PARA RÖPORTAJ/ MERVE YILMAZ GERGİN Her şey bir soruyla başlamış...10 yıl önce gördükleri Himalaya tuzu ile üretilen lambaları üzerine "Pakistan'ın tuzundan lamba üretiliyor da niçin bizim kendi yerli tuzumuzdan lamba ve yemeklik tuzlar üretilmesin" diye kendi kendilerine sorunca, Çankırı kaya tuzu lambaları ortaya çıkmış. Son 10 yıldır Çankırı'dan çıkarılan yerli tuzlarla profesyonel faaliyet gösteriyorlar. Bugün Türkiye'deki kaya tuzu lambalarının yüzde 70'ini üretir hale gelen Çankırı Tuz Lamba Kurucu Ortağı Ali Rıza Özata, talep görünce yurtdışında da satışlara başlamış. Özata, Çankırı'nın kaya tuzuyla üretmeyi başardığı tuz lambalarını yurtiçi pazarın yanı sıra önce Almanya'da satmaya başlamış. Şimdi ise Hollanda'daki Dordrect'ta da satış için operasyonlarını sürdürüyor. Ali Rıza Özata, ilgiden çok memnun. Şirketin aylık tuz lambası üretim kapasitesi ortalama 15 - 20 bin adede ulaşmış. Çankırı doğal kaya tuzu satışında kendi ifadesine göre, neredeyse yüzde 65'lik bir hacme sahip. Özata, "Kategorilerimizde dünya satış hacmi açısından yüzde 3-5 aralığında olduğumuzu söyleyebiliriz" diyor.
Çankırı Tuz Lamba'nın Kurucu Ortağı Ali Rıza Özata, sorularımızı yanıtladı.
Sizi ve ailenizi tanıyabilir miyiz? Nerede doğdunuz? Eğitim durumunuz nedir? İş hayatına ne zaman başladınız? İlk işiniz neydi?
İlkokul mezunuyum. İş hayatına erken atıldım. Çünkü babam Belçika ve Hollanda'da çalıştığı dönemde, evimizin ekonomisine katkı sağlamak için erken yaşta ticarete başladım ve girişkenlik kazandım. Babamın yurtdışından gelip daha geniş imkânlara sahip olmamız için "hadi gidiyoruz" diyerek bizi, yaşadığımız köye en yakın şehir merkezi Kayseri'ye getirmesiyle ilk mobilya ticaretimiz başladı. Ancak mobilyadan istediğimiz sonucu alamayınca, kuru gıda ürünleri satışına başladım. Aktif olarak faaliyet gösteren kuru gıda bakliyat şirketimizde halen ortaklığım devam ediyor.
Hangi aşamalardan geçtiniz? İlk büyüme ve sıçrama yaptığınız dönem…
Oğlumun üniversite eğitiminin son yıllarında özellikle Çankırı tuzuna yoğun ilgisi vardı. Bu ilgi, özellikle Pakistan menşeli Himalaya tuzundan yemeklik tuz ve çeşitli dekoratif ürünler gördükçe daha da arttı. Bütün süreç, ailece bizim "Pakistan'ın tuzundan lamba üretiliyor da niçin bizim kendi yerli tuzumuzdan lamba ve yemeklik tuzlar üretilmesin" sorusunu sormamızla başladı. 2012'de öncelikle şahıs firması olarak kurulan Çankırı Tuz Lamba, Prof. Dr. Canan Karatay, medyada Çankırı tuzu ve diğer kaya tuzu çeşitleriyle ilgili yaptığı açıklamalarla tüm sektörde sıçrama yaşattı. Sonraki aşama da hala şahıs firması olan Çankırı Tuz Lamba'yı Limited Şirketi haline getirerek daha profesyonel olarak faaliyet göstermesini sağladık. Şu an ben ve kızım Merve Özata, şirketin kurucu ortaklarıyız.
Çankırı Tuz Lamba, kaç yıldır faaliyet veriyor? Kuruluş hikâyenizden kısaca bahseder misiniz? Bugünlere nasıl geldiniz?
2010'lu yıllarda bildiğiniz gibi bizim satışını yaptığımız bu lambaların doğal şekilli olanları, Pakistan'da yer alan Himalaya tuzundan üretilip ithal edilerek ülkemize getiriliyordu. Himalaya tuzunun renginin turuncu olmasının oluşturduğu cazibe nedeniyle bu tuz popüler hale gelmeye başladı. Bu dönemde başta oğlum olmak üzere biz de kendimize şu soruyu sorduk; "Neden Çankırı kaya tuzundan tuz lambası üretilmesin?" Daha sonra kaya tuzunu yontarak lamba haline getirmeye çalıştık ve başarılı olduk. Bugün Çankırı Tuz Lamba markasına ait ürünler, dünyanın pek çok yerinde tercih ediliyor. 11. yılımıza yaklaştık. Bugünlere gelmemizin; özellikle ticari deneyimiz ve bu alanda tuz tuğlası, bulaşık makinesi tuzu gibi farklı alanlara hitap edecek ürünleri daha da genişletmemize bağlı olduğunu söyleyebiliriz.
