Pamukta yeni dönem: Yıkanabilir pamuk

İREM GÜL/ İklim krizi, karbon ayak izi, sıfır atık, sürdürülebilirlik… Tüm bu kavramlar artık sadece çevre gündemini değil, ekonomiyi de şekillendiriyor. Güzellik ve kişisel bakım sektöründe artan maliyetler, tüketiciyi hem bütçesini koruyacak hem de çevreye duyarlı ürünlere yönlendiriyor. Bu da uzun vadede tasarruf sağlayan, yeşil ekonomiyi destekleyen sürdürülebilir ürünlerin pazarda rekabet avantajı kazanmasını sağlıyor. Tek kullanımlık pamuklara alternatif olarak çıkan yıkanabilir pamuk pazarı geleceği parlak bir alan olarak yatırımcılar için yeni bir fırsat alanı oluşturuyor. Makyaj temizliğinden cilt bakımına kadar birçok alanda kullanılabilen yıkanabilir pamukları markalar birbiri ardına ürün portföylerine ekliyor.

Juveco İlaç ve Dermokozmetik Ltd. Şti. Kurucusu ve Genel Müdürü Safa Karaduman, yıkanabilir pamukları portföylerine ekleyerek hem çevresel farkındalık oluşturmayı hem de tüketiciye daha uzun ömürlü, ekonomik bir seçenek sunmayı hedeflediklerini ifade ediyor. Kozmetik sektöründe her gün milyonlarca tek kullanımlık pamuğun çöpe atıldığının altını çizen Karaduman, bu soruna sürdürülebilir bir çözüm üretmek sorumluluğuyla hareket ettiklerini söylüyor. Yıkanabilir pamuk projesini 2023 yılının sonlarına doğru hayata geçirdiklerini belirten Karaduman, "Bu projeye başlarken temel amacımız ürün satmaktan öte, çevreye olan etkilerimizi azaltmaktı" diyor. Akabinde ise tonik satın alan müşterilerine bu pamukları hediye ettiklerini de ekliyor.

UZUN ÖMÜRLÜ KULLANIM

Sürdürülebilir yaşama yönelik ilginin arttığını belirten Karaduman, bazı kullanıcıların artık ürünün yalnızca performansına değil; üretim sürecine, çevresel etkisine ve etik değerlerine de önem verdiğini ifade ediyor. Artan yıkanabilir pamuk talebinin bunun en somut göstergesi olduğunu söyleyen Karaduman, "Birçok kullanıcı bu pamukları tercih ederek hem çevreye katkı sağladığını hem de uzun vadede tasarruf ettiğini söylüyor. Bu, bireysel fayda ile sürdürülebilirliğin birleştiği noktayı gösteriyor" şeklinde konuşuyor. "Sürdürülebilirlik bizim için sadece bir kavram değil; ürün tasarımından kullanıcıya ulaşana kadar tüm süreci kapsayan bir sorumluluk" diyen Karaduman, yıkanabilir pamukların tek kullanımlık pamuklara kıyasla 30-40 kez kullanılabildiğini ve bu sayede atıkların azaldığını ve kullanıcıların da tasarruf sağladığını vurguluyor.

PAZARIN POTANSİYELİ ÇOK YÜKSEK

EN SEVİLEN ÜRÜNLER ARASINDA

The Sim Co. Kurucusu Simge Kamacı, 2019 yılından bu yana yıkanabilir ve cilt bakımında tekrar kullanılabilir tekstil ürünleri ürettiklerini, 2024 yılında ise koleksiyonlarına ilk kez yıkanabilir pamukları eklediklerini ifade ediyor. Kamacı, bu pamukların en çok satılan ve en sevilen ürünleri arasında yer aldığını belirterek, "İklim krizi artık herkesin doğrudan hissettiği bir gerçek. Bu nedenle çevreye en az zarar veren ürünler öncelik kazanıyor. Ayrıca yıkanabilir pamuklar, tek kullanımlık ürünlere kıyasla uzun vadede daha ekonomik bir alternatif oldukları için de tercih sebebi" diyor.

