PARA ARAŞTIRMA/ HÜLYA GENÇ SERTKAYA Yeni düzenlemeyle kentsel dönüşüm kapsamında iş yüklenen gayrimenkul yatırım ortaklıklarına (GYO) vergi istisnası geliyor. Meclis'e sunulan kanun teklifi ile Marmara Denizi'nde müsilaj sorununun yeniden yaşanmaması ve kirliliğe sebebiyet veren faaliyetlerin engellenmesi amacıyla denizi kirleten deniz araçlarına, deniz kıyısı tesislerine ve denize atık boşaltan tesislere yeni yükümlülük ve yaptırımlar getiriliyor. Teklifle mahallî idarelerce yapılamayan veya ivedi yapılmasına ihtiyaç duyulan atık su altyapı ve atık yönetim tesislerinin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nca veya Bakanlığın yetkilendireceği ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarca yapılması, yaptırılması, işlettirilmesi ve akabinde ilgili idareye devredilmesine yönelik düzenlemeye gidiliyor. Mahalli idarelerin çevre kirliliğini önleyici yatırımlarının yap-işlet devret (YİD) modeliyle özel sektör eliyle yapılması, işletilmesi, bakımı ve devredilmesine ilişkin düzenlemeler yapılıyor. Türkiye Çevre Ajansı Başkanlığı'na da bu model ile depozito düzenlemeleri çerçevesindeki projelerini yapabilme imkanı veriliyor. Yeni düzenlemeyle Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında tamamlanan yapıların izlenmesinin kolaylaştırılması için bina kimlik sertifikası uygulaması getiriliyor.
MÜSİLAJI ÖNLEMEK İÇİN CEZALAR ARTIYOR
31 maddeden oluşan "Çevre Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'nin bu hafta TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu'nda görüşülmesi bekleniyor. Çevre Kanunu'nda değişikliğe gidilen kanun teklifiyle geçen yıl Marmara Denizi'nde meydana gelen müsilaj sorununun yeniden yaşanmaması ve çevrenin korunması için denizi kirleten deniz araçlarına, deniz kıyısı tesislerine ve denize atık boşaltan tesislere bir takım yeni yükümlülükler, yaptırımlar getiriliyor. Mevcut çevre cezalarının bir kısmı artırılıyor. Teklife göre Boğazlar ve Susurluk Havzası dahil Marmara Denizi Hidrolojik Havzası ve bu havzada yer alan illerden İstanbul, Bursa ve Kocaeli'nde verilecek para cezası, kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma, arıtma veya bertaraf tesislerini kurmayanlar ile kurup da çalıştırmayanlar için verilen 328 bin 819 TL düzeyindeki idari para cezasının iki katına çıkacak. 18 grostona kadar olan tanker, gemi ve diğer deniz araçlarından kaynaklı evsel atık suların, deterjanlı su, köpük, egzoz gazı yıkama sistemi suları ve benzeri yıkama sularının veya katı atıkların denize boşaltılması durumunda 5 bin TL, 18 ile 50 groston arasında olanlara 10 bin TL, 50 ile 100 groston arasında olanlara 20 bin TL, 100 ila 150 groston arasında olanlara 30 bin TL idari para cezası uygulanacak. Teklife göre çevre yönetimi hizmeti alamayanlardan, çevre yönetim birimini kurmayanlara ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş firmalardan hizmet alamayanlara 32 bin 855 TL, çevre mühendisi veya Bakanlıkça yetkilendirilen kişiyi bulundurmayanlara 21 bin 903 TL idarî para cezası verilecek.
