PARA TURİZM/ KEREM KÖFTEOĞLU Para Dergisi okurları için hazırladığımız bu özet değerlendirme; ince ayrıntılarıyla ve bütün yönleriyle Eskişehir Anadolu Üniversitesi öğretim üyesi, şimdi emekli olan Prof. Dr. Nazmi Kozak'ın 13 ciltlik Sözlü Turizm Tarihi'nde yer alıyor.
Cumhuriyet ve insan kaynağı
Cumhuriyet'in 1. yüzyılının sonunda Türkiye, çok az ülkeye nasip olabilecek tarihi ve kültürel mirasa sahiptir. Bunun yanısıra, turizmde, daha doğru tanımla seyahat endüstrisinde önemli bir avantaja daha sahiptir. O da Cumhuriyet'in ürünü olan insan kaynağıdır.
Türkiye, Cumhuriyet sayesinde bugün dünya turizminde bir aktördür. Türkiye bu alanda sahip olduğu bu önemli değerleri hakkıyla değerlendiremese, uluslararası alanda karşılığını alamasa da bu değerlerin varlığı bilinen bir gerçektir.
Cumhuriyet ve turizm
Türkiye'nin turizmde bunun kadar önemli bir avantajı da insan kaynaklarıdır. Türkiye'nin dar anlamda turizmde, geniş ve doğru tanımıyla seyahat endüstrisinde; Almanya kadar organizasyon, İngiltere kadar finansman olanakları, ulaşılabilirlikte Fransa kadar avantajlı, uluslararası pazara çıkışı İspanya kadar eski olmadığı halde bugün eğer dünya turizminin ilk 10'u arasında yer alıyorsa bunu sağlayan Cumhuriyet'in ürünü insan kaynaklarıdır.
Türkiye Cumhuriyet'in ürünü bu insan kaynağı ile Sovyetler Birliği dağıldığında bu sektörün finansal güçleri, şirket ve organizasyon yapıları ile çok istedikleri halde giremedikleri Rusya'ya girip bugün o pazarda belirleyici konumda olmasını sağlayan o insan kaynağıdır.
O insan kaynağı, yurttaşlarının karnını doyurmak için gittiği Almanya'dan memleket hasreti gidermek isteyenlere sağlanan olanakları bir dönem Almanya'yı da aşarak Avrupa seyahat endüstrisinin aktörü haline getirip, bu alanda bir 'Case study' incelenmesi gereken vaka olan Türk tur operatörlüğünü yarattı.
Bunu da yaratan Cumhuriyet'in insan kaynağıdır.
Mutlu çalışan mutlu müşteri
Türkiye günümüzde dünya turizminin merkezi olan Akdeniz'de rakiplerine göre tekrar gelen ziyaretçi oranının yüksek olması gelenlerin memnun kalmalarının ifadesidir. Müşteri memnuniyetini sağlayan da insan unsurudur. Türkiye'de bazı firmaların felsefe olarak benimseyip uyguladığı "Mutlu çalışan mutlu müşteri" sektör geneline yayılan sektörün insan unsuruna dayalı olmasının en somut göstergesidir. Türkiye'nin turizmde tekrar gelen (repedad) oranının bu kadar yüksek olması insan kaynağı sayesindedir.
Cumhuriyet sayesinde tepelerde
Türkiye'nin bir dönem bir elin parmakları kadar olan otelleri yabancılar tarafından yönetilirken Türkiye bugün turizmin lokomotifi olan konaklama alanında yatırım-yönetim-işletmecilik yerlilerin elindedir. Bugün uluslararası otel zincirlerinin en üst düzeyinde yöneticileri arasında Cumhuriyet'in ürünü, bu toprağın insan kaynağı var.
Türkiye'nin bugün uluslararası zincir otellere tepe yönetici ihraç ediyor. Bu da Cumhuriyet sayesindedir. Cumhuriyet'e her alanda olduğu gibi turizmde de çok şey borçluyuz.
