PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Cari açığın ilacı endüstri bölgelerinin cazibesini artıracak yeni düzenleme, yasama gündeminde. 15 maddelik kanun teklifi ile endüstri bölgelerindeki "yatırımların tamamlanması" şartıyla yatırımcılara mülkiyet devri olanağı getirilecek. Endüstri bölgelerinde yer alacak yatırımcılar, organize sanayi bölgelerinde olduğu gibi ihtiyaçlarını "tek durak ofis" mantığı ile doğrudan endüstri bölgesi yönetimleri aracılığıyla karşılayabilecek. Ayrı şirket kurma şartı aranmaksızın endüstri bölgelerinden sorumlu tüzel kişi veya yatırımcılar, kendi ihtiyaçları için elektrik üretim tesisleri kurma ve işletme hakkına sahip olacak Böylece endüstri bölgesindeki yatırımcılar daha uygun fiyatla daha sağlıklı ve sürekli enerji temin edebilecek. Endüstri bölgeleri içinde yer alacak yatırımcılar, Bakanlık tarafından onaylanan ruhsat, onay ve izinlere ilişkin harçlardan muaf olacak. Endüstri bölgelerinde yer alan yatırımlara Cumhurbaşkanınca ek teşvikler belirlenebilecek.
Bilindiği üzere Türkiye'de 2018'e kadar yalnızca altı endüstri bölgesi ilan edilmişken, bu sayı bugün 28 endüstri bölgesine ulaştı. Üretim gerçekleştirilen 12 endüstri bölgesinde 2021 yılı sonu itibariyle 29 bin kişi istihdam edilirken, bu bölgelerde 2021'de yaklaşık 10.8 milyar dolar ihracat gerçekleştirilmiş olup, aynı yılda cari açığın azaltılmasına yaklaşık 8.30 milyar dolar katkı sağlandı.
ENDÜSTRİ BÖLGELERİ SADELEŞTİRİLİYOR
Endüstri Bölgeleri Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'yle, büyük ölçekli, stratejik ve entegre yatırımlar için uygun bir yatırım ortamı sağlayan endüstri bölgelerinin daha işlevsel hale getirilmesi, ülke ekonomisine katkı sağlayacak, istihdam ve üretim merkezi olan sanayi alanlarının oluşturulması ve söz konusu alanlara nitelikli yatırımcıların hızlı bir şekilde çekilmesi amaçlanıyor. Teklifle endüstri bölgeleri uygulamalarında sadeleşmeye gidiliyor. Karma, ihtisas, münferit ve özel endüstri bölgesi türleri "endüstri bölgesi" ve "özel endüstri bölgesi" olmak üzere iki tür olarak yeniden düzenleniyor. Teklifle Endüstri Bölgeleri Koordinasyon Kurulu'nun oluşumuna ilişkin hükümler kaldırılıyor. Sanayi alanlarının bir an önce endüstri bölgelerine kazandırılması amacıyla bölgelere ilave edilebilecek alanların (mevcut ilan edilmiş alandan büyük olmaması koşuluyla) sınırlarının Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nca (Bakanlık) kararlaştırılması düzenleniyor. Endüstri bölgelerindeki altyapı ve kamulaştırma harcamalarının öncelikle yönetici şirket veya yatırımcılar tarafından veya Bakanlık bütçesine bu amaçla konulacak ödenekten karşılanması öngörülüyor.
BEŞ YILDA TAMAMLANMA ŞARTI
Teklifle, endüstri bölgelerindeki yatırımcıların Bakanlık ve yönetici şirket koordinasyonunda belirlenmesine yönelik düzenlemeye gidiliyor. İrtifak hakkının nitelikleri belirleniyor, yatırımcıların yükümlülükleri netleştiriliyor. Teklifle yatırımcı irtifak hakkı veya kullanma izni verilmesinden itibaren en geç beş yıl içinde endüstri bölgelerindeki yatırımcılara yatırımını tamamlama yükümlülüğü getiriliyor. Verilen sürede yatırımın gerçekleştirilememesi durumunda bu süre gerekirse Bakanlık tarafından ilave bir yıl uzatılabilecek. Yatırımcının "yatırım izni" konusunda yükümlerini yerine getirmesini takiben, Bakanlığın uygun görüşü üzerine yatırımcı lehine bağımsız ve sürekli nitelikte irtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecek. Teklifle endüstri bölgelerinin atık su yükümlülüğü netleştiriliyor. Teklife göre atık suları ilgili deşarj standartlarında arıtarak belediye altyapısına veren endüstri bölgelerinden, belediyelerce atık su uzaklaştırma bedeli alınmayacak. Teklifle ÇED mevzuatında detaylı şekilde yer aldığı gerekçesiyle uygulamada karışıklık yaşanmaması adına Endüstri Bölgeleri Kanunu'nda yer alan ÇED süreciyle ilgili madde yürürlükten kaldırılacak.