Kullanım sonrası pamuğun ılık su ve sabunla temizlenip, bir sonraki kullanıma kadar temiz ve kuru bir yerde saklanmasının yeterli olduğunu söyleyen Kamacı, hijyen açısından bu ürünlerin kişisel kullanımda kalmasının önemine dikkat çekiyor.

Üretim süreci hakkında bilgi veren Kamacı, ürünlerin Ege Bölgesi'nde kadınlar tarafından elde örüldüğünü belirterek, "Bu sayede hem kadınlara ek gelir sağlıyoruz hem de atık oluşturmadan üretim yapıyoruz" diyor. Ürünlerin gerçek pamuk ipliklerinden üretildiğini ve plastik ya da sentetik lif içermediğini belirten Kamacı, "Pamukların ömrü dolduğunda doğada kolayca yok olabiliyor ya da geri dönüşüme kazandırılabiliyor" diye ekliyor.

GENÇ KUŞAK SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRÜNLERE YÖNELİYOR

Let's Be Natural Kurucu Ortağı Sena Nur Bulut ise kozmetik sektöründe çevre dostu alternatiflerin öne çıktığını gözlemlediklerini, 2024 sonlarına doğru kullan-at ürünlere alternatif olarak yıkanabilir pamuk üretimine başladıklarını söylüyor. Bu ürünlerin üretimini ise sürdürülebilir tekstil alanında uzman yerli bir fason üreticiyle gerçekleştirdiklerini ekliyor. Bulut, özellikle genç kuşak arasında çevre bilincinin oldukça güçlü olduğunu ve bunun alışveriş alışkanlıklarına doğrudan yansıdığını belirtiyor. Tek kullanımlık ürünlerin yerini yavaş yavaş yeniden kullanılabilir alternatiflerin aldığını vurgulayan Bulut, satışların istikrarlı şekilde arttığını, bu artışta hem çevresel duyarlılığın hem de ekonomik tasarruf düşüncesinin etkili olduğunu ifade ediyor. Yıkanabilir pamukların sürdürülebilirlik açısından önemli bir fark yarattığını vurgulayan Bulut, bir pamuğun ortalama 150'den fazla kullanılabildiğini söylüyor. Bu sayede yılda yüzlerce tek kullanımlık ürünün çöpe gitmesinin önlendiğini belirtiyor.

TEK KULLANIMLIĞA GÖRE MALİYET DAHA YÜKSEK

Yıkanabilir pamukların birim maliyetinin tek kullanımlıklara kıyasla daha yüksek olduğunu belirten Bulut, ürünlerin uzun ömürlü yapısı sayesinde bu farkın zamanla kullanıcı lehine dönüştüğünü vurguluyor. Bulut, bu ürünlerin maliyetini belirleyen dört ana gider kaleminin ise kumaş tedariki, işçilik, paketleme ve lojistik olduğunu belirtiyor.

ÇOK YÖNLÜ BİR ÜRÜN

Yıkanabilir pamukların çok yönlü bir ürün olduğunu belirten Yağmur Çoban, makyaj temizliği, tonik uygulaması ve bebek bakımı gibi pek çok alanda kullanılabildiğini söylüyor. Bu pamukların basit bir hijyen ürününden çok daha fazlası olduğunu vurgulayan Çoban, onları "Daha yavaş ama daha bilinçli bir tüketimi simgeleyen, yeni bir yaşam biçiminin parçası" olarak tanımlıyor. "Küçük değişiklikler büyük etkiler yaratır" diyen Yağmur Çoban, yıkanabilir pamukların da bu küçük ama devrim niteliğindeki değişimlerden biri olduğunu ifade ediyor.

Su tasarrufu konusunda yenilikçi çözümler sunan Gristek (Gri Su Teknolojileri) markasının Kurucusu ve Makine Mühendisi Yunus Burak Özcan, tek kullanımlık ürünlerin aksine defalarca yıkanarak kullanılabilen pamukların hem atık miktarını azalttığını hem de doğal kaynakların korunmasına katkı sağladığını vurguluyor. Özcan, bu tür ürünlerin yaygınlaşmasıyla birlikte özellikle şu alışkanlıkların dönüşebileceğinin altını çiziyor: "Tüket-at yerine yeniden kullan anlayışı gelişir. Kişisel bakım ve temizlik ürünlerinde çevre dostu tercihlere yönelim artar. Toplumda 'az tüketim – uzun ömür' yaklaşımı yaygınlaşır. Evsel atıkların azaltılması konusunda bireylerin farkındalığı yükselir."