Cumhuriyet'in 2. yüzyılında turizm
Türkiye'nin 12. Beş Yıllık Kalkınma Planı açıklandı. Planda 2028'de ziyaretçi sayısı 82 milyon turizm geliri, 100 milyar dolar olarak hedeflenmiş.
Cumhuriyet'in 2. Yüzyılının ilk beş yılı için hedeflenen ziyaretçi sayısı daha da önemlisi toplam ve kişi başı turizm geliri heyecan vericidir.
Cumhuriyet'in 2. Yüzyılının ilk yarısının sonunda 2050 yılında de Türkiye'nin alacağı ziyaretçi sayısının 110 milyon kişiyi aşacağı öngörülüyor.
Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye turizmde dünyanın neresinde
-En çok ziyaretçi alan ilk 10 ülke arasında 4. Sırada.
-Turizmden en çok gelir elde eden ilk 10 ülke arasında 6. Sırada.
-Turist alan incominci ülkelerde sektörün lokomotifi olan konaklama alanında yatırım, işletme ve yönetim büyük oranda yerli firma ve kişilerin elinde.
-Yılda ortalama 20 bin yatak kapasiteli yeni otel hizmete giriyor.
-Dünyanın en büyük ilk 10 zincir otelin bünyesindeki markalar Türkiye'de faaliyet gösteriyor.
10'ar yıllık dönemler itibariyle
Cumhuriyet'in 100. Yılında turizm kronolojisi
1923-1933
Cumhuriyet'in ilanından bir hafta sonra turizm ile ilgili ilk kuruluş
Turizm Cumhuriyet Türkiye'sinin aydınlık yüzü ve dünyaya açılan penceresi oldu.
⯈Cumhuriyet'in ilanından bir hafta sonra Gazi Mustafa Kemal'in talimatıyla turizm ile ilgili olarak ilk adı "Türk Seyyahin Cemiyeti" olan Turing, Reşit Saffet Atabinen tarafından 6 Kasım 1923'te kuruldu.
(Türkiye'nin turizm ve otomobil alanlarında ulusal ve amatör organizasyonu, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu 6 Kasım 1923'te "Türk Seyyahin Cemiyeti" adıyla Atatürk'ün himayeleri ve milletvekili Reşit Saffet Atabinen öncülüğünde kurulmuştur.)
⯈Milli Türk Seyahat Acentalığı Ziya ve Şürekası (NATTA) faaliyete başladı.(1923)
⯈İzmir Arkeoloji Müzesi açıldı.(1924)
⯈Topkapı Sarayı müzeye dönüştürüldü.(1924)
⯈Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu.(1924)
⯈Türkiye'nin ilk yataklı treni Wagons faaliyete başladı.(1924)
⯈Turistlere rehberlik ve tercümanlık ile ilgili Kararname yayınlandı.(1925)
⯈Edirne Türk İslam Eserleri Müzesi açıldı.(1925)
⯈Mustafa Kemal'in emri ile Türkiye Tayyare Cemiyeti kuruldu.(1925)
⯈Milli Türk Seyahat Acentacılığı kuruldu.(1925
⯈Kâmil Koç Otobüs İşletmesi yolcu taşımacılığına başladı. (1926)
⯈ Kaplıcalar Hakkında Kânun kabul edildi.(1926)
⯈ Uluslararası İzmir Fuarı'nın çekirdeği olan 9 Eylül Sergisi açıldı.(1927)
