Tek kullanımlık plastiklere kısıtlama
HÜLYA GENÇ SERTKAYA / Sıfır Atık ve döngüsel ekonomi vizyonuyla hazırlanan Türkiye'nin "Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritası" açıklandı. Yeni yasalaşan İklim Kanunu ile uyumlu, Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ve Sıfır Atık vizyonu ile hazırlanan yol haritası çerçevesinde 22 kamu kurum ve kuruluşu kapsayacak kısa, orta ve uzun vadeli 44 eylem hayata geçirilecek. Yol haritasına göre, belirlenecek tek kullanımlık ürünler kısıtlanacak veya yasaklanacak. Mikroplastikler de dahil olmak üzere ekosisteme deniz çöpü girdilerini azaltacak, deniz ve kıyı ekosistemleri üzerindeki deniz çöpü baskısını hafifletecek adımlar atılacak. Plastik sektöründen başlanarak üretim ve kullanımda kısıtlamalar ile çevre dostu alternatiflerin yaygınlaştırılmasını sağlayacak yasal düzenlemeleri de içeren eylemler hayata geçirilecek.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, yol haritasına ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda "sıfır atık" vizyonuyla tarihi bir adımı daha attıklarını vurgulayarak, depozito sistemi gibi uygulamalarla destekleyecekleri yol haritası ile tek kullanımlık plastiklerde kısıtlamaya gidildiğini, denizlere ve ekosisteme sahip çıktıklarını belirtti. Kurum, "Sektörü döngüsel ekonomiye yönlendirip 'tek' değil sürdürülebilir üretim diyoruz" ifadelerini kullandı.
İş dünyası temsilcileri yol haritasına destek veriyor. Bu sürecin sektörü inovatif çözümler geliştirmeye ve çevre dostu üretim anlayışını benimsemeye yönlendirdiği vurgulanıyor. Doğru planlama ve işbirliğiyle Türkiye'nin tek kullanımlık plastiklerde sürdürülebilir dönüşümü başarıyla gerçekleştirebileceği belirtiliyor. Öte yandan dönüşüm için 10 yıllık bir geçiş süreci gerektiği, 9 milyar dolarlık yeni yatırıma ihtiyaç olduğu da ifade ediliyor.
ULUSAL PLASTİK STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI
Yol haritası, tek kullanımlık plastikler, deniz çöpleri ve mikroplastikler temalarında görev ve sorumluluk sahibi kurum ve kuruluşların çalışmalarında yol gösterici olma amacıyla hazırlandı. Yol haritasında ele alınan eylemlerin gerçekleştirme süresi kısa vade 3 yıl, orta vade 8 yıl ve uzun vade 8 yıl üzeri olarak öngörüldü.
İlk etapta 2025-2027 yıllarını kapsayan 3 yıllık kısa vadeli eylem planı hayata geçirilecek. Kısa vadeli eylemlerden biri "Ulusal Plastik Stratejisi ve Eylem Planı'nın" hazırlanması olacak. Tek kullanımlık plastiklere yönelik mevzuat hazırlanacak. Bu kapsamda, listelenecek tek kullanımlık plastik ürünlerin kısıtlanması ve/veya yasaklanması, gıda ambalajları ve içecek kapları için tüketimin azaltılmasına yönelik mevzuat çalışması yürütülecek. Atık yönetim maliyetleri de dahil olmak üzere birçok malzeme için ücrete dayalı Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) planları hazırlanacak. Bu sayede plastik sektörü üretim aşamasında sorumluluklarını yerine getirmekle yükümlü olacak.
