PARA ARAŞTIRMA/ HAYRİYE MENGÜÇ Kökleri 10. yüzyıla dayanan Anadolu'daki güçlü vakıf geleneği, kooperatif anlayışına bağlı Ahi birliklerindeki Ortak Sandığı, sonraki dönemlerde oluşturulan Memleket Sandıklarıyla iyilik, sosyal adalet ve paylaşım gibi değerler, Türk kültürünün hiç de uzak olmadığı şeyler. Geçmişten gelen bu denli sağlam temellere oturan bir mirasa sahip olan Türkiye'de sosyal girişim kavramı, 21. yüzyılda kendine yeni bir hikâye yazıyor. (Birinci Bölüm)
Bugün Türkiye'de; kâr etmeden sadece dünyaya ve insanlığa iyilik adına hareket eden, fayda üreten sosyal girişim olarak tanımlanabilecek yaklaşık dokuz bin kuruluş bulunuyor. Bu sosyal girişimler arasında, vakıf ve derneklerin iktisadi işletmeleri, sosyal kooperatifler, sosyal etki yaratmayı amaçlayan şirketler ve doğrudan sosyal girişim olarak kurulan 'yeni nesil' şirketler yer alıyor. Toplumun her kesiminde ve birçok farklı sektörde faaliyet gösteriyorlar. Eğitim bu sektörler arasında en yaygın olanı. Eğitimi ise sırasıyla imalat ve üretim, yaratıcı endüstriler, tarım ve çiftçilik, geri dönüşüm ve çevresel farkındalık, istihdam ve beceri sektörleri takip ediyor.
Sosyal girişimlerin çoğu genç kuruluşlar ve sayılarındaki en kayda değer artış, 2011-2017 yılları arasında yaşanmış. Çoğu büyük şehirlerde bulunuyor, sosyal girişimlerin yaklaşık yüzde 70'i İstanbul, Ankara ve İzmir'de. Ülkenin çoğunlukla batısında yer alsa da sosyal girişimciler, Türkiye genelindeki 23 farklı ilde faaliyet gösteriyor.
Türkiye'deki sosyal girişimler, hem tam zamanlı hem de yarı zamanlı olarak erkek çalışandan daha çok sayıda kadın çalışan istihdam ediyor. Geleneksel işletmeler göz önüne alındığında yönetimdeki kadın oranı yüzde 18.9 olmasına rağmen Türkiye'deki sosyal girişimlerin yönetici ya da liderlerinin yüzde 55'i kadın. Bazı girişimler, iş geliştirme alanında tecrübeli olan ve iyi eğitim almış gençler tarafından yönetiliyor. Geleneksel işletmelerde liderlerin yüzde 21.4'ü 35 yaşın altındayken bu oranın sosyal girişimlerde yüzde 47.28 şeklinde olduğu belirtiliyor.
Buraya kadar altını çizdiğimiz veriler ve işaret ettiğimiz rakamlar, konuyla ilgili en kapsamlı çalışmalardan biri olan British Council Türkiye'nin 2019'da yaptığı 'Türkiye'de Sosyal Girişimlerin Durumu' başlıklı araştırmasına ait. Aradan geçen neredeyse üç yıl içinde Türkiye'deki sosyal girişimlerle ilgili derinlemesine bir araştırma yapılmamış, Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu/Koç University Social Impact Forum (KUSIF)'in yaptığı durum değerlendirmeleri dışında. Bir de konuyla ilgili güncel bir dijital veritabanı oluşturan Yekpare Sosyal Girişim Birliği.
İYİ BİR DÜNYA HEDEFİ
Sosyal girişimciler, sorumluluk almaktan korkmayan ve daha iyi bir dünya hedefleyen gönüllülük bilincine sahip bireyler. Çevrelerini tanıyor ve iyi analiz edebiliyorlar. Karşılaştıkları problemlerin çözüm yollarını arayan ve onlarla yüzleşmekten çekinmeyen girişimcilerin yüzde 78'i, kişisel olarak yaşadıkları bir sorunun, sosyal girişim kurma veya sosyal bir girişimde çalışmalarını önemli ölçüde etkileyen bir faktör olduğunu belirtiyor. Bazıları şahsen karşılaştıkları ya da ailelerinde ve arkadaş çevrelerinde gördükleri sorunları çözmeye çalışıyor. Bazısı ise iklim değişikliği ve gıda güvenliği gibi büyük sorunlarla baş etmek için yenilikçi çözümler geliştiriyor. Ancak çoğu sosyal girişim, sürdürülebilir iş modelleri kullanarak sosyal ve çevresel sorunları çözmeyi amaçlıyor.
Aralarında sürdürülebilirlik için inovatif sosyal girişim süreçleri tasarlayan da var, gıda israfı ve atığına yönelik farkındalık, savunuculuk ve gıda bankacılığı faaliyetleri yürüten de… Bazısı erken yaşta kodlama eğitimi için tasarlanmış bir kodlama oyunu, bazısı ise erken hastalık tespiti ve kişiselleştirilmiş tedavi için yeni ve erişilebilir bakım testi çözümleri geliştiriyor. İşitme engelli bireylerin okuduklarını anlamalarına yardımcı olmak için çaba sarf eden de var, kadınlara spor alışkanlığı kazandırmak için yola çıkan da…
Alanı ve konusu ne olursa olsun sonuç olarak tüm sosyal girişimler, ölçülebilir bir sosyal etki yaratmak istiyor ve işe ilişkin karar alırken bağımsız, esnek ve şeffaf olmayı amaçlıyor.