İşletmenizden bahsedebilir misiniz? Nerede? Üretim kapasitesi, çalışan sayısı hakkında bilgi verir misiniz? Kaç ton tuz kullanıyorsunuz?
İşletmemiz, hammadde noktalarımızın bir kısmına yakınlık nedeniyle Çankırı'nın Mimarsinan Mahallesi'nde yer alıyor. Daha çok depo olarak kullanılıyor. Satış noktalarımızdan biri İstanbul'dadır. Şirketimizin satış noktası ise lojistik avantajından dolayı Kayseri'de yer alıyor. Şehirlere yakın olması; mikro ihracatta uluslararası kargo firmaları ve makro ihracatta uluslararası nakliye firmalarına kolay ulaşılabilir olması, kargo sürecini yönetmemizi daha da kolaylaştırıyor. Yurtdışında Almanya yapılanmamızdan sonra Hollanda'da da yapılanmak üzere çalışmalarımız sürüyor. Kapasitemiz aylık ortalama 15 - 20 bin adet tuz lambası çeşitleri, ayrıca yıllık çeşitli kategorilerde kullanılan 60 bin ton civarı kaya tuzu. Tüm kategorilerimiz için ( tuz lambası, yemeklik kaya tuzu, bulaşık makinesi tuzu, sabun, şekilli ürünler vb.) aylık tuz kullanımımız 4-5 bin ton aralığında.
Aile üyelerinden bir bölümü de dâhil olmak üzere tuz ve tuz ürünleri bölümünde 12 çalışan mevcut. Bu sayı, kendi şahıs firmalarında belirli kategorilerde sadece Çankırı Tuz Lamba için çalışan ve üretim yapan kişilerle birlikte 20 civarına çıkıyor.
Şirketin ortaklık yapısı nasıl? Aileden şirket yönetiminde kimler var? İkinci, üçüncü kuşak yöneticiler iş başına geliyor mu? İleriki yıllara dönük, şirketlerin geleceği için bir aile anayasası var?
Şirketin iki ortağı mevcut ve bu ortaklar ben ve Merve Özata'dır. Ülkemizde üçüncü kuşaktan sonra devam eden firma sayısı daha da azaldığı için, şirketimizin gelecek kuşaklara ulaşması, en önemli hedeflerimiz arasında yer alıyor. Bu nedenle ikinci kuşaktan yetiştirdiğimiz aile fertlerimiz mevcut. Aile anayasamız mevcut ve tüm çalışanların görev tanımı belirli. Ayrıca iş geliştirme alanında yetkin kişilerle de iletişim halindeyiz.
Ürün gamınızda neler bulunuyor? Kaç çeşit ürününüz var? En çok talep gören ürününüz hangisi?
Tuz lambası, sofra tuzu, bulaşık makinesi tuzu, tuz kolyeleri, tuz sabunu şekilli ürünler, banyo ve ayak tuzu, dış bakım tuzu gibi 20'ye yakın kategoride tuzla ilgili akla gelebilecek hemen hemen her ürünümüz mevcut. Bu ürünler içerisinde en çok talep gören ürünlerimiz, tuz lambası ve yemeklik kaya tuzu çeşitlerimiz.
Çankırı Tuz Lamba, sektörde yüzde kaçlık paya sahip?
Çankırı Tuz Lamba İç ve Dış Tic. Ltd. Şti, aynı sektör içerisinde farklı kategorilerde faaliyet gösteriyor. Bu nedenle her bir ürün için farklı paylara sahip olduğumuzu söyleyebiliriz. Kendi sübjektif verilerimiz doğrultusunda Türkiye'de yaklaşık yüzde 70'lik bir tuz lambası satış hacmine sahibiz. Öte yandan rafine edilmemiş olarak satılan doğal Çankırı kaya tuzu satış hacminde yüzde 60-65 aralığında olduğumuz değerlendirmesini yapabiliriz. Kendi kategorilerimizde genel satış hacmimizin yüzde 60-70 bandında olduğunu söylemek mümkün. Kendi kategorilerimizde dünya satış hacmi açısından yüzde 3-5 aralığında olduğumuzu söyleyebiliriz.
Nerelere ihracat yapıyorsunuz? En büyük pazarınız neresi?
Özellikle Avrupa ve Amerika kıtasına ihracat yapıyoruz. Ancak en büyük pazarımızın özellikle Batı Avrupa olduğunu söyleyebilirim. Öte yandan Rusya-Ukrayna savaşına bağlı olarak son dönemlerde Balkan ülkelerinden ve Rusya'nın komşu ülkelerinden gelen talep çok arttı.