Üretim aşamasında geri dönüştürülmüş plastik ham madde ile içecek kapları ve şişeler için özel tasarımlar oluşturulacak. Otel, restoran ve kafe gibi catering hizmeti sağlayan tesisler ile turizm sektörlerinde sürdürülebilir, yeniden kullanılabilir/doldurulabilir alternatiflerin yaygınlaştırılması sağlanacak. Tek kullanımlık plastikler ve etkileri konusunda kamu bilincini geliştirmek amacıyla her yaşa her kesime hitap eden farkındalık ve bilinçlendirme faaliyetleri, iletişim kampanyaları kamu, özel sektör, endüstri ve STK'ların iş birliğiyle oluşturulacak.
ATIK KONTROLÜNDE AB KRİTERLERİNE UYUM
2028-2032 yıllarını kapsayacak orta vadeli eylemler kapsamında "Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" AB düzenlemelerine uyumlu olarak revize edilecek. Tek kullanımlık plastiklere ilişkin hazırlanacak mevzuat kapsamında; piyasaya sürülen PET şişelerin ayrı toplanma oranı yüzde 77'ye ardından yüzde 90'a çıkarılacak. İçecek kapları, tekli ürünler, ıslak mendiller ve tütün ürünleri için etiketleme zorunluluğu getirilecek. Tek kullanımlık plastik etkileri ve yeniden kullanılabilir alternatiflerin teşviki konusunda bilinçlendirme faaliyetleri yürütülecek.
Tek kullanımlık plastik şişe kullanımını azaltmaya yönelik içme suyu tesisleri iyileştirerek kırsal ve kentsel bölgelere yüksek kalitede içme suyu temin edilecek.
Tek kullanımlık plastiklerin yönetiminde etkin önlemler oluşturabilmek için üretim, sektörlere göre tüketim ve atık oluşumu, ithalat ve ihracat miktarlarına ilişkin dijital veri toplama altyapısının kurulması sağlanacak.
ULUSAL DENİZ ÇÖPLERİ EYLEM PLANI HAZIRLANACAK
Mikroplastik kaynaklarının haritalanması, izlenmesi ve denizler için izleme programı geliştirilecek. Etkili azaltma önlemleri oluşturmak amacıyla kara ve deniz kökenli kaynaklardan salınan mikroplastik miktarının tespit edilmesi, düzenli izlenmesi ve sıcak noktaların bölgesel haritalandırılması sağlanacak. Kamu kurumlarında, akademide, özel sektörde ve STK'larda mikroplastikler konusunda kurumsal ve teknik kapasitenin geliştirilmesi için çalışmalar yürütülecek.
Ulusal Deniz Çöpleri Eylem Planı hazırlanacak. Mevcut deniz çöpü eylem planlarına yönelik etkin iş birliği ve farkındalık çalışmaları yürütülecek. Deniz çöpü yönetiminde bireylerin katılım rolünün geliştirilmesi amacıyla kıyı sahiplenme gibi deniz çöpü izleme programlarının oluşturulması sağlanacak.
"YEŞİL ALTERNATİF" HEDEFİ
Uzun vadeli eylem planı ise 2033 yılı ve sonrasını kapsayacak. Bu plan kapsamında yeniden kullanım ve doldurma gibi döngüsel iş modellerinin yaygınlaştırılması sağlanacak. Biyobozunurluk ve kompostlanabilirlik test kapasitesi uluslararası standartlara uygun hale getirilecek. Tek kullanımlık plastik alternatiflerinin yeniden kullanılabilir/doldurulabilir olarak tasarımı, geri dönüştürülmüş/alternatif malzeme kullanımı için Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) ve Ürün-Geliştirme (Ür-Ge) desteği sağlanacak. 12. Kalkınma Planı'nda bahsi geçen Yeşil Kamu Alım Stratejileri'ne satın alımlarda mikroplastiklerin kısıtlanmasına yönelik kriterler eklenecek. Mikroboncuk içeren dudak ürünleri, tırnak ürünleri ve makyaj ürünlerinin yasaklanması için yasal düzenleme çalışmaları yapılacak. Yine "Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği" izleme parametreleri arasına mikroplastiklerin eklenmesi ve AB mevzuatı ile uyumlu olacak şekilde güncellenmesi için yasal alt yapı hazırlanacak. Evsel ve kentsel arıtma çamurlarında mikroplastiklerin izlenmesi için yasal düzenleme yapılması sağlanacak.