Tek kullanımlık ürünlere göre daha az katı atık oluşturan yıkanabilir pamukların, su ve enerji tüketimi açısından dikkatli yönetilmesi gereken ürünler olduğunu vurgulayan Özcan, bu ürünlerin çevresel avantajlarını sürdürebilmesi için bazı noktalara dikkat çekiyor. Pamukların çamaşır makinesinde düşük sıcaklıkta ve tam dolu programlarla yıkanmasının su ve enerji tasarrufu sağladığını belirtiyor. Her yıkamanın bir su tüketimi olduğunu hatırlatarak, ürünlerin yalnızca ihtiyaç halinde yıkanması gerektiğini vurguluyor. Ayrıca kurutma makineleri yerine havada kurutmanın tercih edilmesinin enerji tüketimini azaltacağını ifade eden Özcan'a göre, yıkanabilir pamukların uzun süreli kullanımı da üretim ve taşıma kaynaklı karbon emisyonunu azaltarak çevresel faydayı artırıyor. Özcan, bu ürünlerin faydasının tam anlamıyla ortaya çıkabilmesi için kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi, ürün kalitesinin yüksek olması ve doğru kullanım rehberlerinin yaygınlaştırılmasının kritik öneme sahip olduğunu ekliyor.

Prof. Dr. Bestami ÖZKAYA / İstinye Üniversitesi Rektör Yardımcısı

"Sürdürülebilirliğe atılan küçük ama etkili bir adım"

Yıkanabilir pamuklar, tek kullanımlık pamuklara kıyasla genellikle daha düşük bir karbon ayak izine sahiptir. Bunun temel nedeni, tek kullanımlık pamukların üretim, taşıma ve atık aşamalarında daha fazla kaynak tüketmeleri ve daha fazla atık üretmeleridir. Öte yandan, yıkanabilir pamuklar uzun ömürlüdür ve defalarca kullanılabilir; bu da hem üretim ihtiyacını hem de atık miktarını azaltır. Ancak, yıkanabilir pamukların karbon ayak izi; kullanım sıklığı, yıkama suyu ve enerji tüketimi gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Uzun vadede yıkanabilir pamuklar, atıkların azaltılmasına önemli ölçüde katkı sağlar. Tek kullanımlık pamuklar her kullanımda atık haline gelirken, yıkanabilir pamuklar yüzlerce kez kullanılabilir. Bu da çöp sahalarına giden atık miktarını ciddi oranda düşürür. Ayrıca, geri dönüştürülebilir malzemelerden üretilmiş olanlar ömürlerini tamamladıklarında kompostlanabilir ya da geri dönüştürülebilirler ve böylece döngüsel ekonomiye katkı sunarlar.

Sürdürülebilir bir yaşam tarzına geçişte yıkanabilir pamuklar küçük ama etkili bir adımdır. Ancak maksimum çevresel fayda sağlamak için:

• Soğuk suyla yıkamak enerji tüketimini azaltır.
• Açık havada kurutmak karbon ayak izini düşürür.
• Organik veya geri dönüştürülmüş pamuk tercih etmek, üretim kaynaklı çevresel etkileri azaltır.
• Ömrünü tamamlayan pamuklar kompostlanabilir veya temizlik bezi olarak yeniden değerlendirilebilir.

Doğru üretildiğinde ve bilinçli kullanıldığında yıkanabilir pamuklar sürdürülebilir bir alternatiftir. Ancak bazı durumlarda "greenwashing" (yeşil görünen ama aslında çevreye zararlı uygulamalar) riski taşıyabilirler. Örneğin:

• Üretim süreci: Eğer pamuk üretiminde aşırı su kullanımı veya pestisit kullanımı varsa, bu durum sürdürülebilirlik iddialarını gölgeler.
• Kullanım alışkanlıkları: Sık yıkama, özellikle yüksek sıcaklık ve enerjiyle yapılıyorsa, çevresel avantajlar azalabilir.
• Malzeme seçimi: Organik ya da geri dönüştürülmüş pamuk kullanılmıyorsa, sürdürülebilirlik iddiaları sorgulanabilir.

