MUSA SAVAŞ Geçen haftaki yazımızda teknoloji tabanlı yeni nesil ekonomiden bahsetmiş ve merkeziyetsiz kripto para ile merkeziyetli dijital para özelinde gelişmeleri anlatmış, "Peki, bu mücadele nereye gidiyor" diye sormuştuk. Kripto para ile dijital para arasındaki mücadele artık iyice gün yüzüne çıktığı için bu savaşın sonun görmek için kâhin olmaya gerek yok. Gidişat, gücün bir kez daha parayı yenmesi ile sonuçlanacak. Kamu otoriteleri, yapacakları düzenlemelerle kripto para kavramının sonunu getirecek. Kripto paraya, yaşamını sürdürmek için kripto varlığa dönüşmekten başka seçenek bırakmayacaklar.
Dünya ekonomisine yön veren ülkelerin merkez bankaları CBDC (Central Bank Digital Currency – Merkez Bankası Dijital Parası) diye kodlanan dijital paralar üzerinde çalışıyorlar. Nitekim bu konuda dünyadaki örneklere baktığımızda Avrupa Birliği "Dijital Euro" üzerinde çalışıyor. Üç temel kriter belirlemişler: Gizli, güvenli ve kolay kullanılabilir olması. İngiltere "Britcoin" isimli bir para çalışması yapıyor. Fakat bunun dijital para mı, yoksa kripto para mı olacağı konusunda bir bilgi henüz bende yok.
MERKEZ BANKALARI ENDİŞELİ
Merkez Bankaları neden endişeli? Birinci neden; merkez bankaları, para arzı ve ödeme sistemleri üzerindeki kontrollerini kaybedeceklerini gördü. Bitcoin'in başını çektiği kripto paralar, merkez bankalarının kontrolü dışında işlediği için geleneksel finans sistemi için büyük bir endişe kaynağı oluşturuyor. Herhangi bir merkezi organ ya da devlet kuruluşu tarafından kontrol edilemeyen ve denetlenemeyen bir ödeme sistemi merkez bankalarının para kaynağı ve dolayısıyla ekonomik istikrar üzerindeki gücünü azaltacaktır. Tüm bunların üstüne kripto paraların daha çok kişi tarafından kabul görmesi ise bu riski daha da artırıyor.
İkinci neden ise fiziksel para kullanımının giderek azalması. Günümüzde sahip olunan fiziksel paranın dijital ortamdaki değişimi elektronik para üzerinden yapılıyor. Şayet devletler merkez bankaları üzerinden kripto paranın doldurduğu alanı çıkaracakları dijital para ile doldurmazlarsa yakın bir gelecekte devlet otoritesini kullanma enstrümanlarından biri olan para politikalarını kullanamaz hale gelecekler. Oysa nakit para yerine halkın doğrudan merkez bankasının çıkardığı dijital paraya yönlendirilmesi, merkez bankasının para politikalarını uygularken elini daha da güçlendiren bir seçenek de olacaktır.
KRİPTO VARLIK KAVRAMI GELECEK
Dijital paraların çıkması halinde kripto paralara ne olacak? CBDC'lerin kripto para yerine geçmesine ihtimal verilmiyor. Çünkü kripto paraların arzına sınırlandırma konabiliyor. Bu sayede alışveriş ve para transferinin yanı sıra yatırım aracı olarak da kullanılabiliyor. Merkez bankasına ait paraların arzında ise dijital olsun ya da olmasın herhangi bir sınırlama bulunmuyor. Görünen odur ki; kripto para kavramı ortadan kalkacak yerine kripto varlık kavramı gelecek. Yani kripto para borsaları kripto varlık borsasına dönüşecek. Diğer bir deyişle Bitcoin, Ethereum ve diğerleri; altın, gümüş ve benzeri değerli varlığa dönüşecek. Kamu otoriteleri tarafından birçok düzenleme yapılacak. Bu düzenlemeler çok gecikmeden ve dikkatlice yapılmazsa 1980'lerde yaşadığımız Bankerler Krizi benzeri bir faciayı yaşamamız kaçınılmaz olacak. Bu kötü senaryo sadece bizim için değil, tüm dünya ülkeleri için de geçerli.
Son bir yıldır kripto piyasalarında yaşananlara bakınca bu piyasalarda bir şeyler yapmaya çalışan küçük yatırımcının çok yorulduğunu ve büyükler tarafından çok hırpalandığını gayet rahat görebiliyoruz. Gidişat genelde olumsuz. Tabii ki bunda yasa dışı işlerin para transferlerinin kripto para hesapları üzerinden yapıldığına dair güçlü kanıtlar olması ve devletlerin mali suçları araştıran birimlerinin kısmen de olsa kripto para borsalarından çeşitli bilgileri talep etmeleri de çok güçlü bir etken. İşte bu karmaşada olan kripto piyasalarda zaten sınırlı olan tasarrufunu büyütmeye çalışan küçük yatırımcıya oluyor.