İKİ KATINA ÇIKACAK
Liman, tersane, gemi bakım-onarım, gemi söküm, yat limanı gibi kıyı tesisi yönetimlerinin, kendi yönetim sahaları içerisinde meydana gelen kirliliği yetkili mercilere bildirmemesi halinde kıyı tesis yönetimlerine 25 bin TL, deniz çöpleri, atıklar ve atık suların toplanması ve yönetimine ilişkin gerekli tedbirleri almaması halinde bu yönetimlere 25 bin TL'den 100 bin TL'ye kadar idari para cezası uygulanacak. Taraf olunan uluslararası sözleşmelerde ve ilgili yönetmeliklerde belirlenen kükürt oranından daha fazla kükürt içeren akaryakıtı denizcilik yakıtı olarak kullanan gemi ve diğer deniz vasıtalarından bin grostona kadar olanlar için groston başına 200 TL, bin ile 5 bin groston arasında olanlara bu miktar ve ilave her groston başına 25 TL, 5 bin grostondan fazla olanlara ise bu miktarlara ilave her groston başına 5 TL idari para cezası verilecek. Teklife göre günlük bir kilogram veya daha az tıbbi atık üreten sağlık kuruluşlarından oluşan tıbbi atıklarını öngörülen yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak biriktiren, sınıflandıran, depolayan, taşıyan, ambalajlayan ve bertaraf edenlere 10 bin TL'ye kadar idari para cezası uygulanacak. Öngörülen cezalar, Özel Çevre Koruma bölgelerinde iki katına çıkacak.
ARITILMIŞ ATIK SU KULLANIMI TEŞVİK EDİLİYOR
Teklif ile çevrenin korunması ve su kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması amacıyla arıtılmış atık suyu yeniden kullanan kuruluşlara bazı avantajlar getiriliyor. Bilindiği üzere arıtma tesisi kuran, işleten ve yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getiren kuruluşların arıtma tesislerinde kullandıkları elektrik enerji tarifesinin, sanayi tesislerinde kullanılan enerji tarifesinin yüzde 50'sine kadar indirim uygulamaya Cumhurbaşkanı yetkiliydi. Yeni düzenlemeyle Cumhurbaşkanı'na "ileri arıtma teknikleriyle arıtılmış atık suyu yeniden kullanan kuruluşlara", yeniden kullanım oranına göre indirim oranını yüzde 100'e kadar çıkarma yetkisi veriliyor.
Teklife göre; Boğazlar ve Susurluk Havzası dahil Marmara Denizi Hidrolojik Havzası ve bu havzada yer alan illerden İstanbul, Bursa ve Kocaeli'nde, ileri atık su arıtım tesisi, arıtma çamuru işleme ve bertaraf tesisi ile atık geri kazanım ve bertaraf tesislerinin kurulmaması sebebiyle çevre kirliliği riski oluşması veya halk sağlığının tehdit edilmesi halinde, bu tesisleri kurmayan mahalli idarelere söz konusu altyapı yatırımlarının iş termin planlarını Bakanlığa sunmaları için altı ay süre verilecek. Bu süre içinde iş termin planlarının sunulmaması veya iş termin planlarında belirtilen sürelere uyulmaması durumunda, Bakanlık veya Bakanlığın yetkilendireceği ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlar bu tesisleri mahalli idareler adına resen yapabilecek ve bu tesisleri işlettirebilecek. Ortaya çıkan maliyet, mahalli idarelere aktarılan paylardan, ilgisine göre Hazine ve Maliye Bakanlığı veya İller Bankası tarafından kesinti yapılarak tahsil edilecek. İlgili tesisin yapım ve işletme maliyetleri tamamen karşılandıktan sonra söz konusu tesis, ilgili idaresine devredilecek.
ÖZEL SEKTÖR ELİYLE YAPILACAK
Teklifle mahalli idarelerin çevre kirliliğini önleyici yatırımlarının YİD modeliyle özel sektör eliyle yapılması, işletilmesi, bakımı ve devredilmesine ilişkin düzenlemelere gidiliyor. Teklife göre; mahalli idarelerin çevre kirliliğini önleyici yatırımlar kapsamında arıtma, geri kazanım, arıtma çamuru işleme ve bertarafı, sıfır atık yönetimi kapsamında atıkların toplama, taşıma hizmetleri, atık işleme, geri kazanım ve bertaraf tesisleri ile mapa-şamandıraların özel sektör eliyle ve özel hukuka tabi 10 yıldan uzun süreli sözleşmelerle YİD modeliyle gerçekleştirilmesi, Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun'daki usul ve esaslar ile yürütülecek. Aynı şekilde söz konusu kamu yatırım ve tesislerinden halihazırda mevcut bulunanların idamesi, bakımı ve onarımı, yenilenmesi, kapasitelerinin artırılması ile modernize edilmesi suretiyle ilave yatırımlarının yaptırılarak işletilmesi niteliğine göre görevli şirket veya mahalli idarece dönemsel olarak ödenecek işletme hizmet bedeli karşılığında işlet devret modeliyle gerçekleştirilmesi halinde iş ve işlemler de bu kanuna göre yapılacak. Mahalli idarelerin toplam yatırım tutarı veya toplam işletme hizmet bedeli 50 milyon TL'nin altındaki çevre kirliliğini önleyici yatırım projelerine ilişkin ihale ve sözleşme işlemleri için yetkilendirme kararı aranmayacak.
