PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Türkiye genelinde atıl araziler ekonomiye kazandırılıyor. Rusya-Ukrayna savaşıyla tarımsal üretimin stratejik önemi bir kez daha ortaya çıkarken, atıl arazilerde tarımsal üretim ve tesis yatırımlarına hibe destek devrede. 8 Mart'ta Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Cumhurbaşkanı Kararı'na göre atıl arazilerde tarımsal üretim ve tesis yatırımlarına yüzde 75'e kadar hibe destek verilecek. İklim değişikliğini dikkate alarak, uygun çeşitlerle hububat, baklagil ve yağlı tohumlu bitkilerin üretiminin geliştirilmesi, hasat sonrası kayıpları azaltmak ve katma değeri yüksek bitki türlerinin üretiminin artırılması gibi projeler, destek kapsamında olacak. Ödemeler, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın "Tarım Arazilerinin Kullanımının Etkinleştirilmesi Alt Projesi'ne tahsis edilen ödenekten karşılanacak.
Atıl arazilerinin tarımsal üretime kazandırılması noktasında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü de önemli rol üstleniyor. Milli Emlak Genel Müdürlüğü, bu yıl topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçilere kiralanmak üzere 20 milyon metrekare Hazine taşınmazını ilana çıkarmaya hazırlanıyor. 2022'de toplam 20 milyon metrekare yüz ölçümlü Hazine taşınmazını tıbbi, aromatik ve süs bitkileri yetiştiriciliği amaçlı kiralamak üzere ilana çıkarmayı planlıyor. Milli Emlak, bu yıl en az 10 milyon metrekare Hazine taşınmazının ağaçlandırma amaçlı kiralamayı, 20 milyon metrekare yüz ölçümlü taşınmazı ise hayvancılık amaçlı irtifak hakkı tesis edilmek üzere üreticilere arz etmeyi hedefliyor.
AĞAÇLANDIRMA AMAÇLI KİRALAMA
Ülkemizde orman alanlarını çoğaltarak insanların daha yeşil, temiz ve güzel bir ortam içinde yaşamalarını sağlamak amacıyla, Hazine taşınmazlarının ağaçlandırma amaçlı kiralanması yıllardır teşvik ediliyor. Bu kapsamda, ceviz, badem, Antep fıstığı, zeytin başta olmak üzere; kavak, kızılağaç, okaliptüs, fıstık çamı, kızılçam, sedir, köknar, ladin, akasya gibi türlerin yetiştirilmesi amacıyla Hazine taşınmazları üzerinde uygun bedellerle 10 yıla kadar ağaçlandırma izni veriliyor. Ağaçlandırma amaçlı kiralamalarda bedeller teşvik edici nitelikte belirleniyor. Ağaçlandırmak amacıyla kiraya verilen taşınmazların yıllık tahmini kira bedelleri; Orman Genel Müdürlüğü (OGM) tarafından fidan türleri ve arazi verim sınıfları dikkate alınarak her yıl yeniden belirlenen bedeller üzerinden tespit ediliyor. Hazine taşınmazları, ağaçlandırma yapmak isteyen gerçek veya tüzel kişilere, Tarım ve Orman Bakanlığı'nca belirlenen tip projeye uygun olarak tanzim ettirilen uygulama projesine istinaden 10'ar yıllık dilimler halinde kiraya verilebiliyor. Milli Emlak Genel Müdürlüğü'nden edinilen bilgiye göre, 2021 yılında ceviz, badem, Antep fıstığı ve zeytin başta olmak üzere ağaçlandırmak için 15.9 milyon metrekare Hazine taşınmazı kiralanırken, bu yıl ise en az 10 milyon metrekare taşınmazın ağaçlandırma amaçlı kiralanması planlanıyor.
15 İLDE 57 TAŞINMAZ AĞAÇLANDIRILACAK
Milli Emlak, 15 ilde toplam 57 taşınmazı ağaçlandırma amaçlı kiralamak üzere ilana çıkardı. İlana göre, Adıyaman, Balıkesir, Batman, Burdur, Elazığ, Giresun, Karaman, Mardin, Mersin, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Tunceli, Van ve Siirt'te toplam 13 milyon 894.1 bin metrekare yüz ölçümlü taşınmaz, ağaçlandırma amaçlı kiralanacak. Milli Emlak'ın ilanına göre, söz konusu taşınmazlar için başvuru süreci 1 Nisan Cuma günü mesai bitiminde sona erecek. Ağaçlandırma kira bedeli, OGM tarafından onaylanacak projesinde belirtilen ağaç türüne göre ceviz, zeytin, badem gibi ağaç türleri için dekar başına 20 TL, kızılçam, karaçam ve benzeri ağaç türleri için dekar başına 8 TL olacak. Söz konusu fiyatlara ilk beş yıl yüzde 50 indirim uygulanacak. 2022'de başvuru bedelleri olarak taşınmazın bulunduğu köyün nüfusuna kayıtlı olan, köyün nüfusuna kayıtlı olmayıp o köyde oturan gerçek kişileri kapsayan birinci grup için bin 250 TL, tüzel kişiler, taşınmazın bulunduğu köyün nüfusuna kayıtlı olmayan ve o köyde oturmayan gerçek kişilerin hak sahibi olduğu ikinci grup için 12 bin 500 TL alınacak. Başvuru bedelleri başvuru sırasında yatırılacak.
