PARA TARIM/ İDRİZ ÇOKAL Para Dergisi'ni takip edenler bilir... Hemen hemen her türlü ürünün piyasadaki hareketlerini takip eden bir ekibiz. Çarşı pazar dolaşıp ürün fiyatlarındaki değişimleri, nedenleriyle birlikte aktarmaya çalışıyoruz. Bu kez radarımıza limon, mandalina, portakal ve greyfurttan oluşan narenciye grubu ürünler girdi. Bu ürünlerde ilk hasatlar, erkenci mandalina ve limonda başladı. İzmir mandalinası olarak bilinen satsuma hasadı, ekim sonu başlayacak. Sonra portakal ve greyfurt devreye girecek.
Bu yıl narenciyede üretim rekorları bekleniyor. Tabir yerinde ise bolluk fışkırıyor. Bu durum biz tüketiciler için iyi bir haber olsa da sahada durum biraz farklı. Tarihi üretim rekorları beklendiği bir dönemde durum, çiftçi açısından pek iç acıcı değil. Bugün market, manav ve pazarlarda 13-20 liraya aldığımız erkenci limon ve mandalinaların tarladaki fiyatları 2-3 lira seviyelerinde. Çiftçi ürün maliyetlerinin 5-6 lira seviyesinde olduğunu vurgulayarak, mevcut fiyatların böyle devam etmesi halinde ürünlerin dalında kalacağı uyarısında bulunuyor.
Türkiye genelinde 2020'de 1 milyon 802 bin ton narenciye ihraç ederken, 2021 yılında 1 milyon 963 bin ton, 2022'de ise 1 milyon 940 bin tona ulaştı. 2022 yılında Türkiye geneli narenciye ihracatı 904 milyon dolar olarak gerçekleşti. Narenciye ihracatında 463 milyon dolarla mandarin ilk sırada yer alırken, limon ihracatında da 272 milyon dolar oldu. Portakal ihracatı 98 milyon dolar olurken, greyfurt ihracatının ise 69 milyon dolar olarak gerçekleşti.
EGE'DE REKOR ARTIŞLAR VAR
Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkan Yardımcısı ve Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Hayrettin Uçak'ın verdiği bilgiye göre, bu yıl narenciyede rekorlar kırılacak. 2023 sezonunda portakalda bir önceki yıla göre önemli bir yükseliş var. En büyük artış, büyük oranda Washington çeşidinde kendini gösteriyor. 2023 sezonunda portakal üretiminde bir önceki yıla göre İzmir'de yüzde 13, Muğla'da yüzde 158, Aydın'da yüzde 528 verim artışı var. 2023 sezonunda portakal üretiminde bir önceki yıla göre yüzde 208 ivme söz konusu. Satsuma mandalinada ise 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 16'lık gelişim bekleniyor. Aydın'da yüzde 76, Balıkesir'de yüzde 12, İzmir'de yüzde 4, Muğla'da yüzde 23 verim artışı tespit edilmiş. Limon üretiminde bir önceki yıla göre yüzde 213 artış bekleniyor. Muğla'da yüzde 222'lik bir artış öngörülüyor. Greyfurtta ise 2023/24 rekoltesi yüzde 10 artış olacağı yönünde.
2023 rekolte tahminlerine göre; Ege Bölgesi'nde portakal 2022'de 105 bin 189 tondan 2023'de 324 bin 663 tona yükseldi, mandalina 2022'de 256 bin 69 tondan 2022 yılında 299 bin 260 tona artış gösterirken, limon 2022'de 44 bin 121 tondan 2022'de 138 bin 326 tona ilerledi, greyfurt ise 6 bin 190 tondan 6 bin 831 tona ilerleme kaydetti.