Kanalizasyon, yağmur suyu kanalları, atık su arıtma tesisleri, yüzey akıntıları
ve su yolları aracılığıyla deniz ortamına çöp girişinin önlenmesi için uygulanabilir
sistemleri yaygınlaştırılacak. Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği malzemeleri için biyolojik olarak tamamen parçalanabilen ve ekosisteme zararsız yenilikçi malzemeler için Ar-Ge ve yeniliklerin teşvik edilmesi sağlanacak.
"SEKTÖR SORUMLULUĞUNU YERİNE GETİRİYOR"
Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu, Ulusal Plastik Stratejisi ve Eylem Planı'nın Türkiye'nin ekonomik gerçekleri dikkate alınarak hazırlanmasının, hem çevreyi korumak hem de rekabet gücünü korumak açısından kritik önemde olduğunu vurguladı. Sektörün üretim, ihracat ve istihdam gücünü koruyarak aynı zamanda çevre dostu dönüşümü sağlayacak en doğru politikaların, ancak kamu-özel sektör iş birliğiyle hazırlanabileceğinin altını çizen Eroğlu, PAGEV olarak bu süreçte hem bilimsel verilerle destek sağlamaya hem de firmaları AB fonları ve uluslararası finansman mekanizmalarıyla buluşturmaya hazır olduklarını ifade etti. Türk plastik sektörünün 1.5 milyon ton geri dönüştürülmüş hammaddeyi üretime kazandırarak sorumluluğunu yerine getirdiğine dikkat çeken Eroğlu, ayrıca PAGEV üyelerinin geri dönüştürülmüş içerik kullanımı, depozito iade sistemleri ve atık toplama altyapısının geliştirilmesi konularında aktif rol aldığını kaydetti. Eroğlu, PAGEV'in Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu sistemlerinin daha etkin uygulanması için kamu otoriteleriyle iş birliği yaptıklarını belirtti.
Sektörde, geri dönüştürülmüş içerik kullanımını artırmaya, yeniden kullanılabilir ve doldurulabilir ambalaj modelleri geliştirmeye yönelik Ar-Ge projeleri yürütüldüğünü vurgulayan Eroğlu, "Örneğin, gıda güvenliği standartlarına uygun yeniden kullanılabilir kutu ve kap tasarımları, depozito sistemleriyle desteklenerek yaygınlaştırılabilir. Ancak bunların endüstriyel ölçekte uygulanabilmesi için önümüzde en az 10 yıllık bir geçiş süreci gerekiyor" dedi.
Yavuz EROĞLU / Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Yönetim Kurulu Başkanı
"9 milyar dolarlık yeni yatırım gerektiriyor"
PAGEV olarak çevreyi koruma ve döngüsel ekonomiyi destekliyoruz. Ancak alınacak kararların ülkemizin ekonomik gerçeklerini, ihracat gücünü, istihdamı ve halk sağlığını göz ardı etmeden, sektörle birlikte planlanması gerektiğini vurguluyoruz. Doğru planlama ve iş birliğiyle Türkiye, tek kullanımlık plastiklerde sürdürülebilir dönüşümü başarıyla gerçekleştirebilir. Ancak kısa vadede tek kullanımlık ürünlere getirilecek kısıtlamaların 4.4 milyar dolarlık üretim ve 3 milyar dolarlık ihracat hacmini doğrudan etkileyeceğini ve 100 binden fazla istihdamı riske atabileceğini vurgulamak isteriz. Orta ve uzun vadeli hedeflerin AB mevzuatıyla uyumlu hale getirilmesi doğru bir yaklaşım olmakla birlikte, bu dönüşümün en az 10 yıl ve 9 milyar dolarlık yeni yatırım gerektirdiğini de hatırlatmak isteriz. Dolayısıyla olası bir kısıtlama süreci 2037 yılına ötelenmeli. AB mevzuatına uyum sürecinde Türkiye'ye finansal destek sağlanmalı. PAGEV, bu desteklerle firlarımıza liderlik edecek ve dönüşüm programlarını yönlendirecek kapasiteye sahiptir. PAGEV olarak çözümün yasaklamalarla değil, daha iyi atık yönetimi ve geri dönüşümün güçlendirilmesiyle sağlanabileceğine inanıyoruz. Bu doğrultuda geri dönüştürülmüş içerik kullanımının zorunlu hale getirilmesi, depozito iade sistemlerinin hızla uygulanması, atık toplama ve geri dönüşüm altyapısının geliştirilmesi ile AB fonları ve uzun vadeli finansman modellerinin devreye sokulması en doğru yaklaşım olacak.