YERLİ ÜRETİMİN ARTIRILMASI HEDEFLENİYOR
Türkiye'de ilaç ve kozmetik sektöründe yoğun olarak kullanılan ve lavanta, gül, ada çayı, kekik, çörek otu başta olmak üzere 139 çeşit tıbbi ve aromatik bitki ile süs bitkilerinin yerli üretiminin artırılarak ithalatının azaltılması amacıyla Hazine taşınmazları uygun bedel ve koşullarla kiraya veriliyor. Bu amaçla Hazine taşınmazları tıbbi ve aromatik bitkiler ile süs bitkileri üretimi yapmak isteyenlere rayiç bedelin binde 1'i üzerinden, çok uygun bedellerle çok yıllık bitkiler için 10 yıla, tek yıllık bitkiler için ise 5 yıla kadar gerçek ve tüzel kişilere kiralanıyor. Bu amaçla belirlenecek ya da vatandaşlarca talep edilecek taşınmazlar; idarenin internet sayfalarında, gazetelerde, ilgili belediyede, ticaret, sanayi ve ziraat odalarında, taşınmazın bulunduğu mahalle/köyde ilan edilerek duyuruluyor. Milli Emlak'tan edinilen bilgiye göre; 2020'de 10.8 milyon metrekare, 2021 Aralık itibarıyla ise 8.5 milyon metrekare Hazine taşınmazı, www.milliemlak.gov.tr adresinde yayımlanarak vatandaşlara sunulmuş olup 11.5 milyon metrekare taşınmaz üzerinde kira sözleşmesi yapıldı. Milli Emlak, bu yıl tıbbı, aromatik ve süs bitkileri yetiştiriciliği için kiralanmak üzere 20 milyon metrekare taşınmaz ilana çıkaracak.
21 İLDE 97 TAŞINMAZ KİRALANACAK
Milli Emlak, 21 ilde 97 taşınmazı tıbbi ve aromatik bitkiler ile süs bitkileri yetiştirmek amacıyla kiralayacak. Adana, Ankara, Antalya, Balıkesir, Denizli, Eskişehir, Hatay, Isparta, Karaman, Kars, Kayseri, Kırklareli, Kütahya, Konya, Malatya, Nevşehir, Sakarya, Samsun, Sivas, Tokat ve Van'da toplam 2 milyon 947.3 bin metrekare yüz ölçümlü taşınmaz için başvurular, 1 Nisan 2022 günü mesai saati bitiminde sona erecek. Milli Emlak'ın ilanına göre ilk yıl tahmini kira bedeli; taşınmazın rayiç bedelinin binde 1'i olacak.
Bu arada tıbbi ve aromatik bitkiler ile süs bitkilerinin kiraya verilmesinde kadın girişimci veya 18-40 yaş arası genç çiftçilere öncelik veriliyor. Öncelik hakkı verilecek gruplar arasında ziraat mühendisi, teknisyenleri, taşınmazın bulunduğu yerde ikamet eden ya da kayıtlı olanlar, Çiftçi Kayıt Sistemi'ne kayıtlı tıbbı aromatik/süs bitkisi yetiştiricileri, tarımsal amaçlı birlik kooperatif gibi üretici örgütleri de yer alıyor.