İHRACATIN LOKOLOTİFİ SATMUMA
Rekolte artışını değerlendiren Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Hayrettin Uçak, ihracat pazarlarının henüz tam başlamadığını belirterek fiyatların bir süre sonra dengeye kavuşacağını belirtiyor. Bu sezon narenciyede 1 milyar dolarlık hedefi aşacaklarını söyleyen Uçak, "İhracatta hareketlilik ekim ortası başlar. Şu anda piyasaya gelen ürünler iç piyasaya dönük. İhracatın lokomotifi olan satsuma hasadı henüz başlamadı. İhracatla birlikte piyasa dengeyi bulur" diyor. İhracat rakamları ile ilgili de bilgi veren Uçak, şunları söyledi:
"Ülkemiz narenciye üretiminde dünyada sekizinci, Avrupa'da ikinci sırada yer alıyor. Narenciye ihracatımızın yüzde 70'ine yakınını gerçekleştirdiğimiz ana pazarlarımız Rusya'ya 2022 yılında 429 milyon dolar, Ukrayna'ya 84 milyon dolar, Irak'a 68 milyon dolar, Polonya'ya yüzde 33 artışla 46 milyon dolar, Romanya'ya 42 milyon dolarlık dışsatım gerçekleştirdik. Narenciyede 2022 yılına göre bu sezon ürün miktarı oldukça yüksek. Kayda değer bir verim artışı var. Kalite beklentisi ortalamanın üzerinde. Ege Bölgesi'nde 2022/23 sezonunda yüzde 14'lük artış yakaladık. 2023/24 sezonunda ise yüzde 86 artış öngörülüyor. 2023/24 dönemi narenciyede rekorlar kıracağımız en bereketli dönemimiz olacak. Hedefimiz 1 milyar doları Türkiye'ye kazandırmak."
"HEM REKOLTE HEM DE KALİTE ÇOK İYİ"
Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Ferhat Gürüz de yaptığı açıklamada hem rekoltenin hem de kalitenin çok iyi olduğunu belirtiyor. Ancak sezon açılışındaki fiyatların üretici açısından sıkıntı olduğunu vurguluyor. Gürüz, özellikle mandalina fiyatlarının üretici açısından endişe verici olduğunu belirterek, ihracat sezonunun başlamasıyla birlikte fiyatların normale dönmesini bekliyor.
Ağırlıklı olarak narenciye ihracatıyla uğraşan İzmir merkezli Kral Tarım'ın Genel Müdürü Erdinç İnan Yılmaz da yaptığı değerlendirmede rekoltenin yüksek olduğunu ancak ilk ürünlerin ihracat kalibresinde olmadığını söylüyor. İhracat sezonu öncesinde sürekli arazide bahçe gezen Erdinç İnan Yılmaz, "Dalgalı bir ürün var. Bazı yerlerde çok iyi bazı yerlerde meyveler çok küçük. İhracat kalibresi açısından ürün boyutları önemli. Maliyetler nedeniyle gübrelemeler yeterli olmadı. Rekolte iyi ama her ürün ihracata uygun değil" diyor. Fiyatlarla ilgili de değerlendirmelerde bulunan Yılmaz, limonun tarlada 3-4 lira arasında satıldığını iyi limonun ise 10 TL'ye kadar çıktığını söylüyor. Yılmaz da fiyatların bir süre sonra dengeye oturacağını belirtiyor. İhracatta Rusya pazarının bu sene daha iyi olacağını belirten Yılmaz, "Ukrayna savaşı nedeniyle özellikle Hırvatistan Rusya'ya ihracat yapamıyor. Bu pazarda bizi daha avantajlı hale getiriyor" diyor.