Ömer KARADENİZ / Plastik Sanayicileri Federasyonu (PLASFED) Yönetim Kurulu Başkanı
"Plastik sektörü çevre dostu üretime öncülük yapıyor"
Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritası, Türk plastik sektörü için rehber niteliği taşıyor. Sıfır Atık vizyonu ve Döngüsel Ekonomi Eylem Planı çerçevesinde hazırlanan bu yol haritası hem çevreyi korumayı hem de sektörün sürdürülebilir büyümesini desteklemeyi amaçlıyor. Kısa vadede tek kullanımlık ürünlerde plastik kullanımının düzenlenmesi ve geri dönüşümün artırılması, orta vadede çevre dostu üretim süreçlerinin yaygınlaştırılması, uzun vadede ise karbon ayak izinin düşürülmesi ve yeniden kullanılabilir ürünlerin teşvik edilmesi hedefleniyor. Bu süreç, sektörümüzü inovatif çözümler geliştirmeye ve çevre dostu üretim anlayışını benimsemeye yönlendiriyor. PLASFED olarak yeniden kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir ürünlerin geliştirilmesine odaklanıyoruz. Gıda ve içecek ambalajları başta olmak üzere alternatif ve tekrar kullanılabilir çözümler, çevre ve sektörün uzun vadeli sürdürülebilirliği açısından kritik önem taşıyor. Doğru planlama ve verimli üretimle, maliyet artışı olmadan çevresel fayda sağlamak mümkün. Önceliğimiz, sektörün çevreyi korurken rekabet gücünü kaybetmeden, yenilikçi ve sürdürülebilir bir üretim anlayışıyla dönüşümünü başarıyla yönetmesidir. Yol haritası, bu süreci hızlandıracak ve inovatif üretim anlayışımızı güçlendirecektir.
Zeki SARIBEKİR / Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) Yönetim Kurulu Başkanı Zeki Sarıbekir
"Sektör için ciddi bir dönüşüm fırsatı oluşturabilir"
"Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritası", Türkiye plastik ambalaj sektörü için bir dönüşüm süreci olacak. Kısa vadede zorlu bir geçiş yaşanabilir ancak orta ve uzun vadeli hedefler sektörün çevresel yükünü azaltarak, sürdürülebilir ve döngüsel ekonomiyi temel alan üretim modelleriyle güçlenmesini sağlayacaktır. Tek kullanımlık plastiklere yönelik kısıtlamalar, üreticilerin daha çok geri dönüştürülebilir ve yeniden kullanılabilir plastik ambalajlara yatırım yapmasını zorunlu kılacak. Avrupa Birliği uyum süreci çerçevesinde atıkların toplanma oranlarının artması, bazı ürün gruplarında yeniden kullanım sistemlerinin geliştirilmesi süreci yaşanacak. Bu dönem, döngüsel ekonomi modellerinin daha güçlü şekilde hayata geçmesini sağlayacak. Bu adımlar, sektörün kısa vadede uyum süreçlerine adapte olmasını gerektirip, sektör için ciddi bir dönüşüm fırsatı oluşturabilir.