EK TEŞVİKLER VERİLECEK
Endüstri bölgelerinde yer alan yatırımlara, yatırım teşvik kararnamesi çerçevesinde hangi teşviklerin verileceği ve verilecek tüm teşviklerin hangi yatırımlara ne şekilde ve ne ölçüde uygulanacağı hususlarında Cumhurbaşkanı yetkili olacak. Endüstri bölgelerinde yer alan yatırımlara ilişkin olarak Cumhurbaşkanınca ek teşvikler belirlenebilecek. Böylece bu bölgelere stratejik öneme sahip yerli ve yabancı yatırımların çekilmesi sağlanacak.
Teklifle endüstri bölgelerinde yatırımların tamamlanması şartıyla yatırımcılara mülkiyet devri olanağı getirilecek. Yönetici şirkete de mülkiyet devri yapılması sağlanarak, yönetici şirketin bütçesinden karşılanarak yatırıma hazır sanayi alanı oluşturulması cazip olacak. Ayrıca yönetici şirketin mülkiyet devri yapılan alanları; yatırımcılara Bakanlığın uygun görüşü üzerine parseller hâlinde veya işletme binaları da yapmak suretiyle satışı ve kiralaması mümkün kılınacak.
KENDİ ELEKTRİĞİNİ ÜRETEBİLECEK
Yatırımcıların ihtiyacı olan elektrik, su, kanalizasyon, doğal gaz, arıtma tesisi, yol, haberleşme, spor tesisleri ve benzeri altyapı ve genel hizmet tesislerini kurma ve işletme, kamu ve özel kuruluşlardan satın alarak dağıtım ve satışını yapma, endüstri bölgelerinin yönetilmesi ve işletilmesinden sorumlu tüzel kişinin yetki ve sorumluluğunda olacak. Yatırımcılar elektrik, su, doğal gaz ve benzeri ihtiyaçları endüstri bölgesi tesislerinden karşılamak zorunda olacak. Endüstri bölgesinden sorumlu tüzel kişinin izni olmaksızın elektrik, su, doğal gaz ve benzeri ihtiyaçlar başka bir yerden karşılanamayacak ve bu amaçla münferiden tesis kurulamayacak. Ancak elektrik dağıtım lisansına sahip endüstri bölgelerinde serbest tüketici sınırını aşan yatırımcılar, tedarikçilerini seçme hakkını, endüstri bölgesine dağıtım bedeli ödemek kaydıyla kullanabilecek. Ayrı şirket kurma şartı aranmaksızın endüstri bölgelerinden sorumlu tüzel kişi veya yatırımcılar, kendi ihtiyaçları için elektrik üretim tesisleri kurma ve işletme hakkına sahip olacak.
STRATEJİK YATIRIMLARA EV SAHİPLİĞİ YAPACAK
Teklif ile özel endüstri bölgesi ilan şartlarından biri olan kurulu alanlardaki 150 bin metrekare şartı 100 bine, boş alanlardaki 200 bin metrekare şartı 150 bine düşürülerek, özellikle daha küçük alanlarda yüksek teknolojili, stratejik, katma değerli, ihracat potansiyeli yüksek yatırımların da özel endüstri bölgesi imkanlarından faydalanması sağlanıyor. Teklifle özel endüstri bölgesi ilan edilecek alanlarda gerçekleştirme süresi beş yılı geçmemek üzere her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere güncellenmek kaydıyla en az 750 milyon TL tutarında yeni yatırım taahhüdünde bulunulması şartı aranacak. Bu tutar mevcut mevzuatta 400 milyon TL düzeyindeydi. Teklife göre özel endüstri bölgelerinde, başvuru sahibinin talep etmesi ve özel endüstri bölgesi içerisindeki özel mülkiyete konu arazi maliklerinin bu Kanun hükümleri gereğince yatırım yapacağını taahhüt etmeleri koşuluyla kamulaştırma yapılmayacak. Özel endüstri bölgesinin yatırıma hazır hale getirilmesi için gerekli kamulaştırma, etüt, harita, plan, proje dahil altyapı ile ilgili tüm giderler, başvuru sahibi gerçek ve tüzel kişi tarafından karşılanacak. Özel endüstri bölgelerinde yönetim, işletme ve her türlü hizmet masrafları yatırımcılar tarafından karşılanacak.
