ZEYNEP CANDAN AKTAŞ Türk Vatandaşlığı ile ilgili yönetmelikte 13 Mayıs 2022 tarihinde değişiklik yapıldı. Resmi Gazete'de yayımlanan değişikliğe göre vatandaşlık talebinde bulunabilmek için; gayrimenkul alımı, bankaya mevduat yatırılması, devlet tahvili alınması, konut yatırımı gibi şartların yanına Bireysel Emeklilik Sistemi'ne (BES) de katkı yatırılması uygulaması başlatıldı. Resmi Gazete'nin yayımlanmasıyla yürürlüğe giren BES yolu ile vatandaşlık uygulamasının şartları neler, nasıl uygulanacak, devlet katkısı olacak mı, sorularını irdeleyip yanıt arayalım.
TÜRK LİRASI KATKI PAYI
BES'e girmek isteyenlerle ilgili olarak herhangi bir yaş, uyruk, cinsiyet sınırlaması bulunmuyor. Vatandaş olsun-olmasın dileyen herkes, bireysel emeklilik sistemine katkı payı ödeyebiliyor. Ancak yabancıların sisteme girişlerine ilişkin olarak, katkı payının döviz cinsinden yatırılıp-yatırılamayacağı sorusu akla gelebilir. Bireysel Emeklilik Sistemi Kanununa göre; Türkiye'de kanuni yerleşim yeri bulunmayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ve mavi kart sahipleri yabancı para cinsinden katkı payı ödeyebilir. Dolayısıyla yabancı para cinsinden katkı payı ödeme hakkı sadece yurt dışında yaşayan Türk Vatandaşları'na verilmiş.
Peki, vatandaşlık talebiyle sisteme giren yabancılar, 500 bin dolar veya karşılığındaki dövizi Bireysel Emeklilik Sistemi'ne nasıl yatıracaklar? Yönetmelikte belirtildiğine göre; yabancıların BES'e yatıracakları döviz tutarını Türk Lirası'na çevirmeleri gerekiyor. Sisteme yatırılması esas alınan dövizlerin Türkiye'de faaliyet gösteren bir bankaya ve bu bankaca da T.C Merkez Bankası'na satılması öngörülüyor. Böylece yabancılar BES'e 500 bin doların veya eşdeğerindeki dövizin Türk Lirası karşılığını yatırmış olacaklar.
BELİRLENECEK FONLARA YATIRIM
Yönetmeliğe göre; BES'e 500 bin dolar veya karşılığı döviz tutarındaki katkı payını SEDDK'nın (Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu) belirlediği fonlara yatıran yabancılar, sistemde üç yılı tamamladıklarında kendilerine Türk Vatandaşlığı verilecek. Üç yılın sonunda yabancılar isterler ise sistemdeki birikimlerini geri alabilecek. Buradaki önemli nokta şu: Yabancıların yatırım yapacağı fonları belirleme görevi SEDDK'ya veriliyor. SEDDK mevcut fonlar arasından belirli fon gruplarına yatırım yapılması konusunda karar verebileceği gibi, vatandaşlık talebinde bulunacak yabancılara dönük özel fonlar kurulması da söz konusu olabilir. Düzenlemenin nasıl yapılacağını önümüzdeki dönemde göreceğiz.
YABANCILARA DEVLET KATKISI YOK
Yabancıların BES'e para yatırarak, vatandaşlık talebinde bulunmasıyla ilgili akla gelen ilk soru devlet katkısı alıp-alamayacakları idi. Çünkü devlet katkısı konusundaki yasal düzenlemeye göre; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ve mavi kart sahipleri devlet katkısı alabiliyor. Sisteme katkı payı ödeyen ve henüz Türk vatandaşı olmayan yabancıların devlet katkısı alamayacağına dair açıklama SEDDK'dan geldi. Açıklamaya göre; sisteme yatırdıkları 500 bin dolar karşılığındaki katkı payına devlet katkısı alamayacak olan yabancılar; ancak üç yılın sonunda TC vatandaşlığı aldıktan sonra sistemde kalmaya ve katkı payı ödemeye devam ederlerse devlet katkısı alabilecekler.
Burada akla şu soru gelebilir: Yabancılar sisteme yatırdıkları katkı payları karşılığında devlet katkısı alamayacak ise neden BES'e yatırım yapsınlar? Büyük olasılıkla bu sorunun yanıtı, BES'in sağladığı yatırım çeşitliliğiyle ilgili olabilir.
FARK NE?
Peki, yabancılara vatandaşlık verilmesi için bankaya para yatırmak, devlet tahvili almak, konut almak gibi seçenekler ile BES'e katkı payı ödemek arasında ne fark var? Konut alımı yoluyla vatandaşlık düzenlemesinde halihazırda 250 bin dolarlık bir konut yatırımı yapmak gerekiyor. 12 Haziran 2022 itibariyle bu rakam 400 bin dolara çıkacak. Yabancılar vatandaşlık almak amacıyla yatırım yaptığı konutu üç yıl süreyle satamıyor. Ancak konut yatırımı yapıldıktan hemen sonra vatandaşlık başvurusunda bulunulabiliyor. Yani konut alımı yoluyla vatandaşlık talep edenler herhangi bir bekleme sürecine tabi değil. Halbuki BES'te 500 bin dolarlık bir yatırım yapanlar, devlet tahvili alan veya bankaya para yatıranların üç yıl beklemesi gerekiyor. Bankaya para yatırdıktan, devlet tahvili aldıktan veya BES'e girişten sonra üç yıl tamamlanarak vatandaş olunabiliyor.
BES'E KATKISI
Yabancıların BES'e 500 bin dolar yatırması, ülkeye döviz girişine fırsat vererek sistemin büyüme ve gelişmesine katkı sağlayacak bir unsur olarak görülüyor. Sisteme akan birikimler arttıkça sistem derinleşecek, fon ihtiyacı olan şirketler, kurumlar daha düşük maliyetlerle fon bulma olanağına kavuşacak. Yönetilen birikimler piyasadaki kurumların gelişmesine, kalitesinin artışına destek sağlayacaktır. Diğer yandan 2023 yılından itibaren sistemde 10 yılını tamamlayan sözleşmelerden emeklilik hakkını kazananların daha yoğun olarak çıkışına şahitlik edebiliriz. BES'e vatandaşlık yoluyla akışın sağlanması, sistemin giriş-çıkış dengesine ve likiditeye katkı sağlayacaktır.