Örneğin; Türkiye'de sosyal girişimcilerin kalkınmaya verdikleri önemin tartışıldığı bir araştırmada, Ashoka ve Schwab Vakfı örneklemi içindeki 24 sosyal girişimcinin 17'sinin Birleşmiş Milletler'in 2015'e kadar yerine getirilen Binyıl Kalkınma Hedefleri'ni doğrudan etkilediği, görülmüş. Doğrudan katkı sağlayanların yüzde 37.5'inin çevre korunması, yüzde 29'unün yoksullukla savaşma (kadının ekonomik olarak güçlenmesi dâhil), yüzde 29'unun eğitim, yüzde 16'sının çocuk ve anne ölümlerinin azaltılması, yüzde 12.5'inin ise açlık çeken nüfusun azaltılması konularında faaliyet gösterdiği belirtiliyor.
SOSYAL GİRİŞİMCİLERİ KİM DESTEKLER?
Sosyal girişimler, problemlere çözüm geliştirerek sosyal etki ve değer yaratırken aynı zamanda iş modelleriyle ekonomik değer de yaratıyor. Bu konuda Türkiye'deki işletmelerin yarattıkları değer hakkında bir bilgi olmasa da Avrupa'dan bir rakam vermek mümkün. Türkiye Sosyal Girişimcilik Ekosistemi Durum Analizi'nde belirtildiğine göre, sosyal işletmeler Avrupa Birliği'ndeki tüm işletmelerin yüzde 10'unu oluşturuyor ve 11 milyon kişiye istihdam olanağı sağlıyor. Dünyada 1980'li yıllardan itibaren, Türkiye'de ise son 15 yıldır belirgin olarak görülmeye başlandı. Sosyal girişim ekosistemi, Türkiye'de henüz gelişim aşamasında.
Ekosistemi; kamu kurumları ve iş geliştirme merkezleri, hızlandırıcılar, ortak çalışma alanları, üniversiteler, araştırma enstitüleri, yerel yönetimler, fon kuruluşları ve sosyal girişim liderleri gibi aracı kişi ve kurumları kapsıyor. Türkiye'de sosyal girişimcilerin problemlerini çözmek, onlara her anlamda yardımcı olmak ve yalnız kalmamalarını sağlamak için çalışan kuruluşlar var. Dünyada sosyal girişimcilik kavramına adını koyan Ashoka'nın şubesi 'Ashoka Türkiye', 2000'den bu yana faaliyetlerini sürdürüyor. Ashoka'nın fellowship programı, Türkiye'nin dört bir yanında sosyal fayda üretmek için faaliyet gösteren sosyal girişimcileri Ashoka Fellow'u olarak seçiyor ve global Ashoka ağına katıyor. İmece Sosyal İnovasyon Platformu, her yıl Destek Programı adı verdiği ön kuluçka ve kuluçka programı yürütüyor. Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu/Koç University Social Impact Forum (KUSIF), üniversitede sosyal girişimcilik ile ilgili eğitimler, dersler veriyor, alanda Türkiye çapında çalışmalar ve araştırmalar yürütüyor, sosyal girişimcilik ile ilgili kaliteli Türkçe kaynak üreterek sektördeki bilinci ve farkındalığı artırmayı hedefliyor. Ayrıca Türkiye'de sosyal girişim denilince akla; Impact Hub, Sosyal İnovasyon Merkezi, İbrahim Bodur Sosyal Girişimcilik Ödülleri, PwC Sosyal Etki Laboratuvarı, Sabancı Vakfı, Zorlu Grubu, İTÜ Çekirdek, devlet kalkınma ajansları ile Türkiye çapında yürütülen Sosyal Girişimcilik Ağı Projesi, Bilgi Genç Sosyal Girişimci Ödülleri, Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yenilikçi Çözümler Derneği ve TÜBİTAK geliyor. Üniversiteler bünyesinde de çalışmalar yapılıyor. Türkiye'deki mevcut 203 üniversitenin 18'i, aktif ve düzenli olarak sosyal girişimcilik alanında faaliyet yürütüyor.
11. KALKINMA PLANI POLİTİKALARI ARASINDA
Türkiye'deki sosyal girişimcilik ekosistemi erken oluşum aşamasında olduğundan sürekli gelişim içinde. Gelecek beş yıl içinde birçok yeni aktörün ve ağırlık merkezinin ortaya çıkması; destek yapıları, kaynakların sayısı ve işlevlerinin değişmesi; yeni gündemlerin oluşması bekleniyor. Ayrıca özellikle kamu kesiminde sosyal girişimcilik alanındaki finansal ve finansal olmayan destek programlarının geliştirilmesi ve sosyal girişimlerin yanı sıra, sosyal girişimleri destekleyen yapılar için de destek programları tasarlanması gerektiği belirtiliyor. Bu anlayışla 2019-2023 yıllarını içeren 11. Kalkınma Planı kapsamında Sosyal Destek Programı'nın sosyal girişimciliği ve sosyal sorumluluk faaliyetlerini de teşvik edecek şekilde yeniden yapılandırılması, politikalar ve tedbirler arasına alınmış durumda.
Öte yandan bazı kamu kurumlarının sosyal girişimcilik alanındaki destekleri artırmak üzere harekete geçtiklerinin gözlemlenmiş olmasıdır. Özellikle kalkınma ajansları üzerinden bu alanda destekler veriliyor. Örneğin Samsun'da Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı'nın gerçekleştirdiği bilgilendirme seminerleri ve eğitimler veriliyor. Bursa'da Nilüfer İnovasyon Merkezi, sosyal girişimlere hizmet ediyor ve yakın zamanda 'Sosyal Girişimcilik Merkezi' projesini hayata geçirecek. Gaziantep Ticaret Odası, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ortaklığıyla sosyal girişim merkezi kurmayı planlıyor. Ankara Kalkınma Ajansı Eylül 2019'da bu alanda bir Mali Destek Programı çağrısına çıktı.