Türkiye'de üretilen ambalajların hacmen yüzde 40'ı plastik ambalajlardır. Alternatif malzemelere geçişin ürün fiyatlarına etkisi muhtemel. Ambalaj maliyeti günlük ihtiyaç ürünlerinin satış fiyatının genelde yüzde 3 ila 5 arası ve bazı endüstriyel ürünlerde yüzde 10 civarındadır. Katkı maddesi olmadan ürünlerin tüketiciye ulaştırılması ise ancak doğru ambalaj kullanımı ile mümkün olur. Doğru ambalaj sayesinde katkı maddesine gerek kalmaz, doğru ambalaj gıdanın maliyetini de düşürür. Alternatif malzemelerdeki arz-talep dengesini sağlamak, restoran ve yemek servisi ürünlerinin ambalajları için yeniden kullanım sistemleri ve inovatif tasarımlar sayesinde sektör, sürdürülebilir büyümeyi ve çevresel sorumluluğu aynı anda destekleyebilir.
"Türkiye'nin çevresel geleceği açısından son derece önemli bir adım"
Sunar Yatırım, bağlı kuruluşu Sunar NP biyobozunur plastik alanındaki yenilikçi çalışmalarıyla çevre dostu dönüşüm vizyonuna destek veriyor. Sunar Yatırım Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Nuri Çomu, Tek Kullanımlık Plastikler, Deniz Çöpleri ve Mikroplastikler Yol Haritası'nın Türkiye'nin çevresel geleceği açısından son derece önemli bir adım olduğunu belirterek, "Sunar NP ile yıllardır yürüttüğümüz Ar-Ge çalışmaları ve yerli biyobozunur hammadde üretim kapasitemizle ülkemizi tek kullanımlık plastiklerin azaltılması ve biyobozunur ürünlerde liderlik hedefine taşımak için çalışıyoruz" dedi.
Çomu, Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) düzenlemelerindeki iyileştirmeler, kamu teşvikleri ve piyasa odaklı geçiş stratejileriyle bu vizyonun hep birlikte gerçeğe dönüştürülebileceğini vurguladı.
Petrol bazlı plastiklerin hammaddesinin büyük ölçüde ithal edilmesi nedeniyle Türkiye ekonomisine ciddi bir yük getirdiğini dile getiren Çomu, şunları kaydetti:
"Doğada çözünme süreleri yüzlerce yılı buluyor ve bu süreçte mikroplastik kirliliği oluşturarak ekosistemi tehdit ediyor. Buna karşılık geliştirdiğimiz mısır nişastası bazlı biyobozunur hammadde doğada 3-6 ay gibi kısa sürede çözünüyor, mikroplastik bırakmıyor ve yerli üretim sayesinde ithalat bağımlılığını azaltıyor."
Türkiye'nin en büyük ihracatçı sektörlerinden
Türk plastik endüstrisi, 11 milyon ton orijinal polimerden ve 1.5 milyon ton geri dönüşüm hammaddeden yıllık üretim yaparak toplamda 50 milyar dolar ciroya ulaşıyor. 15 milyar dolarlık ihracat ile Türkiye'nin en büyük ihracatçı sektörlerinden biri. Avrupa kıtasında Almanya'dan sonra ikinci en büyük plastik mamul üreticisi. Özellikle tek kullanımlık plastiklerin, Türkiye için ekonomik ve sosyal açıdan kritik önemde olduğunu vurgulayan PAGEV Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu, Türk plastik sektörünün yıllık üretiminin 1 milyon 458 bin ton (yaklaşık 4.4 milyar dolar), ihracatının 1 milyon 8 bin ton (yaklaşık 3 milyar dolar), 35 bini doğrudan olmak üzere 100 bin dolaylı istihdamı sağlayan bir sektör olduğunu kaydetti.