⯈Konya Mevlâna Müzesi açıldı.(1927)
⯈Beynelmilel Turizm Kongresi İstanbul'da düzenlendi.(1930)
⯈ İstanbul'daki Park Otel açıldı.(1930)
⯈Uluslararası Turizm Birliği'nin İstanbul'daki toplantısı gerçekleştirildi.(1930)
⯈Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) kuruldu.(1933)
⯈İstanbul - Ankara arasında deneme niteliğinde uçak seferleri yapıldı.(1933)
⯈Otelciler ve Hancılar Cemiyeti kuruldu.(1933)
1934-1943
İlk 10 yılın demir ağlarla örgüsü turizmde de yaşandı
⯈Ayasofya müze haline getirildi.(1934)
⯈Kariye Kilisesi (Cami) müze olarak hizmet vermeye başladı.(1945)
⯈Bakanlıklararası Turizm Komisyonu kuruldu.(1934)
⯈Devlet Havayolları kuruluş kanunu kabul edildi.(1936)
⯈Adana Şakirpaşa Havalimanı hizmete girdi.(1937)
⯈Kayseri Havaalanı açıldı.(1937)
⯈ İstanbul - Ankara arasında düzenli uçak seferleri başladı.(1936)
⯈Devlet Denizyolları İşletme Müdürlüğü kuruldu.(1937)
⯈İzmir Fuarı ilk kez Irak, İngiltere ve Sovyetler Birliği'nin katılımıyla uluslararası bir nitelik kazandı. (1936)
⯈İstanbul Belediyesi'nde Turizm Şubesi kuruldu.(1936)
⯈Ulusoy Turizm Otobüs İşletmesi yolcu taşımacılığına başladı.(1937)
⯈Turizm Müdürlüğü kuruldu. Turizm Ofisi'nin başına Vedat Nedim Tör getirildi.(1938)
⯈Bursa Belediyesi'nde Turizm Şefliği kuruldu.(1938)
⯈Diyarbakır Arkeoloji Müzesi açıldı.(1934)
⯈Alacahöyük Müzesi Çorum'da açıldı.(1940)
⯈Dolmabahçe Sarayı Müzesi açıldı.(1937)
⯈Mudanya Mütareke Müzesi açıldı.(1937)
⯈Manisa Müzesi açıldı.(1937)
⯈Otel, Han ve Misafirhaneler Kanunu yayımlandı.(1938)
⯈Türkiye Dağcılık Federasyonu kuruldu.(1936)
⯈Ege Turizm Derneği İzmir'de kuruldu.(1944)
1945-1954
Turizmin her alanında örgütlenme ve kurumsallaşma dönemi
⯈Hürkuş Havayolları Bursa'da faaliyetlerine başladı.(1954)
⯈Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı kuruldu.(1954)
⯈İstanbul Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı açıldı. (1949)
⯈Kahramanmaraş Arkeoloji Müzesi açıldı.(1947)
⯈Hatay Arkeoloji Müzesi açıldı.(1948)
⯈Türkiye Turizm Kurumu kuruldu.(1949)
⯈Birinci Turizm Danışma Kurulu Toplantısı Ankara'da yapıldı.
⯈5647 Sayılı Turizm Müesseslerini Teşvik Kanunu yürürlüğe girdi.(1950)
⯈ Pasaport Kanunu kabul edildi.(1950)
⯈Türkiye Seyahat Acenteleri Cemiyeti (TÜSTAC) kuruldu.(1950)
⯈Kuşadası turizm ve Tanıtma Derneği kuruldu.(1952)
⯈Turizm İşçileri Ankara'da Garsonlar Cemiyeti'ni kurdu.
⯈ Türkiye Otel Lokanta Dinlenme Yerleri İşçileri Sendikası (TOLEYİS) (1951)kuruldu.