Ayrıca Sivil Toplum Sektörü Ortaklıklar ve Ağlar Hibe programı kapsamında Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen, Vehbi Koç Vakfı liderliğinde; Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu, Ashoka Türkiye, Sosyal İnovasyon İnisiyatifi Derneği, Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yenilikçi Çözümler Derneği, TED Üniversitesi, Mozaik Foundation (Bosna Hersek) ve Social Enterprise UK (İngiltere) ortaklığı ile bir proje yürütülüyor. Proje kapsamında Türkiye'de sosyal girişimcilik ekosisteminin geliştirilmesi hedefleniyor
FİNANSMAN İMKANLARI KISITLI
Peki, sosyal girişimcileri finansal açıdan kim ya da kimler destekliyor? Yakın dönemde KUSIF'ın 'Türkiye Sosyal Girişimcilik Ekosistemi Durum Analizi Raporu' için yaptığı online ankete göre, Türkiye'de sosyal girişimler için finansman olanakları, çok sınırlı. Sosyal girişimlerin çoğu finansman ihtiyaçlarını ya kişisel kaynaklardan ya da aile ve arkadaş çevresinden sağlıyor.
Yani iki yıl önce yapılan ve ülkedeki finansman imkanlarının kısıtlı olduğuna dikkat çekilen 'Türkiye'de Sosyal Girişimlerin Durumu Raporu'ndaki tespitler, pek değişmemiş. Raporda şunlar belirtilmişti: "Sadece sosyal girişimlere özel tek bir kitle fonlaması (crowdfunding) platformu var ve diğerlerinin tümü teknoloji odaklı. Halihazırdaki melek yatırımcı ağları ya da risk sermayesi şirketleri, sosyal sorumluluk yatırımları kapsamında, vaka bazında ya da yapılandırılmamış bir şekilde destek sunabiliyor. Türkiye'de herhangi bir etki yatırım fonu bulunmamakla birlikte sosyal sorumluluk öncelikli yatırım fonu olarak sınıflandırılabilecek bazı fonlar bulunuyor. Öte yandan, arz tarafında ilgi giderek artmakta ve özellikle de bankaların yürüttüğü birçok çalışma devam ediyor. Bazı bankalar (TEB, Garanti ve Albaraka Türk de dahil olmak üzere) yatırım ya da finansman yerine, kuluçka ya da hızlandırıcı programları sunuyor."
Bu aşamada 2019'daki finansman durumunu ortaya koyması açısından Türkiye'de Sosyal Girişimlerin Durumu raporuna göz attığımızda şu tespitleri görüyoruz:
British Council Türkiye'nin 2019'da hazırladığı bu kapsamlı raporun detaylarını aktardıktan sonra; Türkiye'deki sosyal girişimcilik sürecini çok yakından takip eden ve bu konuda yoğun bir çaba sarf eden Serra Titiz'e 2022'deki durumu sorduk. Mikado Consulting Kurucu ve Yöneticisi Serra Titiz, "Tohum aşamasına yönelik kaynaklar çeşitlendi yıllar içinde. 'Etki Yatırımcılığı' (impact investing) konusu yeni yeni gelmeye başlıyor Türkiye'ye" diyerek günümüzde sosyal girişimlere yönelik finans kaynaklarının hâlâ kısıtlı olduğunu doğruluyor.
Bu arada Türkiye'de melek yatırım yapan kişiler de bulunuyor, ancak sosyal girişimcilere yaptıkları yatırım istenen seviyede değil. KUSIF Sosyal Finansman Rehberi'nde yer alan bilgilere göre, Türkiye'de şu an sosyal pazarda en çok kullanılan araçlar, hibe ve fonlardan oluşuyor. Bu da Türkiye'deki sosyal girişimlerin sürdürülebilirliği konusunda sorunlara yol açıyor. Bunlara ek olarak, ülkemizde henüz yatırım fonları ya da girişimcilik filantropisi fonları bulunmuyor. Borç veren finansal kurumların ise sosyal girişimlere yönelik bir ürünü yok.
Bu noktada görülen o ki; Türkiye'de sosyal girişimciliği ve girişimleri destekleyen kurum ve kuruluşlar yok değil, ancak bunlar bankacılık ve/veya sosyal yatırım faaliyetlerinde bulunan kurumlar olmadığı için, sosyal girişimlere finansal destekten çok, yetkinlik ve kapasite desteği veren kurumlar. Türkiye'de de sosyal girişimlere kredi verecek bankalar, finansman sağlayacak yatırım fonları ve sosyal girişim yatırımcıları ile girişimleri bir araya getirecek aracı kurumların çoğalması gerektiği belirtiliyor.
MEVCUT DESTEKLER HARİTALANIYOR
Bu arada sosyal girişimlere yönelik program ve kurum destekleri hakkında güncel bilgilerin yer aldığı dijital bir açık platform olduğunu da belirtmek gerek. Yekpare Sosyal Girişim Birliği; sosyal girişimleri bilgiye, kaynaklara, desteklere, topluluğa ve pazara eriştirmek için çalışan bir sosyal girişim birliği. Türkiye'de Sosyal Girişimcilik Alanında Mevcut Desteklerin Haritalanması araştırması kapsamında bir veritabanı oluşturuldu. Veritabanının 25 Mayıs 2022 tarihinde yayınlanan birinci versiyonunda toplam 145 kurumun/programın bilgisine, sosyal girişimlere yönelik başvuru süreci devam eden 11, başvuru süreci kapalı olan 65, yıl boyunca başvuruya açık olan 43 ve devam etmeyen 13 program ve kurum desteğini içeriyor. Yekpare.org'da yer alan veritabanı sürekli güncelleniyor. Mevcut sosyal girişim desteklerinden yıl boyunca açık olan diğer programları görmek için söz konusu sitedeki sürekli güncellenen veritabanını ayrıca ziyaret etmekte fayda var.