Yurtdışında Almanya'da şubeleştiğinizi biliyoruz. Yeni ülkeler eklenecek mi? Görüşmeleriniz var mı?
Evet! Özellikle Hollanda Dordrect'te yapılanmamızı tamamlamaya çalışıyoruz. Türkiye, lokal olarak dünyanın en önemli coğrafyalarından birinde yer alıyor. Ayrıca tarım alanında çok verimli topraklara sahip. Biz de firmamız kapasitesi ölçüsünde kaynaklarımızın önemini bilerek ve bu kaynakları etkin şekilde kullanarak ürünlerimizi yurtdışına pazarlamaya ve satış hacmimizi her geçen gün daha da artırmaya çalışıyoruz. Satış ve pazarlamanın en önemli ayaklarından biri markalaşma ve marka bilinirliği olduğuna göre markalaşmayı ve ülkemize özgü yeni markalar oluşturmayı elbette hedefliyoruz.
Peki, Çankırı, İstanbul ve Kayseri'deki şubelerinize yenileri eklenecek mi?
Türkiye'nin tüm bölgelerinde ürünlerimizi ve markalarımızı satan partnerlerimiz mevcut. Ancak Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgesindeki satış hacmini daha da artırmak için şirketimize bağlı yapılanma çalışmalarımız olacak.
Bayilik ve franchise şartlarınız nedir?
Şu an için 27 bayimiz ve 100'ün üzerinde farklı sektörlerde faaliyet gösterip ilave olarak ürünlerimizi de diğer ürünlerin yanında satışa sunan partnerlerimiz bulunuyor. Bayii sayımızda geçen yıllara göre pandemi etkisine bağlı olarak azaldı. Bu durumu toparlamaya çalışıyoruz. Bayilik ve franchise şartlarımız (lokasyon, kurulum konsepti, giriş bedeli) temel olarak diğer sektörlerdeki firma ve markalarınkine benzer nitelikte. Ancak bizi ayırt edici kılan, ise insan sağlığı, etik değerleri ve marka saygınlığımızı ön planda tutan firmalarla yolumuza devam etme çabamız. Bu konuda tavizimiz olmadığı için, başvuru yapan firmaları kısa bir ön değerlendirmeden geçirdikten sonra bu firmaların üç ana konuya uygun olup olmadığını belirlemeye çalışıyoruz.
Bu yılı nasıl kapatmayı hedefliyorsunuz? 2023 planlarınız neler? Yeni yatırımlarınız olacak mı?
Bu yıl özellikle ülkemizin Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerine ağırlık vermeye ve bu bölgelerde satış hacmimizi artırmaya çalışıyoruz. Bu süreç 2023'te de devam edecek. Öte yandan Avrupa ülkelerine daha hızlı ve kolay ulaşılabilir olmak için Almanya'dan sonra Hollanda Dordrecht bölgesinde de yapılanmaya çalışmaktayız. Bildiğiniz üzere dünyada gıda krizi her geçen gün daha da artıyor. Dünyadaki bu kriz, gıda ürünlerinin önemini daha da artırmaya ve talebi bu alana daha da kaydırmaya başladı. Biz de gıda alanındaki deneyimimizle bu alana daha fazla yatırım yaparak ürün portföyümüzü daha da genişleteceğiz.
Kaya tuzlu bulaşık deterjanı
Bulaşık makinesi tuzu olarak da adlandırılan tablet tuzlar, özellikle bulaşık makinesinin tuz haznesine koyularak kullanılıyor. Kullanımındaki amaç, suyun yumuşamasını sağlayarak kireçlenmeyi önlemek. Sanılanın aksine buradaki kullanım amacı bulaşık makinesi bulaşıklara dönük değil, özellikle makineyi kirece karşı korumak. Öte yandan tablet tuzlar, özellikle arıtma ve yumuşatma sistemleri için kullanılıyor. Çankırı Tuz Lamba Kurucu Ortağı Ali Rıza Özata, "Ürün çeşitliliğimiz ihtiyaç ve beklentiler doğrultusunda artacak olup banyoda kullanılan banyo tuzu ve tuz kili dahil olmak üzere Çankırı Tuz Lamba markasıyla pek çok yeni ürün eklenecek" diyor.
Türkiye'de nerelerde, ne kadar kaya tuzu çıkarılıyor?
Ülkemizde yer alan kaya tuzları, özellikle Çankırı ve çevresi ile diğer kaya tuzu yataklarından çıkarılıyor. Türkiye'nin tuz üretim miktarı yaklaşık 2 milyon 500 bin seviyelerinde. Türkiye tuz üretimi açısından dünyanın 20 ülkesi içinde yer alıyor.