⯈İstanbul, Ankara, Adana, Bursa, Ereğli, Mersin, Ayvalık, Eskişehir, Gaziantep, Konya ve Turgutlu'da Otel, Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası kuruldu.(1952)
⯈ İstanbul'da Gazanfer Bilge, Şanlıurfa Cesur, Malatya'da Zafer Turizm Otobüs İşletmesi yolcu taşımacılığına başladı.(1947)
⯈Doktoroğlu Turizm Seyahat Acentesi açıldı.(1947)
1955-1964
Komisyondu, bakanlık oldu
⯈İbrahim Sıtkı Yırcalı ilk Basın-Yayın ve Turizm Bakanı oldu. Daha sonra Ali Server Somuncuoğlu, Zühtü Tarhan, Kamran Evliyaoğlu, Kemal Sahir Kurutluoğlu, Mustafa Cihat Baban, Celal Tevfik Karasapan Basın-Yayın ve Turizm Bakanı olarak görev yaptı. Ali İhsan Göğüş, Nihat Kürşat ve Ömer Zekai Dorman Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevinde bulundu. (1957-1965)
⯈Turizm ve Tanıtma Bakanlığı kuruldu.(1963)
⯈Nurettin Ardıçoğlu, bakanlığın unvanının Turizm ve Tanıtma Bakanlığı olarak değiştirilmesi ile ilk Turizm ve Tanıtma Bakanı oldu.(1963)
⯈Bakanlıklararası Turizm Koordinasyon Kurulu kuruldu.(1963)
⯈Yurtdışı Turizm ve Tanıtma Büroları yönetmeliği yayınlandı, (1965)
⯈İstanbul'da Divan, Hilton (1955) Çınar Oteli (1958) Tarabya oteli (1965)açıldı.
⯈İzmir'de Kilim Otel açıldı.(1957)
⯈Türkiye Seyahat Acentaları Cemiyeti (TÜSTAC) kuruldu. (1955)
⯈Dutilh Turizm seyahat acentası açıldı.(1958)
⯈Duru Turizm seyahat acentası açıldı.(1961)
⯈ TURBAN Oteller ve Tatil Köyleri kuruldu.(1962)
⯈ Turizm Bankası kuruldu. (1955)
⯈HAVAŞ firması faaliyete geçti.(1958)
⯈Emek Otellerini yapan Emek İnşaat kuruldu.(1958)
⯈Orient Express İstanbul'a son seferini yaptı.(1962)
⯈Çelik Gülersoy Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu genel müdürlüğü görevine getirildi. (1964)
1965-1974
Kamu ve özelde hareketli dönem
⯈Yedigöller milli park ilan edildi.(1965)
⯈Nejat Eczacıbaşı, Türkiye Turing Başkanı oldu.(1966)
⯈Vakıflar Bankası Taksim Otelcilik Şirketini kurdu.
⯈Turizm Eğitim Merkezi (TUREM) açıldı.
⯈Turizm Eğitim Merkezlerinin ilk örneği İstanbul'da açıldı.
⯈Necmettin Cevheri, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı. (1969)
⯈Uluslararası Altın Koza Film Festivali Adana'da düzenlenmeye başlandı. (1969)
⯈Erol Yılmaz Akçal, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı. (1971)
⯈Marmara Bölgesi Turistik Otelciler Derneği İstanbul'da kuruldu.( 1971)
⯈Türkiye Seyahat Acentaları Birliği kanunu yayınlandı, TÜRSAB kuruldu (1972)
⯈Wagons Lists Türkiye'den ayrıldı. (1972)
⯈Ahmet İhsan Kırımlı, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı.