TÜRKİYE'DEKİ YAKLAŞIK 9 BİN SOSYAL GİRİŞİMDEN 100'Ü ŞÖYLE:
Mumo: Günlük hayatta kullanılan buzdolabı poşeti ve streç film gibi tek kullanımlık plastiklere alternatif doğal içerikli bir saklama kumaşı. https://www.mumowrap.com
BlindLook: Görme engelli bireylerin özgürleşmesi misyonuyla çözümler üretiyor. https://www.blindlook.com/
Evreka, akıllı çözümler geliştirerek dünyadaki atık operasyonlarını yönetme biçimini yeniden şekillendiren global bir SaaS şirketi. Bir atık yönetim platformu. https://evreka.co/tr/
Otsimo: Otizmli çocuklara eğitici oyunlar ve çocukların ailelerine yapay zekâya dayalı kontrol imkanı sunan mobil platform. https://otsimo.com/en/
TOYİ: Nesneleri oyuncaklara dönüştürmelerini kolaylaştırıyor ve oyun kitleriyle çocukların yaratıcılıklarını destekliyor. https://toyi.io/tr/
Adım Adım: Dünya çapında yaygın olan ve 'charity run' olarak bilinen dayanışma koşularını Türkiye'ye taşımak için kurulmuş bir sosyal girişim. Başta koşu olmak üzere yüzme, bisiklet, dağcılık gibi dayanıklılık gerektiren sporlar aracılığıyla sosyal sorumluluk projelerine maddi kaynak ve tanıtım desteği sağlıyor. https://adimadim.org/
b-fit: Kadınlara spor yapma alışkanlığı kazandırarak daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürdürmelerini sağlamak amacıyla çalışıyor. https://shop.b-fit.com.tr/
Gören Duyan: Beş farklı kategoride kayıp, çalıntı ilanlarını bir sayfada toplayıp, ilandaki kayıp evcil hayvanın veya eşyanın konumundaki kullanıcılara mobil bildirim göndererek en kısa sürede bulunmasını sağlamayı amaçlayan sosyal platform. https://www.gorenduyan.com/
Fazla Gıda: Satılamayan gıdaları değerlendirmeye yardım eden, atıl ürünleri ekonomiye, çevreye ve topluma kazandıran teknoloji platformu. https://www.fazlagida.com/
Givin: Kullanıcıların 'öylece duran' eşyalarını satarak sivil toplum kuruluşları için desteğe dönüştürülmesini sağlıyor. Yeni ve ikinci el iyilik platformu. https://givin.co/
Kızlar Sahada: Kız çocuklarını ve her yaştan kadını futbol yoluyla güçlendirerek toplumsal cinsiyet kalıplarını yıkmayı hedefliyor. https://www.kizlarsahada.com/tr
Ecording: Küresel iklim krizine karşı sürdürülebilir ve inovatif çevre teknolojileri geliştiren bir sosyal girişim. Geliştirdiği çözümlerle bireyler ve markaların ortak bir farkındalıkla buluşarak iklim krizine karşı hep birlikte mücadele edebilmelerini sağlıyor. https://ecording.org/
Tarımsal Pazarlama: Çiftçileri internetle buluşturup ürünlerini koruması hakkındaki bilgilere ulaştıran ve tarladaki mahsulünü hem değerinde hem de komisyonsuz daha hızlı bir şekilde satışını kolaylaştırıyor. Hayvanlardaki kolayca önlenebilir hastalıkları ve ürünleri hakkındaki ayarlanabilir tekniklerden habersiz çiftçilerin sıkıntılarını çözüme ulaştırıyor. https://www.tarimsalpazarlama.com/
BinYaprak: Gençleri iş hayatında güçlendiren sosyal girişim. İş hayatına atılmaya hazırlanan farklı coğrafyalardaki üniversiteli kadın ile çalışan kadının ilham, tecrübe ve iş fırsatlarını paylaştıkları dijital bir kız kardeşlik ağı. https://binyaprak.com/
Kodluyoruz: Dünya çapında yazılımlar yetiştirmek için çalışan, Türkiye'yi bir teknoloji geliştirme merkezi yapmayı hedefleyen bir sosyal girişim. https://www.kodluyoruz.org/
Microfon: E-Bursum'un yenilenen yüzü. Özelleştirilmiş eğitim finansmanı hizmeti sunuyor. Kişiye özel finansman çözümleri ve programları oluşturarak eğitimi erişilebilir ve kapsayıcı hale getiriyor. https://microfon.co/
Good4Trust.org: Türetim Ekonomisini hayata geçiren bir platform. Ekolojk ve sosyal açıdan adil üreticileri destekliyor. İnsanların doğayla uyumlu ve barış içinde oldukları bir gelecek için çalışıyor. https://good4trust.org/
Beesportive: İTÜ Çekirdek girişimlerinden. Spor kültürünü insanların hayatlarına yerleştirmeyi ve spor yaparken bireylerin sosyalleşmelerini hedefleyen bir girişim. https://tr.linkedin.com/company/beesportive
Kız Code: Yeterli eğitim desteği göremeyen, göçmen gruplarındaki kız çocuklarını ve genç kadınlarını, kodlama ile tanıştırmayı misyon edinmiş bir sosyal girişim ve sosyal sorumluluk projesi. https://www.kizcode.org/
Uçurtma Projesi: Blokzinciri ile yeni nesil bir çözüm. Öğrencilerin hayallerini gerçekleştirebilmek için gereken finansal desteği bulmalarına yardım etmeyi amaçlayan bir platform. Bunu öğrenciler ile destekçileri buluşturarak destek alabilmelerinin garantisini merkeziyetsiz sunuyor. https://ucurtmaprojesi.com
Toktutmak Elimizde Derneği: Sosyal girişim TOKTUT ile "Askıda ekmek" geleneğini "askıda yemek" olarak dijital ortama taşıyan sosyal girişime destek vererek hem ihtiyacı olanları yiyeceği ulaşmasına yardımcı oluyor hem de pandemi nedeniyle hayli zor zamanlar geçiren restoranlara katkı sağlanabiliyor. https://www.toktut.org