BLOKAJLI BANKA HESABI SİSTEMİ KURULACAK
Teklifte, bu projelerin hayata geçirilmesi, herhangi bir aksaklık olmaması için Blokajlı Banka Hesabı sisteminin kurulması ve bu sistemin hayata geçirilmesinde ilgili idarelerin görev ve yetkilerine de yer veriliyor. Buna göre proje sahibi mahalli idareler; proje konusuna, niteliğine ve özelliğine göre toplanan gelirlerden, uygulama sözleşmesinde belirlenen ödeme miktarına karşılık gelen miktarı, Blokajlı Banka Proje Hesabı'na aktaracak. Bu tesisler için 30 yıldan az süreli olarak tesis edilecek üst hakları da bağımsız ve sürekli nitelikte kabul edilecek.
Teklife göre, Türkiye Çevre Ajansı Başkanlığı da Çevre Kanunu kapsamında yer alan depozito düzenlemeleri çerçevesindeki YİD projelerini Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun'daki usul ve esaslara göre gerçekleştirilebilecek.
BİNA KİMLİK SERTFİKASI
Teklifle Yapı Denetimi Hakkında kanun kapsamında denetlenerek tamamlanan yapıların izlenmesinin kolaylaştırılması için bina kimlik sertifikası uygulaması getiriliyor. Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında denetlenerek bina kimlik sertifikası alan yapılar, beşer yıllık periyotlarla yapı denetim kuruluşlarınca denetlenecek. Bu denetimler, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nca elektronik ortamda belirlenen yapı denetim kuruluşları tarafından yürütülecek. Yapı denetim kuruluşlarına, yaptıkları denetimlere dair verdikleri hizmet için ödenecek bedeli Bakanlık belirleyecek.
Denetim görevini mevzuata uygun yerine getirmeyen yapı denetim kuruluşları, bu nedenle ortaya çıkacak yapı hasarlarından dolayı denetimi yaptığı tarihten itibaren beş yıl süreyle yapı sahibine karşı sorumlu olacak. Böylece söz konusu düzenlemeyle deprem, yangın, sel, göçük gibi afet durumlarında binanın teknik bilgilerine ve diğer bilgilerine rahatça ulaşabilmenin yolu açılacak, ayrıca beş yıllık denetimlerle yapılara projesine aykırı müdahalelerin önüne geçilmiş olacak.
GYO'LARA VERGİ MUAFİYETİ
Teklifle afet riski altında alanların dönüşümünde kullandırılan kredilerin vadesi geçtiği halde geri ödenmeyen kısımlarının genel hukuk hükümlerine göre takip ve tahsil edileceği gözetilerek, Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamından çıkarılıyor. Teklif ile Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında dönüşüm uygulaması gerçekleştiren gayrimenkul yatırım ortaklıklarının (GYO) da yeni yapılarının gerçekleştirilecek ilk satışı, devri tescili ve ipotek tesisi işlemleri vergi, harç ve ücret muafiyetlerinden yararlanmasının yolu açılıyor.
Teklife göre riskli yapı tespiti yapılmasının engellenmesi durumunda güvenliği sağlamak üzere kolluk kuvvetlerinden destek alınarak tespit yapılacak. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı veya idare tarafından, binanın bulunduğu arsanın tehlikeli durumu veya binadaki hasar ve tahribat bakımından acilen boşaltılması ve yıktırılması gerektiği belirlenen binalar, riskli yapı olarak kabul edilecek. Maliklere, kiracılara ve yapıda ikamet etmek şartıyla sınırlı ayni hak sahiplerine taşınma yardımı yapılabilecek.