200 BİN TL'YE KADAR İDARİ PARA CEZASI
Teklife göre yönetici şirket, kurum ve kuruluşlardan gelen taleplerde başvuru sahibi tarafından; Bakanlıkça resen yapılan çalışmalarda ise endüstri bölgesinin kurulacağı il sınırlan içindeki varsa sanayi odaları, yoksa ticaret ve sanayi odası veya Bakanlıkça belirlenen gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulacak. Yönetici şirket, Bakanlığın talebi üzerine faaliyetleriyle ilgili her türlü belge ve bilgiyi Bakanlığa sunmakla yükümlü olacak. Yükümlülüklerini yerine getirmeyen yönetici şirket görevlilerine 50 bin TL'den 200 bin TL'ye kadar Bakanlıkça idari para cezası verilecek. Verilen idari para cezaları, tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenecek.
"SANAYİMİZİN KATLANMASI İÇİN YENİ YATIRIMLARA İHTİYAÇ VAR"
Zeki KIVANÇ / Adana Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Endüstri bölgelerine yönelik düzenleme, biz sanayiciler için sevindirici bir haber. Mevcut sanayi kapasitemizle geçen yıl 225 milyar dolarlık ihracat yaptık. Bu sene de 250 milyar dolarlık ihracat hedefini aşmakta çok zorlanmayacağız gibi görünüyor. Ancak 500 milyar dolarlık ihracat seviyelerine ulaşabilmek için, mevcut sanayimize en az yüzde 50 yeni kapasite eklememiz gerekiyor. Çünkü sanayimizde kapasite kullanım oranı halen yüzde 80'e yakın seyrediyor. Bu hemen hemen tam kapasite demek. Sanayimizin katlanması için yeni yatırım ihtiyacı var. Yatırımın olabilmesi için de yeni yatırım alanlarının bir an önce tahsis edilmesi gerekiyor. Almanya, toplam topraklarının yüzde 4.14'ünü sanayi üretimi için kullanıyor. İtalya'da bu oran yüzde 2.15, OECD ülkelerinde 2.5 seviyelerinde. Ülkemizde ise bu oran sadece binde 3.5 seviyelerinde yer alıyor. Bu oranın bir an önce artırılması için çalışmaların yapılması gerekiyor. Bu kapsamda Endüstri Bölgeleri Kanunu'nda değişikliğe gidilmesi yerinde ve doğru bir karar. Sanayiciye en büyük teşvik, uygun üretim yapabileceği mekanların hazırlanmasıdır. Bugün yatırımcı yatırım yapmak için arsa bulamıyor. Buradaki en önemli husus zaten mevcut olan sanayi alanlarının genişletilmesi. Türkiye olarak bunun yapılması önemli. Mevcut sanayi ekosistemi böylece büyütülmüş olacak.
"ENDÜSTRİ BÖLGELERİ DAHA İŞLEVSEL HALE GETİRİLİYOR"
Müjdat KEÇECİ / Denizli Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı
Yeni düzenlemeyle endüstri bölgelerinin çalışma sistemleri, OSB'ler gibi daha basit, daha pratik ve işlevsel hale getiriliyor. Kanun teklifi, özellikle altyapı için yapılacak tesislerin desteklendiği bir yapı getiriyor. Teklifle endüstri bölgeleri uygulamalarında sadeleştirmeye gidiliyor. Önemli olan sade, uygulanabilir bir sistem kurulması, bu sistem içinde yatırımcıların bürokrasiden uzaklaştırılması, yatırımların desteklenmesi. Demir çelik, metal işleme, rafineriler, kimya tesisleri için çok büyük alanlara ihtiyaç duyuluyor. Endüstri bölgeleri de ülke ekonomisine katkı sağlayacak, istihdam ve üretimi artıracak bu yatırımlar için önem taşıyor. Teklifle yatırımların veya altyapının tamamlanması şartıyla yatırımcılara ve yönetici şirkete mülkiyet devri yapılması düzenleniyor. Bizim organize sanayi bölgelerindeki uygulamalarda yaşanan şikayetlerin başında, bir takım işlerin, yatırımların spekülatif amaçlı geciktirilmesi geliyor. Burada yatırımların tamamlanması için süre getirilmesi, yatırımcının ciddi olması noktasında önemli. Sanayinin gelişmesi, büyümesi için yapılan düzenlemeleri destekliyoruz. Yeter ki ülke için yatırıma, üretime dönük istihdam ve katma değer yaratsın.