Harmoni Kadın Kooperatifi: Kadınların kendileri ve çocukları için güçlü bir gelecek inşa edebilmeleri amacıyla sosyo‑ekonomik gelişme ve büyüme sağlama arayışı içinde bir araya gelen kadınlardan oluşan bir kooperatif. https://www.harmoniyiz.com/tr/
Joon: Dezavantajlı gruplara mensup zanaatkârların ya da geçim mücadelesi veren mülteciler, kadınlar, engelliler gibi grupların sosyal ve ekonomik katılımını, tasarım kapasitelerini geliştirmek yoluyla sağlamak için kurulmuş bir platformu. https://www.joon.world
TURMEPA – Deniz Temiz Derneği: Gelecek nesillere denizleri temiz olan, daha yaşanabilir bir Türkiye bırakılmasını sağlamak amacıyla kurulmuş bir sivil toplum hareketi. https://www.turmepa.org.tr/
Anlatan Eller: Türk İşaret Dili desteği ile sağır topluma eğitim veren sosyal girişim. https://www.anlataneller.org.tr/
Bilim Virüsü: Çocuklara ve gençlere bilimsel düşünce alışkanlığı ve yeni nesil yetkinlikler kazandıran bir öğrenme platformu. Gücünü bilgiden alan sosyal değişim ve daha iyi bir yaşam hedefiyle çalışan bir sosyal girişim. https://bilimvirusu.com/
Biriktir App: Bireyleri ve kurumları geri dönüşüme teşvik ederek karbon ayak izini azaltıyor. Geri dönüşüm yaptıkça hediye çeki kazandıran bir uygulama. https://biriktir.app/
Dem Derneği: Toplumsal zıtlıklar arasında diyalog alanları yaratarak bu alanlarda deneyimle keşfedilen meselelere sürdürülebilir çözümler üretiyor. Faaliyet alanı ise işiten toplum ile sağır toplum ve işitme engelliler arasında acıma duygusundan uzak diyalog alanları oluşturmak ve meselelere kolektif çözümler üretmek. https://www.demdernek.org/
Esmiyor: İklim krizini ele alan ve düzenli yayınlanan bir podcast serisi. https://www.esmiyor.earth/
Legal Desing Turkey: Hukukta tasarım (legal design) yöntemine ilişkin Türkiye'de farkındalığı artırmak, tasarım ve teknolojiyi kullanarak insan odaklı hukuki ürün/hizmetler, sistemler için çözüm üretmek ve sosyal fayda yaratmayı amaçlıyor. https://www.legaldesignturkey.com/
Cemberapp: Çember, altın günü modeli kullanarak kişilerin hayalleri için arkadaşlarıyla para biriktirebileceği bir sosyal birikim uygulaması. https://cemberapp.com/
Erişilebilir Her Şey: Daha erişilebilir bir yaşama adım atmak isteyen herkese verdiği koçluk ve eğitim hizmetleriyle çözümler sunan bir sosyal girişim. İşyerlerini daha kapsayıcı hale getirmeyi, farklılıklara neden olabilecek başta fiziki koşulları iyileştirmeye odaklanıyor. https://www.erisilebilirhersey.com/
Nivogo: Tekstil üretiminde bir şekilde döngü dışına çıkmış ürünlere gerekli düzenlemeleri bazen tadilat ve yıkama yaparak bu ürünlerin atık olmasını engelliyor. https://nivogo.com/
Kadınların Elinden: Anadolu'daki kadınların ürettiği doğal, katkısız ve organik ürünleri Türkiye'nin dört bir yanına ulaştırmayı hedefliyor. https://www.kadinlarinelinden.com/
Gıda Kurtarma Derneği: Gıda israfı ve gıda atığına yönelik farkındalık, savunuculuk ve gıda bankacılığı faaliyetleri yürütüyor. https://gktd.org/
Sen De Gel Derneği: Ulusal ve uluslararası alanda sınır tanımaksızın, sosyal ve ekonomik alanda nitelikli ve sürdürülebilir gelişimi sağlamak amacıyla projeler üreten, kâr amacı gütmeyen topluluk. Gençleri ve kadınları girişimciliğe yönlendirmek için mikro kredi programları uyguluyor. http://www.sendegel.org.tr/
Onaranlar Kulübü: Üretme, onarma ve paylaşma odağında sosyal fayda projeleri geliştiren sosyal girişim. Amacı; katılımcılık, kapsayıcılık ve sürdürülebilirlik ilkeleriyle yaşanan alanlara aidiyeti artırmak ve birlikte 'iyi'leşmek. https://www.onaranlarkulubu.com/
Hayata Sarıl Derneği: Evsiz, sokakta yaşayan, toplumun yok saydığı insanlar için "Rehabilitasyon Merkezi" vizyonuyla doğmuş ve 2017'de dernek statüsüne kavuşmuş sosyal girişim. https://www.hayatasaril.org.tr/
Bego Jeans: Temiz yarınlar için çevreye‑doğaya‑insana‑ hayata saygılı, sağlıklı, uzun ömürlü ve geri dönüşümlü kotlar tasarlıyor. Depozitolu kot pantolon, mont satıyor. https://www.begojeans.com
TABİT: Teknolojinin imkanları ve nitelikli bilgiyle çiftçilerin verimliliğini ve karlılığını artırmaya yönelik çalışma. Türkiye'de bilgiye, iletişime ve teknolojiye kapalı ve uzak olan çiftçiyi bilişime yaklaştırmaya ve başarıya ulaşan projelerini dünyadaki çiftçilerin hizmetine sunmak için çalışıyor. https://www.tabit.com.tr/
Tospaa: Bilgisayarsız kodlama oyunu, erken yaşta kodlama eğitimi için tasarlanmış ekransız bir kodlama oyunu. https://tospaa.org/
Arkerobox: Çocukların, dünya kültürel mirasına karşı farkındalıklarını geliştirmek için yenilikçi eğitim metotlarıyla deneyimleyerek öğrenmelerini sağlayacak arkeolojik kazı setleri geliştiriyor. https://www.arkerobox.com.tr/
Pulsec: Kurumların elektronik atıklarını atölyeler kapsamında eğitim materyaline çevirerek; öğrenciler için daha verimli ve eğlenceli ders içeriği, kurumlar için daha olumlu halkla ilişkiler ve vergi avantajı, ayrıca doğa için de sürdürülebilir çözümler sağlıyor. https://pulsec.com/