MİLYONLARIN GÖZÜ BU DÜZENLEMELERDE
Milyonları ilgilendiren düzenlemeler için son rötuşlar yapılıyor. Fahiş kira artışının önüne geçecek düzenleme gündemin kritik maddelerinden birini oluşturuyor. Son dönemde kiracıları mağdur eden fahiş kira artışlarına karşı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı harekete geçti. Geçen hafta Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un ev sahipliğinde gerçekleştirilen toplantıda kira artış oranları ve kiralama hükümlerine ilişkin çalışma görüşüldü. Edinilen bilgiye göre toplantıda daha önce gündeme gelen tüm formüller ele alındı. En hızlı bir şekilde hayata geçerek uygulanabilecek formül "denetim ve yaptırım" olarak kabul gördü. Bu kapsamda Borçlar Kanunu'nda kira artışını düzenleyen maddenin etkin bir şekilde uygulanabilmesi için denetimlerin artırılarak bir ceza mekanizması getirilmesi düşüncesi ağırlık kazandı. Uzun vadeli çözüm olarak da kiralık konut arzını artırmak formülü üzerinde duruluyor. Toplantıda "Kiralara tavan getirilmesinin" de görüşüldüğü, ancak bu formülün uygulanabilirliği konusundaki şüpheler nedeniyle bakanlıkların bu konuya çok da yakın olmadıkları ifade ediliyor. Üzerinde çalışılan formüllere son şekli verildikten sonra Cumhurbaşkanına sunulacak.
Bu arada geçen hafta Külliye iki önemli toplantıya ev sahipliği yaptı. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında gerçekleştirilen toplantılarda 3600 ek gösterge ve kripto para düzenlemeleri masaya yatırıldı. 3600 ek gösterge toplantısında gelinen son aşama ele alındı. Hatırlanacağı üzere Bakan Bilgin, 3600 ek gösterge düzenlemesinin ay sonuna yetişeceğini söylemişti. Kripto para toplantısında ise uzun süredir üzerinde çalışılan taslak ele alındı. Taslağın içeriğine göre Sermaye Piyasası Kurulu, sermaye piyasası araçlarının kripto varlıklar olarak ihracına yönelik esasları belirleyebilecek. Bu konuda her türlü yaptırım ve düzenleme için kripto varlığın türüne göre Merkez Bankası, Ticaret Bakanlığı ve Sermaye Piyasası Kurulu, ayrı ayrı yetkili olabilecek.
YÜZDE 65 İNDİRİM UYGULANACAK
İskan Kanunu'nda yapılan değişiklikle, kanun kapsamında hak sahibi ailelerden sözleşme aşamasında borcunu peşin ödemek isteyenlere, borçlandırma bedeli üzerinden yüzde 65 indirim yapılacak.
Teklife göre sanayi alanları, ibadethane alanları ve tarımsal amaçlı silo yapıları hariç olmak üzere imar planlarında bina yükseklikleri yençok: serbest olarak belirlenemeyecek. (Yençok, imar planlarında yüksekliği belirtiyor.)
Teklife göre Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından inşa edilen baraj, gölet ve diğer depolama tesislerinin maksat oranları Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek, değiştirilebilecek veya kaldırılabilecek.
TÜRKİYE ÇEVRE AJANSI'NA YENİ GÖREV
Teklife göre Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yürütülen mapa şamandıra projeleri ihtiyaç kapsamında Türkiye Çevre Ajansı Başkanlığı eliyle yapılabilecek. Ajansa kullanma izni verilen veya kiralanan Kıyı Kanunu kapsamındaki devletin hüküm ve tasarrufu altında yer alan alanlarda, mapa ve şamandıra sistemleri kurmak, işletmek, işlettirmek, deniz araçlarına atık alım hizmetlerini vermek ve bu hizmetlerin verilmesi Ajansın görevleri arasında yer alacak. Ajans, tabiat varlıkları, doğal sit alanları ile özel çevre koruma bölgelerinde yer alan, Bakanlık tarafından Ajansa kullanma izni verilen veya kiralanan devletin hüküm ve tasarrufu altında yer alan alanları işletecek ve işlettirecek. Ajans, ihtiyaç halinde bu faaliyetleri özel hukuk tüzel kişiliğini haiz şirketler kurarak veya devralarak gerçekleştirebilecek.
