelledik. Çünkü son dönemde fiyatlarda ciddi bir artış söz konusu. Nakit sermaye yoğunluğu olan bir süreçteyiz. Ancak önümüzdeki hasat döneminde yem hammaddeleri sektöründe de ciddi hacimlere ulaşma hedefindeyiz' dedi.
Mart ayı sonu WASDE raporu açıklandı.
Amerika Tarım Bakanlığı USDA'nın dünya tarım arz ve talep tahminlerini (WASDE) içeren Mart ayı 2021/22 buğday analizinde; küresel buğday görünümü yükselen üretim, azalan ticaret ve tüketim, ve yükselen kapanış stokları olarak açıklandı. Üretim Avustralya öncülüğünde artış göstermiş olup, Avustralya Tarım ve Kaynak Ekonomisi ve Bilimleri Bürosu (ABARES), buğday üretim tahminini 2.3 milyon ton yükselterek rekor bir seviye olan 36.3 milyon ton olarak açıkladı. Buğday ticareti, Ukrayna ve Rusya'da ihracat artış oranlarının azalması nedeni ile 3,6 milyon ton azalış göstererek 203.1 milyon tona geriledi. Karadeniz bölgesinde çatışma nedeni ile Ukrayna'nın buğday ihracatı 4 milyon ton azalarak 20 milyon tona gerilerken, ekonomik yaptırımların uygulanması ve gemilerin savaş nedeniyle seyir hallerinin kısıtlanmış olması, Rusya'nın buğday ihracatını 3 milyon ton azaltarak 32 milyon tona geriletti. Ancak Avustralya ve Hindistan'daki ihracat artışları küresel ticaretteki düşüşü kısmi olarak dengeledi. 2021/22 sezonu için Avustralya buğday ihracatının 2 milyon ton; Hindistan'ın buğday ihracatında ise 1,5 milyon ton artış bekleniyor. Böylece, Avustralya'da toplam 27.5 milyon ton ve Hindistan'da toplam 8,5 milyon ton buğday ihracatı yapılması bekleniyor. Artan buğday üretimi ve rekabetçi fiyatlar nedeniyle, Avustralya'nın ihracatında hızlı bir artış ile rekor bir seviyeye ulaşması bekleniyor. Türkiye, AB, Mısır, Afganistan, Cezayir, Kenya, Pakistan, Tanzanya ve Yemen olmak üzere birçok ülke Rusya – Ukrayna savaşı ve aşırı yükselen fiyatlar nedeniyle buğday ithalatlarını düşürdüler. Küresel kapanış stokları, Türkiye, AB ve Hindistan gibi ülkelerdeki stokların azalmasına rağmen, Rusya ve Ukrayna stoklarının artmasından dolayı 3.3 milyon ton artış göstererek 281.5 milyon tona ulaştı.