Arbor Impact: Sürdürülebilirlik için inovatif sosyal girişim süreçleri tasarlıyor. Uluslararası standart ve prensipler ışığında tasarladığı projeleriyle idealler ve aksiyonların uyumlaşmasını sağlıyor, çözüme ulaşma yolculuğunu destekliyor. https://arborimpact.com/
Dünyasına İyi Bakanlar Akademisi (DİBA): Dünyasına kalıcı ve pozitif etki bırakmak isteyenleri için eğitim programları hazırlıyor. Akademinin online ücretsiz eğitim programları temel beceriler kazandırıyor. Kazanılan deneyimlerle sosyal girişimcilik ekosisteminde yer alınabiliyor. https://www.dunyasinaiyibakanlar.com/
Inogar Kooperatifi: Tüm hayatların eşit değere sahip olduğu inancıyla eşitsizliği azaltmaya yönelik çalışmalar yürüten bir sosyal kooperatif. Amacı, sosyal değişim ve ekonomik bağımsızlık için kaynakları organize etmek. http://www.inogar.coop/
Anadolu Meraları: Toprak altı ve üstü canlılık ve bereketin güçlenmesi, doğal sistemlerin direncinin yükselmesi ve biyolojik çeşitliliğin artması için çalışıyor. https://www.anadolumera.com/ Ayrıca Anadolu Meraları'nın çatısı altında geliştirilen bir diğer girişim. https://safimera.com/
Genz: Erken hastalık tespiti ve kişiselleştirilmiş tedavi için yeni ve erişilebilir bakım testi çözümleri geliştiren bir biyoteknoloji şirketi. https://genzbio.com/
Laska: Yenilikçi, çevre dostu ve sürdürülebilir üretim yaklaşımlarıyla ömrü biten lastikleri yenilenebilir yakıt ve karbon siyahı olan farklı hammaddeler olarak ekonomiye kazandırıyor. https://www.laska.com.tr/
Macerita: Kullanıcıların üç boyutlu haritalardaki açık alanları keşfedebileceği ve çevrim içi sınıflar aracılığıyla açık hava etkinliklerini öğrenebilecekleri bir keşif platformu. Sürdürülebilir ve bilinçli turizm modellerini sunmanın yanı sıra doğa sporlarına dair bilgi asimetrisinin ortadan kaldırılmasını amaçlıyor ve yerel kalkınmayı destekliyor. https://www.macerita.com/
Moritoys: Yeni nesil oyuncaklar ve okul öncesi çocuklar için oyun ürün ve hizmetleri tasarlıyor. Moritoys "tek kullanımlık" oyuncak kültürünü dönüştürmek ve aileleri çocuk gelişimine en uygun oyuncaklarla buluşturmak için kurulmuş bir sosyal girişim. https://moritoys.com/
Nivogo: Perakende zincirlerinin ve markaların herhangi bir nedenle satıştan çekilerek israf ettiği ürünleri yenileyerek tekrar "satılabilir" hale getiren ve bu ürünlerin kendi satış kanallarında veya marka ortaklarının uygun buldukları yerlerde satışını yapan bir sosyal girişim. https://nivogo.com/
Oleatex: Bitkisel atıklardan yüzde 100 vegan ve sürdürülebilir deri üretiyor. Oleatex adı verilen bitki bazlı deri, hakiki ve sentetik derinin kullanıldığı tüm alanlarda doğal bir alternatif olarak tasarlanmış. https://oleatex.com/
Soy Tarım Teknolojileri: Bitkilere kontrollü su salınımı sağlayan bir hidrojel üretiyor. Bu sayede SOYL-GEL, doğal kaynakların aşırı kullanımını engelliyor ve çevre kirliliğini azaltıyor. http://soylgel.com/
This is Mana: Evler ve kadınlar için, adil ticaret ilkelerinden ödün vermeden, sürdürülebilir ürünler üreten bir sosyal girişim. Tekstil perakendecisi markalara, kendi atıklarından yeni ürünler tasarlayarak üretim ve tasarım desteği sağlıyor. https://thisismana.com/
ALGBİO: Endüstriyel atık suları ve baca gazlarını mikroalgler yardımıyla arıtarak karbon negatif biyoyakıt ve biyoplastik üretiyor. Mikroalgler, fotosentezle baca gazlarından CO2 yakalıyor, aynı zamanda atık suyun içinden azot ve fosforu gidererek müsilaj sorununu önlüyor. https://www.algbio.com/
Robotel Derneği: Öncelikle çocuklar olmak üzere, el ve parmak protez ihtiyacı duyan bireylere üç boyutlu yazıcılarla kişiye özel ölçü ve niteliklerde, ekonomik ve kullanılabilir mekanik ellerin ücretsiz paylaşıldığı bir sivil toplum kurumu. https://robotel.org/
Önemsiyoruz: Risk altındaki çocukların ve çevresindeki yetişkinlerin sosyal, kültürel ve ekonomik alanda nitelikli ve sürdürülebilir gelişimlerini sağlama, psiko‑sosyal iyi oluş hallerini desteklemek için çalışıyor. Good4trust.org/önemsiyoruz
Phoca Goods: Kârını 'Geleceğe Dokunan Anneler' projesiyle çocuklukta duygusal ihmal konusunda farkındalık yaratmaya aktaran, tasarımdan üretime etik kurallar çerçevesinde üreten bir 0‑6 yaş çocuk tekstil markası. https://www.phocagoods.com
İyiEkim: Sağlıklı, katkısız ve doğal gıdaların, şehir hayatında daha erişilebilir ve üretilebilir olmasını sağlamak için çalışıyor. Doğal Mantar kitleri, mantar yemenin çok ötesinde bir deneyim sunuyor. https://www.iyiekim.com
Composeit: Evsel atık dönüşümüyle evlerde kendi toprağı ve gıdasını üretmeyi sağlıyor. https://composeit.co/
Mekanda Adalet Derneği (MAD): İstanbul ve ötesinde; daha adil, demokratik, ekolojik kent ve kırsal mekanlarda yaşama hedefiyle disiplinler-arası çalışmalar yapmak; yenilikçi, nitelikli ve kamusal bilgi üretmek, biriktirmek ve paylaşmak için kuruldu. https://beyond.istanbul