BİNİ AŞKIN HAZİNE TAŞINMAZI SATIŞTA
Milli Emlak Genel Müdürlüğü, gerçek ve tüzel kişilere ekonominin gerektirdiği yatırımlara uygun taşınmazları piyasa rayicine göre satın alma fırsatı sunuyor. 9 Mart itibarıyla bini aşkın taşınmaz satış için ihaleye çıkarılırken, 5 bin 491 taşınmaz ise satış ihalesi için hazırlıyor. Hazineye ait taşınmazlar re'sen ya da talep üzerine ihaleye çıkarılabiliyor. Türkiye genelinde satışa çıkarılan taşınmazların ihale ve diğer bilgileri ile fotoğraflarına www.milliemlak.gov.tr web adresinden ve taşınmazın bulunduğu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü web adreslerinden ulaşılabiliyor. Hazineye ait taşınmazların yapılan satış işlemleri ve bu işlemler sırasında düzenlenen belgeler; vergi, resim ve harçtan muaf tutuluyor. Satışı yapılan taşınmaz, satışı takip eden yıldan itibaren beş yıl süreyle emlâk vergisine tabi olmuyor. Hazine taşınmazlarının satışından katma değer vergisi alınmıyor. Taşınmazın satış bedelinin dörtte biri peşin alınmakta geriye kalan kısmı ise azami iki yıl içerisinde ve üçer aylık dönemler itibariyle sekiz eşit taksitte ödenebiliyor.
BEDEL ARTIŞLARI YÜZDE 9'A İNDİRİLDİ
Milli Emlak, 9 Mart itibarıyla 106 taşınmazı kiralama amacıyla ihaleye çıkarırken, 286 taşınmaz ise kiralamaya hazırlıyor. Hazine taşınmazlarında yapılacak kiralama işlemlerinde; 10 yıla kadar kiralama süresi ve KDV'siz ödeme fırsatlarından yararlanılabiliyor. Bununla birlikte 2021'de yapılan düzenleme ile çiftçilerin kira sözleşmelerinin yıllık bedel artışları yüzde 22'den yüzde 9'a indirildi. Ayrıca, Hazineye ait arazilerin tarımsal amaçlı kiralanmasında yeni yapılacak sözleşmelerde de yıllık bedel artışları kanuni faiz oranında yüzde 9 olarak uygulanıyor.
Bu arada 4706 sayılı Kanun ile Hazineye ait tarım arazilerini sözleşmesiz olarak kullanan çiftçilere yılı ecrimisil bedelinin yarısı üzerinden bu arazileri kiralama hakkı tanındı ve bu kapsamda yaklaşık 55 bin çiftçiyle sözleşme imzalandı,
YATIRIM YERİ TAHSİSİ TEŞVİKİ
Yatırım yeri tahsisi teşvikinden, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca verilmiş yatırım teşvik belgesi sahibi olan veya yatırımın karakteristik değerlerini içerecek şekilde yatırım yeri tahsis edileceğine ilişkin yazı verilmiş olan gerçek ve tüzel kişiler yararlanabiliyor. Milli Emlak Genel Müdürlüğü, her yıl 20 milyon metrekare yüz ölçümlü Hazine taşınmazını yatırım teşvik uygulamaları kapsamında yatırımcılar için ilana çıkarıyor. 2022-2024 yıllarını kapsayan üç yıllık dönemde toplamda 60 milyon metrekare Hazine taşınmazının yatırım teşvik kapsamında başvuruya açılması düşünülüyor. 9 Mart itibarıyla yatırım teşviki kapsamında ihaleye çıkarılmış 6, yatırım teşvikine hazırlanan 506 taşınmaz bulunuyor.
Hazine taşınmazları üzerinde organik tarım, hayvancılık, su ürünleri yetiştiriciliği, eğitim (özel okul, üniversite, öğrenci yurdu vb.), sağlık (özel hastaneler, rehabilitasyon merkezi vb.) ve spor, sanayi ve enerji, sosyal ve kültürel amaçlı, turizm ve diğer yatırımlar için "irtifak hakkı tesis" edilebiliyor. 9 Mart 2022 itibarıyla 4 taşınmaz irtifak hakkı tesisi ve kullanma izni için ilana çıkarılmışken, 330 taşınmaz ise irtifak hakkı tesisi için hazırlanıyor.