ÜRETİCİLER FİYATTAN DERTLİ
Narenciye fiyatları tüketici ve ihracatçıyı sevindirirken bir de madalyonun öbür tarafı var. Peki, üretici tarafı bu konuda ne diyor? Narenciye grubunun tarladan çıkış fiyatları kalitesine ve ürüne göre 2-10 lira arasında değişiyor. Gübre, ilaç, lojistik, işçilik maliyetlerinin yükseldiği bir ortamda üretici tarafındaki fiyat düşüşleri haliyle narenciye çiftçisini mutlu etmiyor. Narenciye üretiminde ilk sırada olan Adana Seyhan Ziraat Odası Başkanı Süleyman Girmen, limonun tarlada 2-6 lira arasında alıcı bulabildiğini belirtiyor. Fiyatların geçen yılın çok altında kaldığını belirten Süleyman Girmen, "Maliyetler yüzde 100 artarken fiyatın yarı yarıya düşmesi üreticiyi zora sokar. 2 TL toplama maliyetini karşılamaz. Bu fiyatlarla üreticinin ayakta kalması çok zor. Üretimin rekor kırdığı doğru ama üreticinin durumu ne olacak" diyor. İhracatçının bu yıl alımlarda geciktiğini belirten Girmen, "Güney Afrika'nın ihracat sezonu uzayınca bizi etkiledi. Doğal olarak ihracatçı alımı geciktirdi. Hasadı yapılan ürünler iç piyasaya kaldı. Bu da üreticiden alımları durdurdu. Olayın özeti budur. Bu noktada ihracatın teşvik edilerek piyasanın dengelenmesi gerekir" diye konuşuyor.
"ÜRETİCİ ERKEN HASATTAN VAZGEÇMELİ"
Girmen, erken hasat konusunda da bir uyarıda bulunuyor. Üreticiye bu konuda çağrı yapan Girmen, "İğneyi başkasına batırırken çuvaldızı da kendimize batırmamız lazım. Üretici erken hasattan vazgeçmeli. Ürünü zamanında ve belirlenen takvimlerde hasat etmeli. Piyasanın bozulmasının nedenlerinden biri de erken hasattır" diyor.
Mersin Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz da yaptığı değerlendirmede rekoltede rekorun kırılacağı bir dönemde üreticinin zor durumda olduğunu vurguladı. Üreticinin zarar görmemesi için çareler aradıklarını söyleyen Musa Yılmaz, "Maliyeti 6-7 lira olan limonun fiyatı 2 liraya kadar düştü. Önümüzdeki günlerde hem ihracatçılar hem üreticiler toplantılar yapıp bir çözüm bulmaya çalışacağız" diyor. Yılmaz, ihracatın önünün açılıp, teşvik edilmesiyle sorunun çözülebileceğini söylüyor.
TUZAKLAR KURULDU!
Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği ve İzmir Tarım ve Orman İl Müdürlüğü iş birliğinde yürütülen 'Akdeniz Meyve Sineğine Karşı Biyoteknik Mücadelenin Yaygınlaştırılması Projesi' ve 'İyi Tarım Uygulamaları Projesi' kapsamında toplamda 8 bin Akdeniz Meyve Sineği tuzağı üreticilere dağıtıldı.
Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkan Yardımcısı Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Hayrettin Uçak, "Ürkmez, Gümüldür, Seferihisar'ı kapsayan bölgemiz İzmir'de narenciye üretimimiz ve ihracatımızın merkezi durumunda. Biz aslında Ege İhracatçı Birlikleri olarak yaptığımız bütçe planlaması çerçevesinde bu sezon Akdeniz Meyve Sineğine Karşı Biyoteknik Mücadelenin Yaygınlaştırılması Projesi ve Üretimden İhracata İyi Tarım Uygulamaları Projeleri kapsamında 2 bin 500 adet Akdeniz Meyve Sineği alımına karar vermiştik. Gümüldür'de üreticilerle bir araya geldiğimiz etkinlikte milletvekilimiz Ceyda Bölünmez, Çankırı 2 bin 500 tuzak daha artırarak 5 bin adet tuzak vermemizi talep etti. Biz de bu talebi yerine getiriyoruz ve ilave 2 bin 500 adet tuzak alımını gerçekleştiriyoruz. Umarız bölgemizdeki üreticimiz bu tuzaklardan en verimli şekilde kullanırlar ve kalıntı sorununu hep birlikte aşabiliriz" diye konuştu.
TÜRKİYE'NİN NARENCİYE MERKEZLERİ
Mandalina: Hatay ve İzmir
Satsuma: İzmir, Muğla, Aydın
Portakal: Adana, Mersin, İzmir, Antalya
Limon: Adana, Mersin ve İzmir
Greyfurt: Adana ve Mersin