Nahıl / Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı: Türkiye'nin dört bir yanından kadın kooperatifleri ve bireysel kadın üreticiler tarafından üretilen el emeği, doğa dostu, özel tasarım ürünlerin pazarlama ve satışını yapıyor. platformhttps://www.nahil.com.tr/
Gekoo: Toprakların temiz kaldığı, çocukların mutlu olduğu, ekolojik ve adil bir gezegen yaratmanın hayaliyle bir sosyal ve eko-girişim. https://www.gekoo.com.tr/
Açık Gıda Ağı: Gıda üreticileri, dağıtımcıları ve tüketicilerin bir araya gelerek aracısız gıda alışverişi yapmalarına olanak sunan bir sosyal gıda platformu. https://www.acikgida.com
Ottan: Meyve-sebze kabukları, dökülen yapraklar gibi organik atıklardan sürdürülebilir üretim yöntemleriyle ileri dönüştürülmüş, estetik ürünler üreten ve satışa sunan girişim. ''Tüketmeden üretmek'' mottosuyla tek bir ağaca bile zarar vermeden eşya üretmenin mümkün olduğuna dikkat çekiyor. https://tr.ottanstudio.com/
Bilim Kutusu: Her çocuğun doğuştan bir bilim insanı olduğu ve çocuklardaki bu araştırmacı potansiyellerinin desteklenmesi gerektiğine dayanan sosyal girişim. https://bilimkutusu.com
Kokopelli Şehirde: Ekoloji ve sürdürülebilir yaşam üzerine çocuk ve yetişkinlere yönelik öğrenme ve deneyimleme alanı sunan bir sosyal girişim. Üreten kent bostanlarıyla kendi gıdamızı yetiştirip, iklim krizi için somut adımlar atılmasını sağlamak için çalışıyor. https://www.kokopellisehirde.com/
Puduhepa ve Kız Kardeşleri: Kız çocuklarının, Anadolu topraklarından çıkmış kadınların başarı hikayelerinden ilham alarak, güçlerinin farkına vararak, kendilerine güvenerek büyümeleri için oyuncak setleri üretiyor. https://puduhepavekizkardesleri.com/
İyimser Abla: Kadın kooperatifleri ve kurumsal şirketler arasında köprü oluyor. Bu sayede hem kadın kooperatiflerinin kapasitesini güçlendirmeyi hem de özel sektörde kurumsal sosyal sorumluluk bilincinin gelişmesine desteklemeyi amaçlıyor. https://www.iyimserabla.com/
Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV): Yoksulluk ve eşitsizliklerin var olmadığı güçlü bir toplum oluşturmaya katkıda bulunmak amacıyla kadınların yaşamlarını iyileştirme çabalarına destek olmak ve yerel kalkınmadaki liderliklerini güçlendirmek için çalışıyor. https://www.kedv.org.tr/
Başka Bir Okul Mümkün (BBOM) Derneği: Türkiye'de okul öncesi ve ilkokul eğitiminin katılım ve barış odağında derinleşmesine katkıda bulunan bir sivil toplum kuruluşu. https://www.baskabirokulmumkun.org/
Buğday Derneği: Bütüncül yaşam felsefesine inanarak sürdürülebilir modeller kurma ve bu var olan modelleri destekleme çalışmaları yürütüyor. https://www.bugday.org/blog/
Tolkido: Ekransız ve akıllı oyun arkadaşı. 0‑6 yaş arasındaki çocukların dil ve konuşma becerilerini geliştiren sesle etkileşimli bir eğitici oyun sistemi. Her çocuğun dil ve gelişim seviyesine göre farklı oyun setleri öneren yapay zekâlı bir ebeveyn uygulamasıyla kullanılıyor. https://tolkido.com/
Öğrenme Tasarımları: "Öğrenmek Eğlencelidir'' mottosuyla çocuk, genç, yetişkin, herkesin oynama ve öğrenme hakkını savunarak oyunlar ve yenilikçi öğrenme programları tasarlıyor. https://ogrenmetasarimlari.com/
Giyi: Döngüsel tasarım yaklaşımıyla üretim atığı kumaşları, aksesuarlara dönüştürüyor. Kadın kooperatifleri iş birliğiyle sorumlu üretim ve adil çalışma koşullarını esas alıyor. https://www.giyiworld.com/
Compose-it: Evsel atık dönüşümü ile kendi toprağını ve gıdanı üretmeni sağlıyor. Yaratılan küçük bostanlar ile doğallığı eve taşıyor. http://composeit.co
Agri tech: Tarım teknolojilerinde İngiltere-Türkiye iş birliğini desteklemek için kapasite geliştirme ve ağ oluşturma projesi. http://agritech-network.com
Kütüp-Anne Platformu: Kamusal bir mekan olan kütüphanelerin toplumun her kesiminden çocuğa yaşam kalitesini artıracak, hayal gücünü destekleyecek ve bilgide derinleştirecek ücretsiz materyal ve hizmeti sürdürülebilir şekilde sağlaması için gönüllülük esaslı çalışıyor. https://www.kutupanne.com/
Açık Alan Derneği: Yoksulluk nedeniyle gıdaya ve temel ihtiyaçlara erişemeyen ve düzenli geliri olmayan aileleri, destekçilerle doğrudan eşleştirerek dayanışmanın etkili bir şekilde devam etmesi için hazırlanan dijital platform. https://derinyoksullukagi.org/
Döngü Kooperatifi: Tarımsal üretimin desteklenmesi ve güçlendirilmesi, köylünün topraklarını işlemeye devam etmesi için çözüm ve modeller oluşturmayı amaçlayan bir araştırma/geliştirme kooperatifi. Kırsaldaki kadının konumunu güçlendirmek ve kırsalda kalkınmaya katkı sağlamayı hedefliyor. https://dongukoop.com/
The Karia Hub / Komünite Bodrum: Bodrum'da yaşayan farklı sektörlerden genç girişimcilerin deneyim ve uzmanlıklarını bir araya getirip iş birliği yapmayı, paylaşmayı, ortak yaratım platformu oluşturmayı hedefleyen sosyal girişim modeli.
