PARA RÖPORTAJ/ ÜRÜN DİRİER Psikolog ve iletişim uzmanı Cenk Erdem, geçtiğimiz günlerde teknoloji gurusu Tansu Yeğen ile beraber Metaverse üzerinden Mısır turuna çıkmıştı. Daha önce de Lenovo'nun Disney iş birliğiyle çıkardığı artırılmış gerçeklik gözlüğü ve ışın kılıcı sayesinde Star Wars'tan Kylo Ren ile bizzat savaşmış olan Erdem, Metaverse dünyasına ilişkin merak edilenleri anlattı.
Metaverse'ün geleceğini nasıl görüyorsunuz? Metaverse'e inananlardan mısınız yoksa balon olduğunu düşünenlerden mi?
Son günlerde teknoloji, sosyal medya, haber gündemini meşgul ettiği kadar iş dünyası ve pazarlama gündemini de meşgul etmeye başlayan Metaverse heyecanı aslında orijinalinde bir sanal evren tasarımı olarak artırılmış gerçeklik cihazları üzerinden tamamen zihinsel olarak tüm varlığımızla içine gireceğimiz algısal evreni kastediyor. Metaverse deneyiminde sanal avatarınızla fiziksel ortamın birleşmesi gerekiyor ve ülkemiz açısından bakacak olursak özetle, o teknoloji henüz bizde yok. Dünyada metaverse deneyiminin layıkıyla yerleşmesi için de her şeyden öncelikle kesintisiz bir internet erişiminin sağlanması gerekiyor.
Metaverse, avatarlarımızın bağlanabileceği, oynayabileceği, çalışabileceği, iletişim kurabileceği ve sosyalleşebileceği sanal bir çevrimiçi dünya ancak Ocak 2021 itibariyle dünya çapında 4,66 milyar aktif internet kullanıcısı olduğu halde dünyanın her yerinde internet kullanıcıları aynı düzeyde teknolojik yatırımların yapıldığı, alt yapının ve internet hızının olduğu aynı refah düzeyinde ülkelerde yaşamıyor. Üstelik internet kullanıcıları aynı iyi eğitim koşullarında aynı teknoloji becerilerini geliştirme olanaklarına da sahip değiller. Yaşadığımız sistemde parayla ilişkili olarak imkanlar farklı, metaverse de her ne kadar evrenötesi anlamına gelse de önünde sonunda sermayeye ve sisteme dayalı yeni bir pazarlama alanı. Metaverse alternatif bir dünya sunmuyor, bildiğimiz sistemi yeni bir makyajla satıyor.
Cenk Erdem'in avatarı
Metaverse bilgisayar ve donanım pazarını nasıl etkileyecek, ne yönde şekillendirecek?
Metaverse, internetin bir sonraki evrimi olarak pompalanıyor. Konseptin başarılı olması durumunda, Sosyal Medya, Video Oyunları, E-ticaret ve Blockchain dahil olmak üzere farklı alanlarda sermaye sahiplerine trilyonlarca dolarlık fırsatlar sağlayacak. Burada girişimci yeni fikirler elbette yeni zenginler olabilir. Bugün nasıl dünyanın en zengin erkeklerinin en önde gidenleri dijital alanda işler başaranlarsa, hali hazırda bu alanda imkanları olanlara daha çok güç katacağına inanıyorum. Şimdilik farklı uygulamalar üzerinden girilen metaverse deneyiminde ideal olarak platformların buluşabilmesi gerekiyor, maalesef henüz bu aşamada da netlik göremiyorum.
Ar-Vr teknolojileri ne aşamada? Mesela şu an istesek sanal alemin içinde işe gidip gelebilir, etkinliklere katılabilir miyiz?