⯈Öger Tours Hamburg'da faaliyetine başladı.(1973)
⯈İlhan Evliyaoğlu Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı. (1974)
⯈Orhan Birgit Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı. (1974)
1975-1984
Turizmi Teşvik Kanunu yayınlandı
⯈Lütfi Tokoğlu, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı. (1975)
⯈Altan Öymen, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı. (1977)
⯈Bursa Hava Yolları faaliyete geçti. (1977)
⯈İskender Cenap Ege Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı.(1977)
⯈ Orient-Express'in İstanbul'a son seferi 19 Mayıs'ta gerçekleşti.(1977)
⯈Nahit Menteşe, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı.(1977)
⯈Alev Coşkun, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı. (1978)
⯈Barlas Küntay, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı görevine başladı.(1979)
⯈ Turizm Tanıtma Bakanlığı'nın Adı Kültür ve Turizm Bakanlığı Olarak Değiştirildi. (1981)
⯈ İlhan Evliyaoğlu, Kültür ve Turizm Bakanı olarak göreve başladı. (1981)
⯈Türk Tanıtma Vakfı (TÜTAV) kuruldu. (1982)
⯈2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu yayımlandı. (1982)
⯈Kültür ve Turizm Bakanlığı kuruldu. (1983)
⯈Mükerrem Taşçıoğlu, Kültür ve Turizm Bakanlığı görevine atandı. (1983)
⯈Turizm Geliştirme Vakfı (TUGEV) kuruldu. (1983)
⯈Türk Sivil Havacılık Kanunu yayımlandı. (1983)
1985-1994
Özel havayolu şirketlerinin kurulduğu, sektör örgütlenme hızlandığı dönem
⯈Tanıtma Fonu kuruldu. (1985)
⯈ Mesut Yılmaz (1986) ve Tınaz Titiz '1987) Kültür ve Turizm Bakanlığı görevine başladı.
⯈Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turizm Bakanlığı ve Kültür Bakanlığı olmak üzere ikiye ayrıldı. (1989)
⯈İlhan Aküzüm (1989), Abdülkadir Ateş ve Bülent Akarcalı Turizm Bakanı olarak görev yaptı (1991-1994)
⯈İstanbul Havayolları (1986) Pegasus Havayolları (1988) Onur Havayolları (1992) faaliyete geçti.
⯈Türkiye Dünya Turizm Örgütü'nün (UNWTO) İcra Konseyi üyeliğine seçildi. (1992)
⯈ Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği(AKTOB/1984), Anadolu Turizm İşletmecileri Derneği (ATİD/1984), Turizm Geliştirme ve Eğitim Vakfı (TUGEV/1984), Güney Ege Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (GETOB/1987), Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği (TYD/1989), Belek Turizm Yatırımcıları Derneği (BETUYAB/1989), Güney Marmara Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (GÜMTOB/1989), Türkiye Özel sektör Havacılık İşletmeleri Derneği (TÖSHİD/1989), Turizm Sektörü Konseyi (TUSEK/1991), Türkiye Marinaları Deniz Turizm Birliği Derneği/1991, Ankara Rehberler Derneği (ARED/1992) Denizli Turistik Otelciler ve işletmeciler Derneği (DENTUROD/1992)) , Çukurova Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (ÇUKTOB/1991, Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği (POYD/1992) ,Fethiye Otelciler Birliği (FETOB/1993) kuruldu.
1995-2004
Özelleştirme rüzgarı turizme de sıçradı
⯈Turizm Bakanlığı Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak ikiye ayrıldı
⯈Halil Çulhaoğlu (1995), Şahin Ulusoy (1994), İrfan Gürpınar (1995), Bilal Güngör (1995), Bahattin Yücel (1996), İbrahim Gürdal (1997), Ahmet Tan (1998), Erkan Mumcu (1999), Güldal Akşit (2002 )Turizm bakanlığı yaptı
⯈Voyager Fuarı İstanbul'da açıldı. (1997)
⯈Lütfü Kırdar Kongre ve Sergi Merkezi hizmete girdi.
⯈TAV Havalimanı İşletmeciliği firması kuruldu. (1997)
⯈İstanbul Havayolları faaliyetlerini sona erdirdi. (2000)
⯈Devre Tatil Sözleşmeleri Yönetmeliği yayımlandı.
⯈Paket Tur Sözleşmesi Yönetmeliği yayımlandı.