Komünite: Türkiye'nin en yetenekli yaratıcıları bir araya gelip, fikir ve kariyerlerini dünya standartlarında bir topluluğun yardımıyla bir adım ileriye götürmeye çalışıyor. https://komunite.com.tr/
Nevruz Köyü Kadın Kooperatifi: Çanakkale'nin Yenice ilçesine bağlı Nevruz Köyü'nde tekstil ve hediyelik eşya ürünlerinde emeklerini sergileyen kadınların kurduğu kooperatif.
Köy Okulları Değişim Ağı Derneği (KODA): Köylerde eğitimin kalitesini artırmak için bir araya gelmiş öğretmen ve gönüllüler topluluğu. https://kodegisim.org/
Abra Tasarım Stüdyosu: Kentsel tasarımdan mobilya tasarımına farklı ölçeklerde işler üretiyor.
İdema: Türkiye ve dünyanın çeşitli noktalarında sosyo-ekonomik kalkınma alanında projeler geliştiren, uygulayan ve yeni fikirleri hayata geçiren, sosyal girişimci üç ortak tarafından kurulmuş özel bir girişim. https://idema.com.tr/home
İmece LAB: Sosyal, ekolojik ve kültürel konulara yenilikçi ve sürdürülebilir çözümler üreterek değişime öncülük eden kişi ve kurumları doğru kaynaklarla buluşturan bir sosyal inovasyon platformu. https://imece.com/
Engelsiz Çeviri: İşitme engelli bireylerin okuduklarını anlamalarına yardımcı olan sosyal girişim. http://www.engelsizceviri.com/
ArborImpact: Sosyal fayda üretir, etki odaklı tasarım, gelişim ve girişim perspektifi ile hedeflenen değişim alanlarında pozitif değer yaratır. https://arborimpact.com/
140journos: Geleneksel gazetecilikten uzak ve merkeziyetçi olmayan bir "alternatif" medya yayıncısı. https://140journos.com/
güler legacy: 11–18 yaşları arasındaki gençlere basketbol eğitimi sağlayan bir spor eğitimi girişimi. Antrenörlerin, öğretmenlerin ve velilerin geri bildirimleri ve tam burs programı ile desteklenen bu sistem, öğrenci-sporcuları zihinsel ve fiziksel olarak destekliyor. https://www.gulerlegacy.com/
maide: Türkiye'deki göçmen ve dezavantajlı kadınların nitelikli iş gücüne katılımı ve sosyal uyumunu sağlama amacıyla gastronomiye dair üretim ve eğitim sunan bir sosyal girişim.
mektepp: Öğrencilere daha ilgi çekici bir eğitim ortamı oluşturarak eleştirel düşünebilme ve özgüven niteliklerini artırmayı hedefleyen bir dijital platform. Dijital ortamda, öğretmenlerin ders içi etkinlikleri ve içerikleri paylaşılıyor. https://mektepp.com/
Askıda Ne Var: Üniversite öğrencilerine yemek, kıyafet, tiyatro bileti, konser bileti, kitap, yurtdışı staj gibi ürün ve hizmetlerin ücretsiz sunulmasını sağlayan bir sosyal girişim. https://askidanevar.com/
Mikado Danışmanlık: Sürdürülebilir kalkınma için modeller yaratan bir sosyal girişim. Kaynakların mobilize edilmesi ve işbirlikleri geliştirilmesiyle sosyal etkiyi maksimize ederek çok boyutlu sosyal fayda ve toplumsal dönüşüm yaratıyor. https://www.mikadoconsulting.com/
Gençtur: Amacı gençlerin bireysel, sosyal ve kültürel gelişimlerine destek olacak her türlü etkinliğe en uygun koşullarda katılmaları için olanaklar geliştirmek, var olan olanaklara en hızlı şekilde ulaşmalarını sağlayan bir sosyal girişim. https://genctur.com.tr/
İhtiyaç Haritası: Yardımlaşmak için kurulan bir sosyal girişimcilik örneği. Harita üzerinden geliştirilen online platformda ihtiyaç sahipleri konum ve ihtiyaçlarını giriyor. Destek olmak isteyenler de ihtiyacı karşılamak için haritaya yapacağı desteği giriyor. Sonrasında işlemler doğrulanıyor. https://www.ihtiyacharitasi.org/
Yuvarla: Küsuratlı harcama tutarlarını en yakın TL'ye yukarı yuvarlayıp, kuruşların yüzde 100'ü seçilen vakıf/derneğe bağışlanabiliyor. https://yuvarla.com/
Wewalk: Görme engelli bireyler için Vestel ve Young Guru Academy iş birliği ile geliştirilen akıllı bir baston. Bireylerin gün içinde rutin işlerini kolay bir hale getirmeyi amaçlıyor. https://wewalk.io