İletişim işinde sanal gerçeklik gözlükleri uzun bir süredir kullanılıyor. Elbette ki adı üstünde artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklikten daha üstün bir teknoloji. Sanal gerçeklikte gözlüğü takıp, diyelim Madonna'yı izliyorsunuz ancak artırılmış gerçeklikte Madonna yanınıza geliyor. İletişim işinde 4 yıldır Lenovo Türkiye'nin medya direktörlüğünü yapan biri olarak Lenovo'nun Disney iş birliği ile çıkardığı "Artırılmış Gerçeklik" gözlüğü ve ışın kılıcı sayesinde Star Wars' tan Kylo Ren ile bizzat savaşmıştım. O deneyim alanı Türkiye'de bir ilkti ve gerçekti. Lenovo'nun Jedi Challenges artırılmış gerçeklik tabanlı uygulaması, satışa sunulmadan önce mekâna özel olarak ilk kez sunulmuştu. Ne var ki şu anda artırılmış gerçeklik teknolojisi çok pahalı bir teknoloji, yaygınlaşması için daha çok zaman var. Buna rağmen iş dünyası özellikle artırılmış gerçeklik teknolojisinden perakende sektöründe faydalanmak üzere adımlar atıyor. İleride, artırılmış gerçeklik yaygınlaşarak bir kullanıcının ihtiyaç duyduğu her neyse bulmak için mağaza düzeninde gezinmesine yardımcı olabilir. Şimdilik telefon üzerinden artırılmış gerçeklik uygulamaları ile fiziksel olarak girdiğiniz mağazada aradığınız ürünü bulmanızı kolaylaştıracak teknolojiler konuşuluyor. Aslında her şey sırayla yaygınlaşıyor. Önce ödeme sistemleri bir yerleşsin, sonra bize daha çok para harcatacak yeni evrenler de gelecek. Mesela Çin'de birçok noktada yüz tanıma teknolojisinden faydalanan ödeme sistemleri yaygınlaşıyor. Banka hesaplarına erişim için yüzlerini tanımlatan milyonlarca kişi, alışverişlerini sadece "gülümseyerek" yapabiliyor. Geçtiğimiz günlerde de teknoloji gurusu Tansu Yeğen ile beraber Metaverse üzerinden Mısır turuna çıkmıştım.
Metaverse'te yüksek fiyatlara arsalar satılıyor. Bu platformlara yatırım yapmayı mantıklı buluyor musunuz?
Bu soruya profesyonel alanım ya da ilgilendiğim bir alan bile olmadığı için cevap vermem doğru olmaz. Ancak bana kalırsa aynı gerçek dünyada olduğu gibi, dijital arazi yatırımcıları, olsa olsa mülklerinin değerinin artacağına inanan spekülatörler olabilir. Bu işleri takip etmek de ayrı bir kafa, disiplin ve takip gerektiriyor. Henüz tek bir platformdan da bahsedilmiyor ki. Diyelim eğlence devi Disney bile kendi Metaverse sistemini kurmak için harekete geçti. Mesela Disney, ürün ve platformlarında sunduğu her şeyi deneyimlemeleri için tüketicilere kim bilir neler sunacak? Velhasıl biz tüketiciler sistemde ne oluyorsa metaverse ile aynını yaşayacağız. Buna göre elbette ellerini ovuşturan sermaye sahibi yatırımcılar var. Para parayı çeker.
Sizce önümüzdeki 5 yıl içinde Metaverse'te hangi aşamaya kadar geliriz? Yani hayatımıza ne kadar girmiş olur?
Yakın gelecekte yeni nesil artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik ortamlarının daha çok yaygınlaşmasını bekliyorum. Artırılmış gerçeklik, yeni teknoloji entegre platformlarda şu anda olduğundan daha yaygın olacak. Ben şahsen tutku alanlarım olarak işin müzik ve sinema tarafıyla daha büyük heyecan duyuyorum. Nasıl hologram teknolojisi geliştiyse AR teknolojisi ile daha büyük heyecanlar bizi bekliyor. Bu yıl efsanevi pop grubu ABBA, George Lucas stüdyoları tarafından yaratılan avatar ABBA kadrosuyla 2022 yılında hologram dünya turnesine çıkıyor. Disko efsaneleri genç yıllarındaki halleriyle sahnede olacak. ABBAtar Voyage turnesinde teknolojiyle parlayacak. Belki Whitney Houston, Amy Winehouse gibi kaybettiğimiz dev isimlerle de yeni teknolojiler sayesinde yeniden buluşmak olağanüstü olabilir. Ya da diyelim korku sinemasını düşünün, vaktinde Universal stüdyolarında gördüğümüz Jaws, artırılmış gerçeklik ile farklı bir platformda plaj kıyısına gelebilir. Hayatımıza daha çok heyecan bile girse bir psikolog olarak yüz yüze iletişimin ve fiziksel sosyal deneyimin kıymetinin çok büyük olduğunun altını çizmek istiyorum. Nasıl sosyal medya platformları iletişim becerileri özellikle dijitale doğanlar arasında gittikçe kayboluyorsa, nasıl sosyal medya ile fazla meşguliyet literatüre göre depresif ruh halini tetikliyorsa, yaşadığımız dünyadan iyice kopmak sanıldığının aksine ruh sağlığını ve yaşam zevk alma kabiliyetini tehdit edebilir.