⯈ Antalya Tanıtma Vakfı (ATAV), İzmir Tanıtma Vakfı (İZTAV), İstanbul Kongre ve Ziyaretçi Bürosu, Bodrum Tanıtma Vakfı (BOTAV), Erdek Turizm ve Tanıtma Vakfı, Kuşadası Tanıtma Vakfı (KUTAV) Turist Rehberleri Vakfı, Turizm Yazarları ve Gazetecileri Derneği (TUYED), Turizm Özel Sektör Konseyi, Türkiye Fuar Yapımcıları Derneği kuruldu.
2005-2014
⯈Emekli Sandığı'na Ait Hilton Oteli ile Kuşadası ve Foça Tatil Köylerinin Özelleştirilmesi Kararı yayımlandı. (2005)
⯈İHY İzmir Havayolları faaliyetlerine başladı. (2005)
⯈Turist Rehberliği Meslek Kanunu çıktı, Profesyonel Turist Rehberliği Yönetmeliği yayımlandı. Turist Rehberleri Birliği (TUREB) kuruldu. (2005)
⯈Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) kuruldu. (2005)
⯈Ertuğrul Günay, Kültür ve Turizm Bakanı olarak göreve başladı. (2005)
⯈Türkiye Rafting Federasyonu kuruldu. (2007)
⯈Kültür ve Turizm Uzmanları Derneği kuruldu. (2008)
⯈Marmaris-Köyceğiz-Datça Turizm Altyapı Hizmet Birliği kuruldu. (2008)
⯈Mersin ve Çevresi Turizm Alan Altyapı Hizmet Birliği kuruldu. (2009)
⯈Ürgüp Tanıtım Vakfı kuruldu. (2010)
⯈Alanya Marina açıldı. (2010)
⯈Devrimci Turizm İşçileri Sendikası kuruldu. (2010)
⯈Ömer Çelik, Kültür ve Turizm Bakanı olarak görevine atandı. (2013)
⯈İstanbul Modern Sanat Müzesi açıldı. (2004)
2014-2023
Cumhuriyet'in 100. yılında birinci ligde
⯈Naci Avcı, Kültür ve Turizm Bakanlığı görevine atandı. (2015)
⯈Mahir Ünal Kültür ve Turizm Bakanlığı görevine atandı. (2015)
⯈Yalçın Topçu Kültür ve Turizm Bakanlığı görevine atandı. (2015)
⯈Antalya EXPO Fuarı açıldı. (2015)
⯈Antalya Kadın Müzesi açıldı. (2015)
⯈Numan Kurtulmuş Kültür ve Turizm Bakanlığı görevine atandı. (2017)
⯈Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması kitapları 10 cilt halinde yayımlandı. (2018)
⯈Turizm Tarihi Platformu kuruldu.
⯈Turizm ve Seyahat Acentaları İşverenleri Sendikası kuruldu. (2016)
⯈İHY İzmir Havayolları faaliyetlerini sona erdirdi. (2017)
⯈Mehmet Ersoy Kültür ve Turizm Bakanlığı görevine atandı. (2018)
⯈Türkiye Turizmi Sözlü Tarih Araştırması kitapları 10 cilt halinde yayımlandı. (2018)
⯈Turistik Doğu Ekspresi Ankara-Kars arasındaki seferlerine başladı. (2018)
⯈Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı TGA kuruldu. (2018)
⯈İstanbul Havalimanı açıldı. (2019)
⯈Çeşme Projesi Kararı yayımlandı. (2020)
⯈Arazi tahsis yönetmeliği değiştirildi (2020)
⯈Kariye Müzesi cami olarak hizmet vermeye başladı. (2020)
⯈Turizm Tesislerinin Niteliklerine İlişkin Yönetmelik değiştirildi. (2020)
⯈Türkiye dünya turizm liginde ziyaretçi sayısında ilk 4 gelirde ilk 6. Sıraya yükseldi (2023)
Kronolojinin derlenmesinde Prof. Dr. Nazmi Kozak'ın hazırladığı Turizm Ansiklopedisi'nden yararlanıldı.
TURİZMDE BAZI İLKLER