Doç. Dr. Ayşe SEVENCAN AKCABELEN / Yeditepe Üniversitesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi

"2.18 milyar dolarlık fırsat"

Gelişmiş ülkelerde, özellikle Avrupa'da son 20 yılda sürdürülebilir ürün kullanma kültürü oldukça yaygınlaştı, hatta tersi ayıplanan bir durum olmaya başladı. Ülkemizde ise sürdürülebilir ürün kullanımının özellikle genç tüketiciler arasında daha belirgin olduğu görülüyor. Gençlerin bu yöndeki ilgisi, önümüzdeki yıllarda sürdürülebilir ürün tüketiminin Türkiye'de de artacağını gösteriyor.

Türkiye, dünyanın en büyük pamuk ihracatçısı konumunda; geçtiğimiz yıl toplam pamuk ihracatımız 2,18 milyar dolara ulaştı. Bu denli büyük bir üretim kapasitesine sahip olduğumuz bir hammaddeden, yenilikçi ve sürdürülebilir nihai ürünler geliştirmek, ülkemizin küresel pazardaki rekabet gücünü artıracaktır.

Uzm. Dr. Sena İNAL APTOULA / Medipol Acıbadem Bölge Hastanesi Dermatoloji Bölümü

"Yıkanabilir pamuklar cilt sağlığı açısından güvenli"
Yıkanabilir pamuklar, doğru şekilde kullanılıp düzenli temizlendiğinde cilt sağlığı açısından güvenlidir. Genellikle bambu, organik pamuk veya mikrofiber gibi cilt dostu malzemelerden üretilirler. Özellikle hassas ya da alerjik ciltler için kimyasal içermeyen yapılarıyla avantaj sağlayabilirler. Tek kullanımlık pamuklar ise hijyen açısından daha risklidir; her kullanımda atıldıkları için bakteri birikimi olmaz. Ancak sık kullanımda çevresel etkileri ve ekonomik maliyeti daha yüksektir. Yıkanabilir pamuklar, sürdürülebilir ve çevre dostu bir yaşam tarzı için güzel bir alternatif olabilir. Ancak bu ürünlerin "doğal" ya da "organik" olması, tek başına yeterli değildir. Ciltle doğrudan temas eden bu ürünlerin hijyenine özen gösterilmediği sürece, faydadan çok zarar getirebilirler. Kullanıcıların düzenli temizlik ve doğru kullanım alışkanlıklarını edinmeleri, cilt sağlığının korunması açısından büyük önem taşır.

Yıkanabilir pamukların en kritik noktaları:

• Her kullanım sonrası ılık su ve sabunla yıkanmalıdır.
• 40-60 °C sıcaklıkta yıkanması, bakteri ve mikroorganizma birikimini önler.
• Ürünün kullanım ömrü takip edilmeli; dokusu bozulan pamuklar mutlaka değiştirilmelidir.
• Makyaj temizliği ile oje silme gibi farklı amaçlar için ayrı pamuklar kullanılmalıdır.

Yıkanabilir pamuklar yeterince temizlenmeden tekrar kullanılırsa, ciltte şu sorunlara yol açabilir:

• Bakteri birikimi nedeniyle akne, folikülit, cilt enfeksiyonları,
• Kimyasal kalıntılara bağlı alerjik egzama,
• Aşırı sürtünme sonucu irritasyon ve hassasiyet artışı,
• Özellikle göz çevresinde mikrofiber gibi dokuların uygunsuz kullanımıyla oluşan tahriş.

Cilt tipine göre yıkanabilir pamuk seçimi

Yıkanabilir pamuklar her cilt tipi için kullanılabilir ancak ürünün dokusu ve malzemesi çok önemlidir:

• Hassas ciltler için: Yumuşak, organik pamuk tercih edilmeli.
• Akneli veya yağlı ciltler için: Nazik yapılı, mikrofiber gibi sürtünme yaratmayan ürünler kullanılmalı ve her kullanımdan sonra iyi temizlenmeli.
• Kuru ciltler için: Tahriş etmeyecek, nemlendirici içerikli ürünlerle birlikte kullanılabilecek pamuklar tercih edilmeli.