ATIL ARAZİLERDE HİBE DESTEK
Türkiye genelinde atıl arazilerde tarımsal üretim ve tesis yatırımlarına yüzde 75'e kadar hibe verilecek. Cumhurbaşkanı Kararı'na göre İl Tarım ve Orman Müdürlükleri tarafından hazırlanan ve Tarım ve Orman Bakanlığı'nca onaylanan bitkisel üretimin geliştirilmesi ve tarımsal hasılanın artırılmasına yönelik yatırım projeleri desteklenecek. 2022 yılında uygulanacak karar çerçevesinde 81 ilde boş bırakılan, atıl durumda bulunan veya nadasa bırakılan arazileri, uygun münavebe planı ve ekim yöntemleri kullanmak suretiyle tarımsal üretime kazandırılacak, iklim değişikliğini dikkate alarak, uygun çeşitlerle hububat, baklagil ve yağlı tohumlu bitkilerin üretimini geliştirecek, işlemeli tarıma uygun olmayan arazilerde, katma değeri yüksek bitki türlerini artıracak projeler desteklenecek. Hasat sonrası kayıpları azaltmak ve katma değeri artırmak amacıyla birincil üretim sonrası kurutma veya işleme tesisleri kurmak, doğal ekolojilerinde var olan bitki türlerinin aşılama, çeşit değişimi ve benzeri teknik uygulamalarla birim alandan elde edilen verini artırmaya yönelik projeler de hibe kapsamında olacak. Yatırım konularına göre hibe oranları proje toplam bedelinin yüzde 75'i olarak uygulanacak. Bu karar kapsamında sağlanacak hibe ödemelerinden gerçek veya tüzel kişiler yararlanacak.
BELEDİYE BARINAKLARINA TAHSİS EDİLECEK
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, sokakta yetişmiş, kayıp olmuş ya da sahipleri tarafından dışlanmış hayvanlara sığınacak geçici bir yer olan havyan barınaklarının artırılması amacıyla yerel yönetimlere Hazine taşınmazları tahsis ediyor. Bu kapsamda 2021'de 346 bin metrekare Hazine taşınmazı, hayvan barınağı kurmak isteyen belediyelere tahsis edildi. Milli Emlak'tan edinilen bilgiye göre, belediyelerin barınak talepleri artarak gelmekte olup bu talepler karşılanmaya devam edecek.
HAYVANCILIK İÇİN YEM BİTKİSİ ÜRETİMİNE DESTEK
Milli Emlak Genel Müdürlüğü, bu yıl Türkiye'deki hayvancılık faaliyetlerini Hazine taşınmazları ile desteklemeye devam edecek. Bu amaçla hem hayvancılık faaliyetlerinde bulunacak üreticiler için yer desteği sağlanacak hem de önemli bir gider kalemi olan yem bitkilerinin üretilmesi için Hazine taşınmazları, üreticilere yatırım teşvik mevzuatı kapsamında belirli istihdam ve özkaynak şartları ile arz edilecek. Bu yıl yaklaşık 20 milyon metrekare Hazine taşınmazı, hayvancılık amaçlı irtifak hakkı tesis edilmek üzere üreticilere arz edilecek.
TOPRAĞI OLMAYAN ÇİFTÇİYE FIRSAT
Topraksız veya yeterli toprağı olmayan (60 dönümden az) çiftçilere 60 dönüme kadar Hazine taşınmazı; taşınmazın rayiç bedelinin yüzde 1.5'i üzerinden, 10+10 yıl süre ile kiraya veriliyor. Taşınmazların bulunduğu köy/mahalle nüfusuna kayıtlı olan veya o köyde/mahallede ikamet eden topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçilere, nüfus kaydı, ikamet durumu, arazi varlığı, medeni durumu ve aile nüfusu kriterleri esas alınarak yapılacak puanlama sonucunda yüksek puan alanlar arasında kura çekmek suretiyle kiralanıyor. Bakanlıkça kiraya verilmesi uygun görülen taşınmazlar, www.milliemlak.gov.tr internet sayfasında ve hükümet konaklarında 20 gün süreyle ilan ediliyor. Bu taşınmazlara ilişkin bilgiler, çiftçilere duyurulmak üzere Tarım İdaresine de gönderiliyor. Ayrıca, ilan edilen taşınmazlar ilgili muhtarlık ile ziraat odalarına da bildiriliyor. Edinilen bilgiye göre, bu yıl topraksız veya yeterli toprağı olmayan çiftçilere kiralanmak üzere 20 milyon metrekare Hazine taşınmazı ilana çıkarılacak.
"ARAZİLERİN YENİDEN ÜRETİME KAZANDIRILMASI OLUMLU"
Baki Remzi SUİÇMEZ / TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Başta tarımsal desteklerin geç ödenmesi, girdi maliyetlerinin yüksekliği, alım garantisinin olmaması gibi sıkıntılar nedeniyle, ülkemizde üretici yaklaşık 4.2 milyon hektar araziyi ekmekten vazgeçti. Rusya Ukrayna savaşının etkilerinin konuşulduğu ve yaşandığı bir dönemde, bu arazilerin yeniden üretime kazandırılması yönünde alınan kararı gecikmeli de olsa, olumlu görüyoruz. Üreticilerin atıl arazilerde üretime yönlenmesi için somut özendirici ekonomik destekler de açıklanmalı. Üreticinin önünü görebileceği bir ortam yaratılmalı.
